Z chorobą Leśniowskiego-Crohna żyje wielu Polaków. Dietetyczka wskazuje, o czym muszą pamiętać

W Polsce na nieswoiste choroby jelit choruje ponad 90 tys. osób, w tym 20-25 tys. na chorobę Leśniowskiego-Crohna. Choroba nie omija też znanych osobowości z naszego kraju. 

Agata Młynarska, dziennikarka, prezenterka telewizyjna oraz działaczka społeczna, jest jedną z tych osób, które otwarcie mówią o swojej chorobie. W jednym z wywiadów zaznaczała: "Tylko dzięki odpowiedniej świadomości społeczeństwa, a także nas samych możemy oswoić się z chorobą, na nowo poznać swój organizm i cieszyć się życiem każdego dnia. Można więc powiedzieć, że choroba zmieniła moje życie na lepsze - bardziej dbam o siebie i o swoje zdrowie, więcej odpoczywam, a także dbam o dietę, choć nie wyklucza to absolutnie życia towarzyskiego, spotkań z przyjaciółmi czy rodzinnych wycieczek". Diagnozę usłyszała, gdy miała 45 lat.

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekły stan zapalny, który charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji. Najczęściej lokalizuje się w końcowym odcinku jelita krętego, czyli fragmencie jelita cienkiego (40-50 proc. przypadków), choć może występować w obrębie całego przewodu pokarmowego.

Najbardziej charakterystyczną cechą choroby są odcinkowe zmiany zapalne w jelicie cienkim lub grubym, przedzielone fragmentami zdrowymi. Stan zapalny rozpoczyna się w błonie śluzowej, ale stopniowo rozrasta się na wszystkie warstwy ściany przewodu pokarmowego, prowadząc do zniszczenia, czego następstwem jest powstawanie przetok i zwężeń. Choroba ta jest klasyfikowana jako nieswoiste zapalenie jelit (NZJ). 

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna mogą być różnorodne i zależą od lokalizacji stanu zapalnego oraz stopnia zaawansowania choroby. Do typowych objawów należą:

• biegunki (często z krwią),
• bóle brzucha,
• gorączka,
• utrata masy ciała,
• zaburzenia wchłaniania, których skutkiem może być np. niedokrwistość, pogorszenie stanu odżywienia,
• ogólne osłabienie.

Należy podkreślić, że choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłym i niestety nieuleczalnym schorzeniem przewodu pokarmowego. Jednak, podobnie jak w przypadku innych chorób przewlekłych, odpowiednie leczenie, styl życia i sposób żywienia mogą znacząco wpływać na jej przebieg. W jaki sposób? 

Charakterystyczną cechą Leśniowskiego-Crohna jest jej przebieg falowy, z okresami zaostrzeń i remisji. Zaostrzenie charakteryzuje się nasileniem objawów, niekiedy wymagających wsparcia specjalisty i hospitalizacji. Remisja odwrotnie: to czas, kiedy objawy ustępują lub są minimalne. Kluczowe w leczeniu jest indywidualne dostosowanie terapii i żywienia, które pozwala na wydłużanie okresu remisji i ograniczaniu epizodów zaostrzenia choroby, by pacjenci mogli cieszyć się wyższą jakością życia, utrzymując aktywność zawodową i społeczną na możliwie najwyższym poziomie.

Eksperci podkreślają, że pacjenci, którzy przestrzegają zaleceń, a ich choroba zazwyczaj jest w stanie remisji, mogą normalnie funkcjonować, bez ograniczania codziennych aktywności.

Naturalną koleją rzeczy przy tej chorobie jest odpowiednie dostosowanie sposobu żywienia i stylu życia. Bez względu na stadium dieta powinna być pełnowartościowa, czyli dostarczać wszystkie niezbędne składniki odżywcze oraz energię w ilości pokrywającej zapotrzebowanie.

Szacuje się, że 20-85 proc. pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna może mieć pogorszony stan odżywienia, dlatego bardzo ważna jest jego ocena w momencie diagnozy, a następnie jego dalsze monitorowanie. Nie ma złudzeń - stan odżywienia wpływa na leczenie, dlatego istotne jest dążenie do tego, by organizm był odpowiednio odżywiony. Niedożywienie może wpływać negatywnie na funkcjonowanie układu odpornościowego, co przekłada się na wyższe ryzyko infekcji i zwiększenie stanów zapalnych w układzie pokarmowym.

W trakcie zakończenia fazy zaostrzenia warto powoli wprowadzać zmiany żywieniowe - najlepiej pod kontrolą specjalisty. W fazie remisji, gdzie objawy nie są uciążliwe lub nie występują, zalecenia żywieniowe są mniej restrykcyjne. Należy dążyć do tego, by dieta w tym czasie była zbliżona do zaleceń zdrowego żywienia. W tym czasie warto stosować bardziej urozmaiconą dietę, uwzględniającą warzywa, owoce, mięso, ryby czy produkty mleczne i produkty zbożowe. Należy zwrócić jednak uwagę na obróbkę termiczną tych produktów. 

Komponując posiłki w trakcie remisji, warto spożywać więcej gotowanych, duszonych potraw, a eliminować te, które są smażone i pieczone w sposób tradycyjny. U niektórych osób dieta z obniżoną ilością błonnika także może przynieść korzyści. Ważne jest, aby po okresie zaostrzenia stopniowo wprowadzać błonnik i monitorować reakcje organizmu.

