Spis treści:
- Borelioza - co to za choroba?
- Borelioza - przeciwciała. Co trzeba wiedzieć?
- Diagnostyka boreliozy - pierwszy etap
- Diagnostyka boreliozy - test potwierdzenia
- Borelioza czy nie?
Borelioza - co to za choroba?
Borelioza to wieloukładowa choroba zakaźna, która wywoływana jest przez bakterie - krętki Borrelia. Rezerwuarem tej bakterii są dzikie zwierzęta, a przenoszona jest ona przez kleszcze. W Europie zakażenia najczęściej wywołują gatunki Borrelia garinii i Borrelia afzelii, rzadziej Borrelia burgdorferi, która dominuje w Stanach Zjednoczonych.
Z początku borelioza rozwija się podobnie do przeziębienia lub grypy - dominuje uczucie rozbicia, bóle głowy i mięśni, może wystąpić podwyższona temperatura. Pierwszym charakterystycznym objawem boreliozy jest tzw. rumień wędrujący - okrągłe zaczerwienienie na skórze występujące w miejscu wkłucia kleszcza, które zdolne jest do rozrastania się.
Borelioza przebiega w trzech stadiach: wczesnym ograniczonym, wczesnym rozsianym i późnym. Stadium wczesne ograniczone manifestuje się przede wszystkim objawami grypopodobnymi i występowaniem rumienia wędrującego (tylko u części chorych). W stadium wczesnym rozsianym występuje rozsiew objawów na różne układy i narządy: może dojść do zapalenia stawów, zapalenia mięśnia sercowego lub zakażenia układu nerwowego (neuroborelioza). W stadium późnym występuje trwałe uszkodzenie zajętych narządów, ale charakterystyczne objawy dotyczą tylko skóry, układu ruchu i układu nerwowego. Zwykle zachorowanie nie wiąże się z występowaniem wszystkich objawów.
Do zgłoszenia się do lekarza powinno nas skłonić już stadium wczesne boreliozy, jednakże niezbyt charakterystyczne objawy i fakt, że rumień wędrujący występuje tylko u części chorych sprawiają, że nawet 1/3 chorych zgłasza się do lekarza dopiero w stadium wczesnym rozsianym lub późnym.
Borelioza - przeciwciała. Co trzeba wiedzieć?
Aby zrozumieć, jak diagnozuje się boreliozę, potrzebujemy podstawowej wiedzy na temat przeciwciał.
Przeciwciała to białka, które pobudzony układ odpornościowy wydziela w odpowiedzi na styczność z patogenem. Przeciwciała zgrupowane są w klasy, z których najbardziej nas interesujące są przeciwciała IgM i IgG. W odpowiedzi na zakażenie boreliozą ludzki organizm wytwarza te dwa rodzaje przeciwciał, przy czym w pierwszej kolejności wytwarzane są IgM - między 3. a 4. tygodniem od zakażenia. IgM utrzymują się we krwi mniej więcej do pół roku od momentu zakażenia. W następnej kolejności wytwarzane są przeciwciała IgG - wykrywalne po 6-8 tygodniach od zakażenia i utrzymujące się przez wiele lat.
Zobacz również:
Ponieważ testy na boreliozę w pierwszym etapie opierają się na detekcji przeciwciał, istotna jest znajomość dynamiki pojawiania się i zanikania immunoglobulin w czasie.
Diagnostyka boreliozy - pierwszy etap
Obecnie zalecane jest diagnozowanie boreliozy w dwóch etapach. Pierwszy z nich stanowią testy serologiczne, czyli te oparte na wytwarzaniu przez organizm przeciwciał. Drugim etapem jest test potwierdzenia tzw. metodą Western blot.
W pierwszym etapie diagnostyki boreliozy wykonuje się oznaczenie swoistych przeciwciał IgM i IgG za pomocą testów serologicznych, z których najpopularniejszy jest test ELISA. Testy te cechuje wysoka czułość, co oznacza, że w takim teście większość osób chorych zostanie poprawnie zdiagnozowana. Jeśli przeciwciała IgM lub IgG pojawiają się w surowicy, a przy tym mamy do czynienia z objawami u pacjenta, wynik testu uznajemy za dodatni. Stwierdzenie obecności przeciwciał bez utrzymujących się objawów nie ma znaczenia diagnostycznego.
Testy serologiczne należy wykonywać nie wcześniej niż 3-4 tygodnie po fakcie ugryzienia przez kleszcza, ponieważ wcześniej trafić można w tzw. okienko serologiczne, czyli moment, w którym pacjent jest zakażony boreliozą, ale organizm nie zdążył jeszcze wyprodukować przeciwciał. Jeśli pacjent podejrzewany o boreliozę nie pamięta ugryzienia przez kleszcza (a dzieje się tak bardzo często), nie ma to znaczenia. Obecność objawów i dodatni wynik badania serologicznego na obecność specyficznych przeciwciał w kierunku Borrelia oznacza zawsze wynik dodatni.
Diagnostyka boreliozy - test potwierdzenia
W przypadku dodatnich lub wątpliwych wyników testów serologicznych na obecność przeciwciał IgM i IgG należy wykonać test potwierdzenia o wysokiej swoistości - tzw. Western blot. Wysoka swoistość testu oznacza, że większość ludzi zdrowych zostanie prawidłowo zdiagnozowana, czyli odrzucone zostaną fałszywie dodatnie wyniki. Test Western blot na boreliozę również polega na wykrywaniu przeciwciał, jednak jest metodą bardziej specyficzną, a przez to - droższą. Wykrycie przeciwciał przeciw krętkom Borrelia w teście potwierdzenia ostatecznie pozwala na zdiagnozowanie boreliozy u pacjenta.
Borelioza czy nie?
Jak już wspomnieliśmy, boreliozy nie diagnozuje się w przypadku obecności przeciwciał i braku dolegliwości u pacjenta. Z klinicznego punktu widzenia nie można również rozpoznać boreliozy po zbadaniu kleszcza, który ugryzł pacjenta - nawet jeśli wykryjemy u kleszcza krętki Borrelia, nie oznacza to, że pacjent zachoruje. Z tego względu nie zaleca się badań kleszczy wyciągniętych ze skóry po ugryzieniu.
Boreliozę można zdiagnozować, gdy rozpoznany przez lekarza zostanie rumień wędrujący (fakt niepamiętania ugryzienia przez kleszcza nie ma tu żadnego znaczenia) - wtedy nie jest wymagana dalsza diagnostyka i od razu można wdrożyć antybiotykoterapię. Leczenie boreliozy opiera się bowiem na długotrwałym podawaniu antybiotyków, które niszczą krętki Borrelia.
Źródła:
Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.5.1.
https://www.kleszcze.info.pl/borelioza.
CZYTAJ TAKŻE:
Domowe szybkie testy kasetkowe z apteki. Czy są wiarygodne i jak działają?
Kwiaty domowe, na które trzeba uważać. Mogą uczulać lub wyzwalać bóle głowy
Poprawia kondycję, nastrój, uzupełnia witaminę D. Pięć korzyści zdrowotnych prac w ogródku
