Zimą nawet 3,5 tys. zgonów w ciągu miesiąca. Przypominają, że zapalenie płuc to nie "cięższe przeziębienie"

Zapalenie płuc to choroba zapalna obejmująca struktury płuca położone obwodowo od oskrzelika końcowego (oskrzeliki oddechowe i pęcherzyki płucne). Użyteczny klinicznie jest podział na pozaszpitalne zapalenia płuc (środowiskowe, u chorych, którzy nie przebywają w szpitalu) i szpitalne zapalenia płuc (mianem szpitalnego zapalenia płuc określa się każde zapalenie płuca występujące po 48 godz. od przyjęcia chorego do szpitala). Do grupy szpitalnych zapaleń płuc należą tzw. respiratorowe zapalenia płuc, czyli zapalenie występujące po upływie 48-72 godz. od rozpoczęcia mechanicznej wentylacji u chorego. Wyróżnia się także zapalenia płuc związane z otrzymywaną pomocą zdrowotną. Inny podział, z jakim można się spotkać, to podział na zapalenia płuc typowe, w których można określić przyczynę zapalenia płuc na podstawie obrazu klinicznego choroby, jak i atypowe.

Eksperci podkreślają, że zapalenia płuc pozostają poważnym zagrożeniem zdrowotnym. Pozaszpitalne zapalenia płuc są jedną z najczęstszych przyczyn absencji, hospitalizacji i zgonów. Szpitalne zapalenia płuc z kolei należą do jednych z najczęstszych zakażeń występujących w warunkach szpitalnych i zajmują wysokie miejsce wśród przyczyn zgonów zakażeń szpitalnych.

Jak podaje Forum Międzynarodowych Towarzystw Układu Oddechowego (FIRS), w 2021 roku z powodu zapalenia płuc zmarło 2,2 mln osób na świecie, w tym 502 tys. dzieci w wieku poniżej pięciu lat i 152 tys. noworodków. UNICEF dodaje, że na zapalenie płuc umiera na świecie więcej dzieci niż w wyniku jakiejkolwiek innej choroby zakaźnej.

"Obciążenie zapaleniem płuc pozostaje niedopuszczalnie wysokie, zwłaszcza że większości zgonów można zapobiec (...). Chociaż liczba zgonów z powodu zapalenia płuc znacznie spadła w ciągu ostatniej dekady, nadal konieczne są pilne działania w celu poprawy dostępu do skutecznej profilaktyki i leczenia" - wskazuje FIRS. 

Szacuje się, że obecnie na całym świecie co roku na zapalenie płuc choruje ok. 450 mln osób. Większość przypadków występuje w tzw. krajach rozwijających się.

W Polsce, jak wynika z danych epidemiologicznych, rośnie liczba zgonów z powodu zapalenia płuc. Centrum e-Zdrowia podaje, że w 2023 roku liczba zgonów z powodu tej choroby wyniosła ponad 27 tys. wśród pacjentów hospitalizowanych. W 2019 roku oszacowano ją na 12 tys. na rok, co stanowiło jeden z najwyższych wskaźników w Unii Europejskiej.

Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych (OPZCI) zwracają uwagę, że szczególny wzrost umieralności z powodu zapalenia płuc odnotowuje się w okresie zimowym - w tym czasie umiera nawet 3,5 tys. pacjentów w ciągu miesiąca.

Zapalenia płuc mogą być wywoływane przez różne drobnoustroje, różny też może być ich przebieg. Najwięcej przypadków wywoływanych jest przez wirusy i bakterie. Za ok. połowę zapaleń płuc odpowiedzialne są bakterie, m.in. dwoinki zapalenia płuc, potocznie zwane pneumokokami. Do wirusów najczęściej powodujących zapalenie płuc należą: rinowirusy, RSV, wirus paragrypy, rzadziej grypy A lub B, koronawirusy, metapneumowirusy, bocawirusy i adenowirusy. Nie u wszystkich chorych udaje się ustalić czynnik etiologiczny.

Szczególnie narażone na zapalenie płuc są dzieci poniżej 5. roku życia, a także osoby starsze powyżej 65. roku życia.

Wśród czynników ryzyka sprzyjających wystąpieniu choroby znajdziemy m.in.:

• młody lub podeszły wiek,
• palenie tytoniu,
• przewlekłą niewydolność serca,
• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP),
• cukrzycę,
• otępienie,
• chorobę nowotworową,
• stosowanie leków obniżających odporność,
• niedożywienie, nadwagę, otyłość,
• złą higienę jamy ustnej i rozległą próchnicę (tu może nasunąć się pytanie o to, co "zębom do tego"; otóż nieprawidłowa higiena jamy ustnej sprzyja namnażaniu bakterii, które mogą migrować do układu oddechowego).

Objawy zapalenia płuc mogą być różne. Mogą mieć nagły początek i narastać dość szybko bądź też rozwijać się stopniowo. Mogą przypominać objawy grypy, mogą też mieć znacznie mniej wyraźny charakter i powodować dolegliwości spoza układu oddechowego. Reakcja organizmu zależy w dużej mierze od wieku, ogólnego stanu zdrowia, jak i samego patogenu, który nas zaatakował. W przebiegu choroby może dojść do upośledzenia funkcji wielu narządów i często te zmiany są nieodwracalne.

