Domowe szybkie testy kasetkowe z apteki. Czy są wiarygodne i jak działają?

Testy kasetkowe, zwane również płytkowymi, testami z apteki, lub po prostu testami domowymi, to nazwa coraz bardziej popularnych szybkich testów diagnostycznych, które dostępne są zarówno do użytku profesjonalnego jak i samodzielnego wykonania w domu. Zwykle przypominają małą, plastikową kasetkę, wewnątrz której zawarta jest specjalna membrana. Na powierzchnię membrany naniesiony jest reagent - przeciwciała - który będzie reagował z antygenem, zawartym w materiale, pobranym od pacjenta, np. z krwi czy śliny.

Antygen to substancja, której obecność potencjalnie może spowodować powstanie przeciwciał. Antygenem mogą być dowolne cząsteczki - białka, cukry czy grupy chemiczne, które znajdują się na powierzchni wirusów i bakterii, a także substancje chemiczne.

Przeciwciała to białka, które w organizmie człowieka limfocyty B wytwarzają w odpowiedzi na zetknięcie się z antygenem. Jest to bezpośrednia reakcja na pojawiające się w środowisku antygeny. Przeciwciała można również wytworzyć sztucznie i użyć ich do wykonania testów kasetkowych.

Testy kasetkowe działają na zasadzie immunochromatografii. Immunochromatografia to metoda, która oparta jest na migracji próbki przez membranę testu. Wykorzystuje ona fakt wiązania antygenów przez przeciwciała. Na membranie umieszczony jest pasek kontrolny i pasek/ paski testowe, które związane są z przeciwciałem. Próbka, która nakładana jest na membranę, migrując w górę membrany, przechodzi kolejno przez pasek kontrolny testu i paski testowe i jeśli zawiera poszukiwany antygen, łączy się z paskiem testowym i zmienia jego kolor.

Co istotne, aby odczyt testu był ważny, zawsze pokazać się musi pasek kontroli testu. W przeciwnym razie test jest nieważny.

Najpopularniejszy domowy test kasetkowy to oczywiście test ciążowy. Testy ciążowe opierają swoje działanie na wykrywaniu w moczu beta - HCG, czyli podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej - hormonu, który pojawia się podczas wytwarzania łożyska i błon płodowych przez zarodek. Na membranę kasetkowych testów ciążowych naniesione jest odpowiednie przeciwciało przeciwko beta - HCG, które w przypadku wykrycia gonadotropiny kosmówkowej w moczu zareaguje z próbką, zostawiając ślad w postaci przebarwionego paska testowego. Testy takie charakteryzuje bardzo duża czułość diagnostyczna - około 99%.

Czułość diagnostyczną definiuje się jako stosunek prawdziwie dodatnich wyników do sumy wyników prawdziwie dodatnich i fałszywie ujemnych. Im większa czułość testu, tym bardziej trafione rozpoznanie. Inaczej mówiąc, czułość testu określa zdolność testu do prawidłowego rozpoznania stanu/ choroby tam, gdzie on naprawdę występuje.

Testy kasetkowe umożliwiają nam rozpoznanie niektórych patogenów, które zasiedlają nasze organizmy. Taka sytuacja ma miejsce w diagnostyce zakażenia błony śluzowej żołądka o etiologii Helicobacter pylori. Helicobacter jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych czynników zakaźnych w ludzkim układzie pokarmowym. H. pylori to bakteria na stałe infekująca błonę śluzową żołądka. Posiada szereg mechanizmów, umożliwiających jej przetrwanie w skrajnie kwasowym środowisku żołądka. Człowiek może być jej bezobjawowym nosicielem, jednak bardzo często zdarza się, że powoduje ona wrzody i nadżerki żołądka. Stany te są o tyle groźne, iż mogą predysponować do tworzenia się nowotworów.

