Ważna a pomijana witamina K. Niedobór zagraża sercu i kościom

Szacuje się, że niedobór witaminy K wykrywa się u 8-31 proc. populacji ogólnej. Mimo tak częstego występowania, bardzo rzadko rozwija się pełnoobjawowy zespół związany z niedoborem tej witaminy. Przy odpowiednio szybkim rozpoznaniu i włączeniu leczenia możliwe jest całkowite wyzdrowienie, bez pozostawienia trwałych powikłań.

Przyczyny niedoboru witaminy K mogą być bardzo różnorodne. Najczęstszą wśród nich jest niedostateczne dostarczanie tej witaminy wraz z pożywieniem. Niedobór witaminy K może się pojawić również w takich stanach jak:

• celiakia, mukowiscydoza czy choroby trzustki, które mogą upośledzać proces trawienia bądź absorpcji składników odżywczych;
• stan po operacji zmniejszenia żołądka bądź resekcji jelita;
• przedłużone stosowanie antybiotyków, zmieniające skład mikroflory jelitowej uczestniczącej w syntezie witaminy K;
• choroby wątroby;
• przyjmowanie niektórych leków, np. przeciwkrzepliwych.

U noworodków przyczyną niedoboru witaminy K może być m.in. stosowanie leków w czasie ciąży przez matkę czy niski poziom tej witaminy w organizmie matki. Istnieje również choroba o podłożu genetycznym, dziedziczona autosomalnie recesywnie, która sprzyja niedoborom witaminy K.

Głównymi objawami niedoboru witaminy K są liczne krwawienia i wydłużony czas tworzenia się skrzepu. Jest to spowodowane niedoborem protrombiny oraz czynników krzepnięcia II, VII, IX i X, które są istotne dla prawidłowego przebiegu krzepnięcia krwi. Krwawienia mogą występować np. w miejscu założenia wenflonu, częste są również liczne wybroczyny na skórze. Sygnałem alarmowym powinno być dla nas występowanie siniaków nawet po niewielkich urazach lub mikrourazach. 

Szczególnie groźny jest niedobór witaminy K u noworodków. Może on przyczyniać się do poważnych i zagrażających życiu dziecka krwotoków do jamy czaszki, klatki piersiowej lub jamy brzusznej. Ponadto bywa przyczyną biegunek i wymiotów, odwodnienia czy przedłużającej się żółtaczki. Dzieci z niedoborem witaminy K również słabo przybierają na masie.

Terapia niedoboru witaminy K, spowodowanego błędami dietetycznymi, polega na uzupełnieniu jej braków przy pomocy suplementów diety. Natomiast jeśli przyczyna leży w innych jednostkach chorobowych, przed wdrożeniem suplementacji należy w pierwszej kolejności ustabilizować stan pacjenta i wprowadzić chorobę w stan remisji. Następnie zaleca się przyjmowanie witaminy K, czasami w nieco wyższych dawkach niż standardowe. Tyczy się to szczególnie pacjentów z chorobami upośledzającymi wchłanianie składników odżywczych.

Obecnie nie zaleca się profilaktycznej suplementacji witaminy K osobom dorosłym, które mają prawidłowy poziom tej witaminy we krwi. Profilaktyczne dawki witaminy K stosuje się wyłącznie u noworodków. Podaje się ją w dawce od 0,5 do 1 mg drogą domięśniową w ciągu godziny od narodzin. W razie potrzeby dawkę można powtórzyć między 4. a 6. dniem życia, a następnie po upływie 4-6 tygodni od porodu.

Odpowiednio wcześnie wykryty i zdiagnozowany niedobór witaminy K najczęściej nie zostawia po sobie długotrwałych powikłań. U pacjentów schorowanych, z licznymi chorobami współistniejącymi, czas leczenia może się wydłużyć m.in. ze względu na zaburzenia wchłaniania czy niewielki apetyt.

Rezultaty terapii niedoboru witaminy K u noworodków zależą w dużej mierze od sprawnej diagnozy i szybkiego włączenia odpowiedniego leczenia. Przeoczenie może prowadzić do rozwoju krwotoku wewnątrzczaszkowego czy w obrębie narządów wewnętrznych, co stanowi zagrożenie życia.

W ciężkich niedoborach mogą pojawić się:

• poważne, zagrażające życiu krwotoki do mózgu bądź jamy brzusznej,
• upośledzenie mineralizacji kości, osteoporoza.

Badania wykazały również, że długotrwały niedobór tej witaminy sprzyja rozwojowi miażdżycy i chorób układu krążenia.

Według wielu źródeł przedawkowanie witaminy K jest praktycznie niemożliwe, nawet przy stosowaniu dawek wielokrotnie przekraczających zalecane dzienne spożycie. Istnieje jednak jej prekursor - menadion, który ma właściwości toksyczne i nie powinien być stosowany do uzupełniania niedoborów tej witaminy. Jest on jednak wykorzystywany w paszach dla zwierząt hodowlanych, dlatego do zatrucia tym związkiem może dojść przy przypadkowym jej spożyciu u osób zajmujących się hodowlą zwierząt gospodarskich. 

Toksyczność menadionu wynika z jego uszkadzającego wpływu na komórki wątroby. Zwiększa on bowiem oksydację lipidów w błonach komórkowych, co prowadzi do śmierci komórek. Objawami zatrucia są więc głównie objawy uszkodzenia wątroby, m.in. żółtaczka, hiperbilirubinemia, a także anemia hemolityczna.

Źródła:

Eden R.E., Daley S.F., Coviello J.M., Vitamin K Deficiency. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536983/, 8 września 2023 r., dostęp 16 grudnia 2023.

Imbrescia K., Zbigniew Moszczynski, Vitamin K, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551578/, 10 lipca 2023 r., dostęp 16 grudnia 2023.

CZYTAJ TAKŻE:

Niedobór magnezu widać na twarzy i nogach. Cierpią serce, mózg i nerwy

Nie tylko witamina D i C. Za słabą odpornością stoi niedobór tych składników

Pięć nietypowych objawów niedoboru żelaza. Zwróć uwagę na język i stopy