Objawy zapalenia płuc, jak wskazuje American Lung Association, mogą obejmować:

• kaszel, często z odkrztuszaniem ropnej plwociny,
• gorączkę, pocenie się i dreszcze,
• duszność,
• szybki, płytki oddech,
• ból w klatce piersiowej (zwykle zlokalizowany nie za mostkiem, tylko w bocznych częściach klatki piersiowej, i nasilający się przy głębokim oddychaniu lub kaszlu),
• utratę apetytu,
• znaczne zmęczenie,
• bóle mięśni, stawów i głowy,
• mdłości i wymioty, szczególnie u małych dzieci,
• dezorientację, szczególnie u osób starszych.

Zapalenie płuc nie jest cięższym przeziębieniem. To niebezpieczna choroba grożąca zgonem, dlatego nie można bagatelizować niepokojących symptomów.

Zima to okres wzmożonych zachorowań na grypę, a eksperci przypominają, że zapalenie płuc to jedno z najczęstszych jej powikłań.

"Jako powikłanie grypy zapalenie płuc zaczyna się dość nagle - gorączką i dreszczami. Powikłania po grypie występują u ok. 6 proc. chorych i mogą ujawnić się w ciągu pierwszych kilkunastu dni trwania infekcji lub nawet w kilka tygodni po jej zakończeniu" - przypomina w komunikacie Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych prof. dr hab. m. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej OPZCI. 

Rozpoznanie zapalenia płuc opiera się na objawach podmiotowych (z wywiadu), przedmiotowych (z badania) i radiologicznych (najczęściej ze zdjęcia RTG). Leczenie przyczynowe, rodzaj zastosowanych leków, droga podania, a także czas leczenia są uzależnione od etiologii zapalenia płuc i jego ciężkości. Niektórzy pacjenci wymagają przyjęcia do szpitala (wskazania do przyjęcia do szpitala to m.in. niewydolność oddechowa, obustronne, rozległe zmiany zapalne, niskie ciśnienie tętnicze i zaburzenia świadomości).

Podstawą leczenia zapalenia płuc jest stosowanie antybiotyku. Lekarze zaznaczają, że leczenie niepowikłanego, pozaszpitalnego zapalenia płuc powinno trwać minimum siedem dni albo zostać zakończone trzy dni po ustabilizowaniu się stanu pacjenta (stabilizację kliniczną osiąga się najczęściej w czwartym dniu leczenia). Niekiedy, np. w sytuacji podejrzenia zakażenia drobnoustrojami atypowymi lub w niektórych ciężkich przypadkach zakażenia innymi bakteriami, leczenie może trwać nawet do 21 dni. Ważny jest odpoczynek i przyjmowanie dużej ilości płynów, zwłaszcza gdy występuje gorączka. 

Szczepienia to najlepsza profilaktyka zapalenia płuc - przekonują lekarze. Po pierwsze - szczepienia przeciwko pneumokokom, które są jedną z głównych przyczyn bakteryjnego zapalenia płuc. Choć zakażenia pneumokokami występują w każdym wieku, najbardziej narażone na ich ciężki przebieg są dzieci do 2. roku życia i osoby dorosłe po 65. roku życia, z racji obniżonej odporności - wskazują eksperci.

Podanie szczepionki przeciw pneumokokom, zwłaszcza u seniorów, to szansa na uniknięcie zapalenia płuc i negatywnych jego skutków. W Polsce z bezpłatnego szczepienia przeciw pneumokokom mogą skorzystać - oprócz dzieci kwalifikowanych do szczepienia zgodnie z kalendarzem szczepień - również osoby dorosłe w wieku 65 lat i starsze ze zwiększonym ryzykiem choroby pneumokokowej.

Po drugie - mamy szczepienia przeciw grypie. Szczepionki przeciwko grypie zmniejszają ryzyko zachorowania i zapobiegają rozwojowi groźnych powikłań, w tym zapalenia płuc. Szczepienie jest istotne m.in. dla osób powyżej 65. roku życia, osób z chorobami przewlekłymi (np. cukrzycą, astmą, chorobami serca), a także osób z osłabionym układem odpornościowym.

Szczepienie przeciw grypie i pneumokokom możną przyjąć podczas jednej wizyty.

Źródła:

https://opzci.pl/nawet-35-tys-polakow-umiera-w-okresie-zimowym-z-tego-powodu/.

https://www.firsnet.org/news-and-events/news-article/236-the-forum-of-international-respiratory-societies-calls-for-urgent-action-to-expand-access-to-pneumonia-prevention-and-treatment-worldwide.

https://data.unicef.org/topic/child-health/pneumonia/.

https://www.czytelniamedyczna.pl/3167,szpitalne-zapalenia-puca.html.

https://www.lung.org/lung-health-diseases/lung-disease-lookup/pneumonia/symptoms-and-diagnosis.

Zapalenie płuc w różnych grupach wiekowych, dr n. med. Tadeusz Przybyłowski, Medycyna po Dyplomie 2011;(20);2(179):66-77.

CZYTAJ TAKŻE: 

Chorobę najczęściej wykrywa się w zaawansowanym stadium. Tak objawia się POChP

Zapomniana choroba wróciła do Polski. Udaje przeziębienie, zdradza ją "piejący" kaszel

Ważna decyzja Ministerstwa Zdrowia. Mogą zaszczepić się za darmo