Po udarze mózgu może rozwinąć się demencja. Ryzyko jest znaczne

Udar mózgu to stan bezpośredniego zagrożenia życia spowodowany zamknięciem jednego z naczyń krwionośnych doprowadzających krew do mózgu lub jego pęknięciem i wylewem krwi. Według danych NFZ stanowi drugą najczęstszą przyczyną zgonu, zaraz po chorobach serca, i pierwszą przyczynę niesprawności wśród osób dorosłych. W Polsce średnio co 6,5 minuty ktoś doznaje udaru mózgu, co przekłada się na ok. 80-90 tys. przypadków rocznie. Najczęściej występuje udar niedokrwienny (w 2022 roku zarejestrowano 73,9 tys. takich przypadków). Umiera ponad 30 tys. Polaków. Na świecie na udar mózgu zapada rocznie ok. 15 mln osób, z czego umiera ok. 5 mln, a kolejne 5 mln pozostaje osobami trwale niepełnosprawnymi. 

Międzynarodowe badanie INTERSTROKE wykazało, że za ryzyko udaru w 90 proc. odpowiada 10 modyfikowalnych czynników ryzyka (modyfikowalne czynniki ryzyka to takie, które mogą być ograniczone pod wpływem prawidłowego stylu życia lub stosowania leków). Zalicza się do nich: nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, otyłość, niewłaściwą dietę, niewystarczającą aktywność fizyczną, hiperlipidemię, cukrzycę, spożywanie alkoholu, choroby serca oraz niewłaściwy stosunek apolipoprotein B do A1 (odgrywają rolę w transporcie i metabolizmie lipidów). To oznacza, i za lekarzami warto podkreślić, że w 90 proc. udar jest możliwy do uniknięcia dzięki kontroli czynników ryzyka. Czynniki niemodyfikowalne, czyli takie, na które nie mamy wpływu, to w przypadku udaru przede wszystkim wiek, płeć i czynniki genetyczne.

Lekarze i naukowcy od dawna są świadomi istnienia związku między udarem a demencją. Ostatnie lata poświęcono dokładniejszym badaniom, gdyż, jak podkreślają eksperci, wraz ze starzeniem się społeczeństwa coraz więcej osób doświadcza udaru i coraz większa liczba pacjentów mierzy się z jego konsekwencjami.

"Upośledzenia funkcji poznawczych są bardzo częste po udarze i mogą prowadzić do demencji, która obniża jakość życia i skraca oczekiwaną długość życia. Ważne jest wykazanie bezpośredniego związku między udarem a demencją oraz zbadanie czasu wystąpienia demencji po udarze, aby uzyskać informacje m.in. na temat planowania i realizacji interwencji" - zwraca uwagę w rozmowie z "Medical News Today" dr Raed Joundi z Uniwersytetu McMastera (Ontario, Kanada).

Dr Joundi i jego zespół przeanalizowali dane pochodzące od ponad 15 mln osób z lat 2002-2022. U ok. 181 tys. stwierdzono udar. Naukowcy zaobserwowali, że ryzyko demencji było o 80 proc. wyższe u osób, które przeszły udar, w porównaniu z grupą kontrolną bez zawału serca i udaru mózgu w wywiadzie. Ryzyko demencji było również o prawie 80 proc. wyższe u osób, które przeszły udar, a w porównaniu z grupą kontrolną, w której wystąpiły przypadki zawału serca, ale nie udaru.

"Udało nam się wykazać, że podwyższone ryzyko demencji utrzymywało się nawet po dopasowaniu do grup kontrolnych (porównawczych) o tym samym wieku, płci, statusie społeczno-ekonomicznym w sąsiedztwie i czynnikach ryzyka naczyniowego" - wskazuje dr Joundi.

Ponadto naukowcy odkryli, że ryzyko demencji było prawie trzykrotnie wyższe w pierwszym roku po udarze (w okresie od trzech do 12 miesięcy; nie uwzględniono pierwszych trzech miesięcy po udarze, ponieważ zwykle jest za wcześnie, aby postawić ostateczną diagnozę demencji). W ciągu pięciu lat po udarze ryzyko demencji spadło (było nie trzykrotnie, a 1,5-krotnie wyższe) i pozostało podwyższone 20 lat później.

Badacze zwracają uwagę, że występowanie wyższego ryzyka demencji we wczesnym okresie po udarze nie jest zbyt zaskakujące, gdyż w jego wyniku następuje bezpośrednie uszkodzenie mózgu, które może mieć wpływ na funkcje poznawcze i codzienne funkcjonowanie, a lekarze uważniej monitorują pacjentów w pierwszym roku i prawdopodobnie dlatego częściej stawia się diagnozę demencji. Za bardziej zaskakujący wynik obserwacji uznają fakt, że zwiększone ryzyko demencji utrzymywało się przez 20 lat obserwacji w porównaniu z dobraną grupą kontrolną.

"Nasze badanie pokazuje, że w Kanadzie występuje duże obciążenie demencją po ostrym udarze, i wskazuje, że jest to powszechny problem, którym należy się zająć. Nasze odkrycia podkreślają znaczenie monitorowania osób po udarze pod kątem pogorszenia funkcji poznawczych, wprowadzania odpowiednich metod leczenia w celu wyeliminowania naczyniowych czynników ryzyka i zapobiegania nawrotom udaru oraz zachęcania do zmian w stylu życia, takich jak rzucenie palenia i podejmowanie zwiększonej aktywności fizycznej, co przynosi wiele korzyści i może zmniejszyć ryzyko demencji" - podkreśla dr Joundi, a jego słowa przywołuje American Heart Association.

Potrzebne są jednak dalsze badania, aby wyjaśnić, dlaczego u niektórych osób po udarze rozwija się demencja, a u innych nie.

Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że z demencją zmaga się ok. 55 mln ludzi na świecie. W Polsce, według danych szacunkowych, demencja dotyczy ponad 400 tys. osób. Do 2050 roku starzenie się globalnej populacji wraz z rozpowszechnieniem modyfikowalnych czynników ryzyka może doprowadzić do potrojenia liczby osób z demencją na całym świecie.

Do wczesnych objawów demencji zalicza się m.in.:

• częste zadawanie tych samych pytań,
• kłopoty z dobraniem właściwych słów, stosowanie ich nieprawidłowo lub bez zrozumienia znaczenia,
• problemy z liczeniem,
• problemy z wykonywaniem dobrze znanych, ale złożonych czynności (np. z przyjmowaniem leków),
• odkładanie rzeczy w nietypowe miejsca,
• sporadyczne problemy z orientacją w terenie,
• zmiany nastroju i zachowania,
• wycofanie z życia społecznego, rezygnację z hobby, ulubionych zajęć i spotkań z przyjaciółmi.

CZYTAJ TAKŻE: 

Nie lekceważ tych objawów. Za kilka godzin lub dni może wystąpić udar

Pozycja siedząca zwiększa ryzyko demencji. Naukowcy wyliczyli, ile godzin nas gubi

Niedobór tej witaminy to ryzyko szybkiej demencji. Pierwsze objawy w młodym wieku