Szybki test kasetkowy jest w stanie wykryć antygen Helicobacter pylori z krwi, pobranej z opuszka palca. Działa na podobnej zasadzie co inne testy tego typu: membrana testu pokryta jest dwoma paskami, testowym i kontrolnym, które nasączone są przeciwciałami przeciwko Helicobacter pylori. Zestaw testowy można nabyć w aptece. W jego skład wchodzi kasetka z testem, pojemniczek ze specjalnym reagentem lub buforem, sterylna pipetka i steryny nakłuwacz do palca. Po nakłuciu palca kilka kropel krwi umieszcza się w pojemniczku z buforem, następnie tak przygotowaną próbkę pobiera się pipetą i przenosi do okienka testowego na kasetce. Zwykle wynik odczytuje się już po około 5 minutach. Taki test może posłużyć do wstępnej diagnostyki zakażenia H. pylori, której ciąg dalszy wyznaczy lekarz POZ lub specjalista gastrolog.

Z pandemii COVID-19 wszyscy pamiętamy testy kasetkowe, które można było wykonać samemu i w placówkach służby zdrowia, aby potwierdzić zakażenie wirusem. Na tej samej zasadzie funkcjonują testy, wykrywające popularne patogeny bakteryjne i wirusowe. Obecnie testem kasetkowym można sprawdzić, czy w badanej próbce występuje antygen:

• grypy,
• RSV,
• SARS CoV 2,
• norowirusów,
• adenowirusów,
• Streptococcus pyogenes,
• Mycoplasma pneumoniae

i wielu innych. Materiałem diagnostycznym mogą być, w zależności od testu, wymaz, plwocina lub próbka kału. Gdyby użycie takich testów wzrosło, lekarze mogliby trafnie i szybko diagnozować chorobę pacjenta, bez konieczności testowania leczenia metodą prób i błędów. Niestety, w przychodniach takie testy to wciąż rzadkość, a pacjenci, którzy chcą je wykonać, muszą nabyć je na własny koszt w aptece lub pójść zbadać się za własne pieniądze w laboratorium. Wielu lekarzy zwyczajnie nie uznaje też testów zrobionych przez pacjenta samodzielnie w domu. 

Nie wszystko i nie zawsze można zdiagnozować za pomocą testów kasetkowych. W tym miejscu należy nadmienić, że mają one także swoje wady. Czasem testy kasetkowe cechują się dużo niższą czułością diagnostyczną, niż inne metody, np. badania obrazowe czy testy molekularne typu PCR. Niekiedy wynik takiego testu trzeba potwierdzić innym sposobem, np. gastroskopią w przypadku dodatniego wyniku testu na H. pylori czy testem PCR w przypadku wątpliwego wyniku testu na antygen wirusowy/ bakteryjny; z kolei pozytywny wynik testu ciążowego trzeba potwierdzić badaniem USG u ginekologa.

Ograniczeniem takich testów jest również możliwość ich niewłaściwej interpretacji, np. wynikająca z pojawienia się bardzo bladej kreski w polu testowym (wynik już dodatni, czy jeszcze ujemny?). Czasem potrzebne są badania, które uzupełniają diagnozę lub wykonane profesjonalnie z próbki dostarczonej do laboratorium. Dlatego, choć warto wykonywać testy kasetkowe, należy również mieć na uwadze, kiedy same nam nie wystarczą.

Źródło:

• Olczyk M., Bułaś L., Konieczny A., Diagnostyczne testy medyczne w praktyce farmaceutycznej. Diagnostyka. 5., 2020.
• https://domowelaboratorium.pl/Jak-dziala-szybki-test-na-obecnosc-przeciwcial-pojawiajacych-sie-w-wyniku-kontaktu-z-koronawirusem-blog-pol-1587392666.html
• https://diather.pl/kasetkowy-test-antygenowy-zloty-srodek-pomiedzy-dokladnoscia-a-cena/
• hhttps://radiokielce.pl/301412/pcr-igg-i-kasetkowe-czym-roznia-sie-testy-i-ktore-daja-rzetelny-116660/

CZYTAJ TAKŻE:

Po tym poznasz wrzodziejący żołądek lub dwunastnicę. Te objawy skonsultuj z lekarzem

Gorączkę możesz zbić bez leków. Domowy sposób, który nic nie kosztuje

Powikłania po grypie dotyczą serca i płuc. Kto jest najbardziej narażony?