Ten gen zwiększa ryzyko choroby Alzheimera. Ma go 15 proc. społeczeństwa
Kilka dni temu australijski aktor Chris Hemsworth ogłosił, że zawiesza swoją karierę, aby móc mieć więcej czasu na spędzanie dni ze swoimi bliskimi. Okazało się, że wykryto u niego gen ApoE4, który zwiększa ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Czym jest gen ApoE4? Czy każda osoba mająca ten gen zachoruje tę chorobę? Kto powinien poddać się badaniu? Wyjaśniamy.
Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, w przebiegu której dochodzi do odkładania się w obrębie ośrodkowego układu nerwowego patologicznych białek (m.in. beta-amyloidu czy białka tau). Jest ona najczęstszą przyczyną otępienia i zaburzeń pamięci na całym świecie. Do tej pory nie jest znane dokładnie to, dlaczego dochodzi do jej rozwoju. Wiadomo jednak, że może się ona rozwinąć zarówno pod wpływem czynników genetycznych, jak i środowiskowych.
U zdecydowanej większości osób starszych choroba Alzheimera ma charakter sporadyczny, czyli zależny od różnorodnych czynników środowiskowych. Czasem jednak choroba ma podłoże genetyczne, a u pacjentów wykrywa się obecność genów zwiększających ryzyko jej rozwoju. Mogą być one potem przekazywane z pokolenia na pokolenie, co czasem prowadzi do rodzinnego występowania tego schorzenia. Jednym z takich genów jest gen ApoE4, który wykryto u Chrisa Hemswortha.
ApoE to gen, z którego w komórkach wątroby, mózgu i innych narządów powstaje białko - apolipoproteina E. Gen dla apolipoproteiny występuje w organizmie pod postacią trzech różnych izoform - ApoE2, ApoE3 i ApoE4. Apolipoproteina E pełni wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka, przede wszystkim uczestniczy w regulacji gospodarki lipidowej. Jest m.in. składnikiem lipoprotein (m.in. LDL i HDL), pełni udział w wymianie cząsteczek cholesterolu między nimi i reguluje aktywność enzymów uczestniczących w przemianach tłuszczy. Podobne funkcje pełni w mózgu - wspomaga transport tłuszczy i utrzymuje odpowiedni poziom cholesterolu w tkance nerwowej.
O ile poszczególne izoformy genu dla apolipoproteiny pełnią w organizmie podobne funkcje, to jednak każda z nich ma inną wartość, jeśli chodzi o ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Najbardziej korzystną, jednak najrzadziej spotykaną formą jest ApoE2. Ma ona charakter neuroprotekcyjny i osoby z tym rodzajem genu mają najmniejsze ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Wykrywa się ją u ok. 8 proc. osób w populacji ogólnej. Najczęstszą, i jednocześnie najbardziej neutralną formą jest ApoE3. Badania wykazały, że jej posiadanie ani nie zwiększa, ani nie zmniejsza ryzyka rozwoju tej choroby.
Najmniej korzystną izoformą, wykrywaną u ok. 15 proc. populacji, jest gen ApoE4. Stwierdzono, że białko, które z niego powstaje ma najsilniej toksyczny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy ze wszystkich izoform apolipoproteiny, przez co najbardziej sprzyja rozwojowi choroby Alzheimera. W przypadku obecności tylko jednej wersji (allelu) genu (czyli u tak zwanych heterozygot) ryzyko w porównaniu do populacji ogólnej wzrasta 2-3 krotnie. Natomiast gdy u danej osoby wykryje się dwa allele ApoE4, to ryzyko rośnie nawet 12-krotnie.
Obecność genu ApoE4 nie oznacza automatycznie, że dana osoba z całą pewnością zachoruje w przyszłości na Alzheimera. Badania wykazały, że wykrywa się go u zaledwie 30-40 proc. pacjentów, natomiast pozostałe przypadki to zachorowania sporadyczne, nie związane z genami. Oznacza to również, że brak tego genu nie daje gwarancji, że kiedyś w przyszłości nie zachorujemy na uwarunkowaną środowiskowo chorobę Alzheimera.
Obecnie badanie obecności genu ApoE4 jest zlecane dość rzadko, ponieważ jest czasochłonne i wymaga zastosowania zaawansowanych technik molekularnych. Nie wszystkie laboratoria mają również możliwość jego wykonania ze względu na brak odpowiedniej aparatury. Badanie wykonuje się przede wszystkim u pacjentów z podejrzeniem choroby Alzheimera. Trzeba jednak pamiętać, że jest to badanie jedynie pomocnicze. Może ono być pewnego rodzaju wskazówką co do diagnozy przyczyny otępienia, jednak na jego podstawie nie można postawić pewnego rozpoznania. Jego wykonanie mogą również rozważyć osoby, które miały bądź mają chorego na Alzheimera członka rodziny. Pozwoli ono ocenić u nich ryzyko wystąpienia tej choroby.
Obecnie nie jest do końca jasne, dlaczego gen ApoE4 tak znacząco zwiększa ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera. Podejrzewa się, że może nasilać odkładanie się beta-amyloidu w mózgu i zwiększać natężenie stanu zapalnego w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. U chorych na Alzheimera posiadających ten gen obserwuje się również większe nasilenie zmian w mikrokrążeniu mózgu w porównaniu do pacjentów, u których go nie wykryto.
CZYTAJ TAKŻE:
