Spis treści:
- Krzepnięcie krwi
- Czym jest czas krzepnięcia krwi?
- Czym jest aPTT?
- Czym jest INR?
- Czy aPTT i INR to czynniki, które wskazują to samo?
- Dlaczego znajomość czynników krzepnięcia jest ważna?
Krzepnięcie krwi
Krzepnięcie krwi jest skomplikowanym i wieloetapowym procesem, w którym udział bierze wiele tzw. czynników krzepnięcia. Istotą tego procesu jest przejście rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu w sieć przestrzenną fibryny pod wpływem trombiny. Wyróżnia się kilkanaście czynników krzepnięcia krwi, oznaczanych cyframi rzymskimi od I do XII i kilkadziesiąt związków pomocniczych, z których każdy pełni odrębną funkcję w tym procesie.
Aby zrozumieć, jak działa krzepnięcie krwi, musimy prześledzić przynajmniej początek tego procesu. Do aktywacji kaskady krzepnięcia krwi prowadzi uszkodzenie naczynia krwionośnego. W momencie, w którym odsłonięty zostaje śródbłonek naczynia, czyli jego wewnętrzna warstwa, natychmiast zaczynają do niego przylegać płytki krwi, tworząc tzw. czop płytkowy.
Płytki ulegają aktywacji i zaczynają wydzielać różne związki chemiczne, które aktywują proces krzepnięcia. Następują zmiany w morfologii płytek i wydzielenie serotoniny, która powoduje skurcz naczyń krwionośnych w obrębie rany. Sytuacja ta wyzwala aktywację kaskady krzepnięcia, czyli XII czynników krzepnięcia, wpływających na siebie i wzajemnie się aktywujących. Pierwszym z nich jest fibrynogen.
Czym jest czas krzepnięcia krwi?
Czas krzepnięcia krwi to czas upływający od momentu wynaczynienia krwi do chwili jej skrzepnięcia. W badaniach krwi ten czas oceniany jest przez oznaczenie aPTT i INR. Jest to odzwierciedleniem czasu aktywacji układu krzepnięcia w warunkach in vivo.
Czym jest aPTT?
Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT), jest miarą tzw. wewnątrzpochodnej i wspólnej drogi aktywacji układu krzepnięcia, czyli aktywności czynników krzepnięcia XII, XI, IX, VIII, X, V, II i fibrynogenu. W warunkach laboratoryjnych aPTT ocenia, w jakim czasie dochodzi do wytworzenia skrzepu po dodaniu do osocza pacjenta odpowiednich aktywatorów. Ze względu na to, które elementy układu hemostazy wpływają na jego długość, aPTT jest szczególnie istotny w diagnostyce skaz krwotocznych i monitorowaniu leczenia niektórymi lekami przeciwkrzepliwymi.
Wydłużenie aPTT może być spowodowane między innymi wrodzonymi niedoborami czynników krzepnięcia krwi, obecnością inhibitorów krzepnięcia, chorobami wątroby a także stosowaniem przez pacjenta heparyny niefrakcjonowanej. W niektórych przypadkach aPTT ulega wydłużeniu pomimo braku ryzyka krwawień - dzieje się tak w przypadku obecności tzw. antykoagulantu toczniowego, związanego z chorobami autoimmunologicznymi.
Skrócenie aPTT obserwuje się rzadko, a jeśli występuje, może sugerować stan nadkrzepliwości krwi, ale nie ma zwykle znaczenia diagnostycznego.
Czym jest INR?
INR, czyli międzynarodowy współczynnik znormalizowany to standaryzowany współczynnik czasu protrombinowego (PT). Czas protrombinowy ocenia tzw. zewnątrzpochodny i wspólny tor aktywacji układu krzepnięcia, zależny przede wszystkim od aktywności czynników VII, X, V, II oraz fibrynogenu. Ponieważ wyniki PT mogą się różnić w zależności od odczynnika stosowanego w danym laboratorium, wprowadzono standaryzację wyniku w postaci wskaźnika INR, który umożliwia porównywanie wyników, uzyskanych w różnych laboratoriach.
INR znajduje kluczowe znaczenie w monitorowaniu terapii antagonistami witaminy K, takimi jak warfaryna czy acenokumarol. Leki te hamują syntezę zależnych od witaminy K czynników krzepnięcia, co prowadzi do wydłużenia PT i wzrostu INR.
Podwyższone INR może świadczyć o przedawkowaniu leków przeciwzakrzepowych, chorobach wątroby czy niedoborze witaminy K. Z kolei za niskie INR sugeruje nieskutecznie leczenie przeciwzakrzepowe lub zwiększone ryzyko zakrzepicy.
Czy aPTT i INR to czynniki, które wskazują to samo?
Choć oba wskaźniki oceniają proces krzepnięcia krwi, nie można ich stosować wymiennie. aPTT i INR badają różne drogi aktywacji układu krzepnięcia i odpowiadają na interwencję różnych grup leków. aPTT jest niezbędny przy monitorowaniu leczeniem heparyną niefrakcjonowaną, INR natomiast - przy stosowaniu leków zależnych od witaminy K.
W praktyce klinicznej jednoczesne oznaczenie obu parametrów ułatwia diagnostykę układu krzepnięcia krwi
Dlaczego znajomość czynników krzepnięcia jest ważna?
Dokładna ocena krzepnięcia krwi ma ogromne znaczenie w wielu sytuacjach: przed operacjami, przy podejrzeniu krwawień lub zakrzepicy, w monitorowaniu terapii oraz w diagnostyce chorób hematologicznych. aPTT i INR są stosunkowo tanimi badaniami, które dostarczają cennych informacji o funkcjonowaniu układu krzepnięcia krwi, ich interpretacja powinna jednak zawsze uwzględniać stan kliniczny pacjenta oraz przyjmowane prze niego leki.
Źródła:
- Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W, Solnica B.. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej wyd. 5., Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
- Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
