Zaćma - główna przyczyna upośledzenia wzroku na świecie. Czy zaćma jest uleczalna?

Zaćma oka, inaczej nazywana kataraktą, to choroba polegająca na zmętnieniu soczewki oka, co prowadzi do stopniowego pogarszania się widzenia. Soczewka jest naturalnie przezroczystą strukturą, która skupia światło na siatkówce, umożliwiając ostre widzenie. W przypadku zaćmy, soczewka traci swoją przejrzystość, co sprawia, że obraz staje się zamazany, niewyraźny lub przyciemniony.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zaćma jest główną przyczyną upośledzenia wzroku. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że prawie u 40 proc. mężczyzn i u ok. 45 proc. kobiet po 74. roku życia rozpoznano zaćmę, która zmniejszyła ostrość widzenia. Niestety, do tej pory nie pojawiły się rzetelne dane odzwierciedlające liczbę zachorowań w Polsce. 

W naszym kraju co roku przeprowadza się aż trzy tysiące operacji zaćmy rocznie w przeliczeniu na milion mieszkańców, co czyni ten zabieg najpopularniejszą operacją okulistyczną. W wysoko rozwiniętych krajach Unii Europejskiej i Ameryki Północnej przeprowadza się ponad sześć tysięcy takich zabiegów.

Do tej pory przyczyny zaćmy nie są do końca poznane. Wiadomo, że jest to choroba wieloczynnikowa, która postępuje wraz z wiekiem. W soczewce zaczynają tworzyć się białka o wysokiej masie cząsteczkowej. Dochodzi do zmiany kierunku rozchodzenia się fali i rozproszenia promieni świetlnych. 

Dowiedziono, że do rozwoju zaćmy przyczyniają się:

• czynniki genetyczne - może być dziedziczona na drodze autosomalnej dominującej;
• zakażenie w okresie dzieciństwa - np. wirusem różyczki, wirusem opryszczki, cytomegalowirusem, a także przebycie polio, toksoplazmozy czy grypy;
• urodzenie się dziecka o niskiej masie;
• narażenie płodu na promieniowanie jonizujące;
• niektóre zaburzenia metaboliczne;
• zespół Downa. 

Z kolei zaćma wtórna pojawia się jako powikłanie niektórych chorób, np.:

• cukrzycy,
• zapalenia twardówki,
• zapalenia rogówki,
• jaskry dokonanej,
• urazu gałki ocznej,
• niedoczynności przytarczyc.

Objawy zaćmy na początku trwania choroby są trudne do wychwycenia. Osoby zmagające się z kataraktą w pierwszej kolejności doświadczają zwykle zaburzeń ostrości widzenia. Pojawia się zjawisko olśnienia przy patrzeniu na źródło światła, którego powodem jest rozszczepienie promieni świetlnych w miejscach zmętnienia soczewki. 

Skutkiem zaćmy bywa pogorszenie się widzenia barw, a także kłopoty z czytaniem i oglądaniem telewizji. 

Najcięższym powikłaniem zaćmy jest utrata wzroku. Niektórzy pacjenci mają zeza lub oczopląs, cierpią na problemy w ocenie odległości. Katarakta może dotyczyć jednego lub obu oczu.

Rozpoznanie zaćmy nie wymaga wykonania skomplikowanych badań. Podstawą do postawienia trafnej diagnozy jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z pacjentem. Okulista bada wygląd przedniej części gałki ocznej przy użyciu lampy szczelinowej. Przeprowadza także badanie dna oka i dzięki temu może potwierdzić lub wykluczyć występowanie zmian, które mogą doprowadzić nawet do utraty wzroku. W tym miejscu należy zaznaczyć, że do takich zmian należą: odwarstwienie siatkówki, zanik nerwu wzrokowego i zmiany zwyrodnieniowe plamki.

Kataraktę można leczyć tylko operacyjnie przez wszczepienie nowej soczewki. 

Generalnie, decyzję o operacji podejmuje się w ostateczności. O tym, czy istnieją wskazania do zabiegu, decyduje lekarz na podstawie oceny stopnia utraty ostrości wzroku. W trakcie operacji pacjentowi podaje się diklofenak - lek ten ma za zadanie hamować rozwój zapalenia, które mogłoby wystąpić po zabiegu operacyjnym. W przeszłości usuwano całą soczewkę, a na jej miejsce wstawiano sztuczną. Nie było to jednak korzystne z punktu widzenia pacjentów, którzy po zabiegu cierpieli na nadwzroczność.

Współcześnie w leczeniu zaćmy korzysta się z lasera femtosekundowego (ang. Femtosecond Laser-assisted Cataract Surgery, FLACS). Do zalet tej metody należą: lepsze ułożenie soczewki wewnątrzgałkowej i mniejsze ryzyko zapalenia w komorze przedniej, lepsze nacięcie rogówki i mniej szkód w śródbłonku.

Czytaj także: 

Odklejanie się siatkówki - komu grozi?

Operacja usunięcia zaćmy obniża ryzyko rozwoju choroby Alzheimera

Jak dobrać, zakładać i dbać o soczewki?