Jest groźniejsza od zaćmy. Jaskra rozwija się bezobjawowo i prowadzi do ślepoty

Pod pojęciem jaskry kryje się cały zespół chorób. Ich wspólną cechą jest postępujący zanik nerwu wzrokowego - łącznika pomiędzy okiem a mózgiem. W następstwie stopniowego obumierania nerwu wzrokowego pojawiają się ubytki w polu widzenia, a obraz przekazywany mózgowi staje się coraz bardziej niekompletny, a nawet całkowicie zanika. Dokładne przyczyny rozwoju jaskry nie zostały w pełni określone, ale wyróżnia się dwie teorie wyjaśniające mechanizm rozwoju uszkodzeń. Pierwsza z nich to teoria niedokrwienna, według której przyczyną uszkodzeń jest upośledzenie krążenia w naczyniach odżywiających przednią część nerwu wzrokowego. Druga teoria to teoria mechaniczna, która tłumaczy uszkodzenie nerwu wzrokowego bezpośrednim jego uciskiem przez wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Jaskra to choroba cywilizacyjna. "Szacuje się, że na jaskrę cierpi ok. 80 mln ludzi na całym świecie. Około 50 proc. osób chorych na jaskrę nie jest świadomych swojej choroby, a w krajach słabo rozwiniętych liczba ta może być jeszcze większa. Dzieje się tak dlatego, że we wczesnym stadium jaskra przebiega bezobjawowo" - wskazuje Światowe Stowarzyszenie Jaskry. Do 2040 roku liczba chorych na jaskrę może wzrosnąć do ponad 111 mln. 

Na jaskrę cierpi ok. 800 tys. Polaków (ale może być ich zdecydowanie więcej). Eksperci alarmują, że tylko połowa chorych została zdiagnozowana. Podkreślają przy tym, że tylko wczesna diagnoza może pomóc ocalić wzrok. Większość przypadków jaskry wykrywanych jest niestety w jej zaawansowanym stadium.

Istnieje wiele rodzajów jaskry. Wyróżnia się m.in. jaskry pierwotne i wtórne (w tym podziale bierze się pod uwagę czynniki wywołujące schorzenie). Jaskry pierwotne mają związek z predyspozycjami genetycznymi, a jaskry wtórne powstają wtedy, gdy wywołuje je inna choroba oczu lub określone choroby ogólne. Schorzenie dzieli się również ze względu na budowę kąta przesączania (kąt przesączania odpowiada za odpływ cieczy wodnistej z komory przedniej oka, zapewniając jednocześnie utrzymanie prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego). Wyróżnia się jaskrę otwartego i zamkniętego kąta przesączania. Najczęściej występującym typem jaskry w Polsce jest jaskra pierwotna otwartego kąta przesączania - stanowi 80 proc. przypadków.

Jaskra nie dotyczy wyłącznie osób starszych, choć im starszy pacjent, tym większe ryzyko wystąpienia schorzenia. Eksperci podkreślają, że zachorować może każdy bez względu na wiek i płeć. Jaskra diagnozowana jest także u dzieci, również tych najmłodszych.

Rozwojowi jaskry sprzyjają:

• wiek (wcześniej ustawiano granicę na 40 latach, obecnie wskazuje się, że w grupie ryzyka są już osoby po 35. roku życia),
• dodatni wywiad rodzinny (szczególnie dotyczy to krewnych pierwszego stopnia; występowanie jaskry wśród najbliższych członków rodziny zwiększa ryzyko choroby nawet ośmiokrotnie),
• podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe (najczęściej wymienianymi przyczynami tego stanu są choroby układu krążenia, przebyty zawał serca lub udar mózgu),
• krótkowzroczność,
• predyspozycje anatomiczne - cienkie rogówki,
• nadciśnienie tętnicze,
• niskie ciśnienie tętnicze,
• duże spadki ciśnienia tętniczego w czasie snu,
• duże stężenie cholesterolu,
• cukrzyca,
• palenie tytoniu,
• nadmierna konsumpcja alkoholu,
• narażenie na silny stres,
• otyłość.

W 90 proc. przypadków jaskra przebiega bez widocznych dolegliwości. Pacjent nie zauważa początkowej utraty pola widzenia, a jest ona nieodwracalna. Zaburzenie widzenia jest dostrzegane zwykle późno, gdyż, jak tłumaczą specjaliści, początkowe pogorszenie widzenia może dotyczyć tych obszarów pola widzenia, które nie są istotne dla ostrości wzroku. Co więcej, centralne widzenie jest zachowane bardzo długo i może być kompensowane przez drugie oko lub ośrodkowy układ nerwowy.