- Wyzwaniem u pacjentów z tą chorobą jest zapobieganie utracie masy ciała i niedoborom składników odżywczych. W okresie zaostrzenia choroby dieta musi być dostosowana indywidualnie do pacjenta - uwzględniając objawy oraz to, jaki odcinek przewodu pokarmowego jest objęty stanem zapalnym. Często w okresie zaostrzenia utrudnione jest przyjmowanie standardowych posiłków oraz utrudnione jest wchłanianie substancji odżywczych z przewodu pokarmowego. Wydłużenie takiego stanu zwiększa ryzyko pogorszenia stanu odżywienia i rozwoju niedożywienia. W takich sytuacjach lekarz może podjąć decyzję o wprowadzeniu wsparcia żywieniowego w postaci doustnych preparatów odżywczych lub żywienia dojelitowego - tłumaczy Karolina Łukaszewicz-Marszał, dietetyczka kliniczna Fundacji Nutricia. I dodaje: - Dieta powinna pokrywać zapotrzebowanie energetyczne oraz dostarczać wszystkie makro- i mikroelementy według potrzeb organizmu. U osób z chorobą Crohna należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż białka (na które zapotrzebowanie w fazie zaostrzenia choroby wzrasta), a także żelaza, witamin - B12 i kwasu foliowego, witaminy D, a także cynku czy wapnia. Właśnie ich niedobry widzimy najczęściej u pacjentów z tym schorzeniem. Odpowiednie wsparcie żywieniowe w tym okresie redukuje ryzyko niedożywienia i niedoboru tych składników odżywczych - podsumowuje. 

Zazwyczaj w trakcie zaostrzeń choroby stosuje się dietę ubogoresztkową, czyli taką, w której ogranicza się błonnik. W tym czasie warto zrezygnować z surowych owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych, potraw na bazie nasion roślin strączkowych czy nasion. Niezbędne jest także zapewnienie pełnowartościowego białka, dzięki włączeniu do diety chudego mięsa czy ryb. Pomocne w tym okresie będą potrawy z gotowanych warzyw i mięsa jak np. zupy, gulasze. Produkty bogate w węglowodany powinny być o niższej zawartości błonnika - należą do nich chleb pszenny, chleb ryżowy, biały ryż czy ziemniaki. 

U pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna częściej niż w populacji ogólnej dochodzi do nadwrażliwości na gluten - u takich osób, oprócz stosowania leków, konieczna może okazać się także dieta bezglutenowa. U niektórych chorych korzystnie może też wpływać dieta z wykluczeniem produktów bogatych w cukier mleczny - laktozę. Do tych produktów należą mleko, śmietana czy sery twarogowe. By dieta była łatwiej strawna dla pacjenta, warto ograniczyć także posiłki bogate w tłuszcz jak potrawy smażone, tłuste mięsa, sery podpuszczkowe.

Niestety w wielu przypadkach objawy mogą być na tyle uciążliwe, że chorzy albo tracą apetyt, albo ze względu na silną reakcję organizmu tradycyjne jedzenie jest niewystarczające do pokrycia zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze. W takich sytuacjach konieczna jest interwencja żywieniowa prowadzona pod kontrolną lekarza. Interwencja ta może polegać na wprowadzeniu doustnych preparatów odżywczych, żywienia dojelitowego, a w niektórych przypadkach - włączenie żywienia pozajelitowego.

Decyzja o włączeniu żywienia dojelitowego należy do lekarza i może być kontynuowana w domu, jeśli istnieje taka potrzeba. To sposób, w którym dieta przemysłowa jest dostarczana bezpośrednio do przewodu pokarmowego - z pominięciem jamy ustnej. W zależności od tego, w którym miejscu występuje stan zapalny, tam podawana jest dieta. Diety przemysłowe stosowane tym sposobem żywienia umożliwiają dokładne kontrolowanie ilości dostarczanej energii i składników odżywczych, co pomaga w utrzymaniu odpowiedniego stanu odżywienia. Co więcej, diety te są pozbawione glutenu, laktozy, a także komponowane w taki sposób, by były najefektywniej wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Prawidłowy stan odżywienia umożliwia niezbędną regenerację tkanek i utrzymanie funkcji immunologicznych.

Żywienie dojelitowe może być stosowane tymczasowo lub na stałe, jednak, jeśli to możliwe, warto dążyć do tego, by jak najszybciej rozpocząć żywienie doustne. Decyzja o kontynuacji lub zaprzestaniu żywienia dojelitowego będzie zależała od wielu czynników, takich jak poprawa stanu zdrowia, drożność przewodu pokarmowego, ewentualne powikłania związane z żywieniem dojelitowym oraz preferencje i potrzeby pacjenta. W każdym przypadku decyzję taką powinien podejmować lekarz prowadzący, który może dostosować plan żywienia do indywidualnych potrzeb.

- Stosowanie żywienia dojelitowego może przyczynić się do zmniejszenia stanu zapalnego jelit, co jest kluczowe dla wydłużenia stanu remisji. Dla pacjentów, którzy nie są w stanie pokryć zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze drogą doustną, żywienie dojelitowe może poprawić stan odżywienia pacjenta, gdyż wielu cierpiących na chorobę Leśniowskiego-Crohna doświadcza niedoborów żywieniowych z powodu niewystarczającej absorpcji składników odżywczych - tłumaczy Karolina Łukaszewicz-Marszał. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Tym zaszkodzisz wątrobie bardziej, niż myślisz. Skutki będą opłakane

Komu posłuży chleb bez pszenicy? Korzyści i pułapki chleba bez glutenu

Działa przeciwzapalnie i przeciwwrzodowo, chroni serce. Młody jęczmień zdrowszy od niejednej zieleniny