Co powinno wzbudzić czujność? Zmęczenie oczu, światłowstręt, częste łzawienie czy niezdiagnozowane bóle głowy. Stanem nagłym, grożącym utratą widzenia, jest ostry atak jaskry. Powoduje takie objawy jak: niezwykle silny, głęboki ból oka promieniujący do czoła, skroni i szczęki z towarzyszącym bólem głowy (często po tej samej stronie), znaczne zmniejszenie ostrości wzroku, tęczowe koła wokół źródeł światła, złe samopoczucie, nudności i wymioty.

Jaskra uznawana jest za chorobę groźniejszą od zaćmy z racji tego, że wywołane przez nią uszkodzenia nerwu wzrokowego są nieodwracalne.

W przypadku jaskry bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiednio dobranego leczenia. Jak podkreślają eksperci, każdy powinien przynajmniej raz na dwa lata przejść pełne badanie okulistyczne, a osoby z grupy ryzyka nawet co 12 miesięcy. Po stwierdzeniu choroby ważne są regularne badania.

Jaskrę rozpoznaje się przy pomocy kilku badań, w tym wielokrotnego pomiaru ciśnienia śródgałkowego, badania pola widzenia, badania kąta przesączania, koherencyjnej tomografii optycznej (OCT) i oftalmoskopii, czyli badania dna oka za pomocą oftalmoskopu (specjalnego wziernika).

Leczenie jaskry sprowadza się do hamowania progresji choroby i zachowania wzroku na funkcjonalnym poziomie do końca życia. Nieleczona jaskra prowadzi do nieodwracalnego pogorszenia widzenia, a nawet ślepoty.

Najczęściej praktykowanym leczeniem jest stosowanie kropli do oczu, które obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jeśli takie postępowanie nie przyniesie rezultatów, wprowadza się leczenie zabiegowe - laseroterapię lub leczenie operacyjne. Możliwymi zabiegami są m.in.: trabekulektomia (operacyjne udrożnienie kąta przesączania poprzez wytworzenie przetoki umożliwiającej wydostanie się cieczy wodnistej z komory przedniej oka), trabekuloplastyka (polega na ułatwieniu odpływ płynu poprzez laserowe udrażnianie otworków beleczkowania), irydotomia laserowa (przecięcie laserem tęczówki; metoda ta stosowana jest przy zamkniętym kącie przesączania), kanaloplastyka (ma na celu udrożnienie i poszerzenie kanału Schlemma stanowiącego główną drogę odpływu cieczy wodnistej w oku) czy goniotomia (polega na przecięciu kąta przesączania, a stosowana jest w jaskrze wrodzonej).

Światowy Tydzień Jaskry w tym roku obchodzony jest w dniach od 10 do 16 marca. W ramach tego wydarzenia między 10 a 16 marca w ponad 50 gabinetach w całej Polsce przeprowadzane są bezpłatne badania okulistyczne. Akcja bezpłatnych badań profilaktycznych w kierunku jaskry "Polscy okuliści kontra jaskra" organizowana jest przez Polskie Towarzystwo Okulistyczne. Podczas siedmiu poprzednich edycji lekarze pomogli ponad 16 tys. pacjentów. W wyniku badań 30 proc. z nich zostało skierowanych do dalszej diagnostyki i leczenia.

Lista gabinetów i przychodni okulistycznych biorących udział w akcji jest dostępna TUTAJ. Na wizytę w wybranej placówce trzeba umówić się telefonicznie. Propozycja dotyczy osób, które nie mają zdiagnozowanej jaskry i nie korzystały z opieki okulisty (NFZ) w ciągu ostatniego roku. Liczba miejsc jest ograniczona. Decyduje kolejność zgłoszeń.

Źródła:

https://wga.one/what-is-glaucoma/;

Jaskra - podstawowe wiadomości w praktyce lekarza rodzinnego i pediatry, Małgorzata Mulak, https://ppm.umw.edu.pl;

Jaskra - choroba, która kradnie wzrok, Agata Misiurewicz-Gabi, "Kurier Medyczny" 02/2020.

CZYTAJ TAKŻE: 

Tak przygotujesz się do zabiegu usunięcia zaćmy. Uważaj, tego nie będziesz mógł robić po

Co u okulisty można zrobić na NFZ? Na co potrzebne jest skierowanie? Sprawdź

Produkty zbawienne dla oczu. Co jeść, by mieć dobry wzrok?