Lista badań, które warto robić po 30. roku życia. Trzy to absolutne minimum

Kontrolowanie swojego stanu zdrowia lepiej zacząć wcześniej niż później. Jednak dla wielu osób sygnałem, że warto bardziej o siebie zadbać, jest ukończenie trzydziestego roku życia. Dlaczego? Osoby między trzydziestką a czterdziestką zauważają m.in., że mają mniej energii niż 10 lat wcześniej. Zaczynają też obserwować różne dolegliwości. Ale, nawet jeśli jesteście w grupie, która czuje się dobrze, powinniście regularnie poddawać się badaniom profilaktycznym. Badania profilaktyczne nie są zbędnym wydatkiem ani stratą czasu - są inwestycją w dłuższe i zdrowe życie. 

Nie istnieje jednak dokument, który mówiłby, co profilaktycznie powinni zbadać np. właśnie wszyscy trzydziestolatkowie. Dlatego dzisiejszego, subiektywnego wyboru badań po trzydziestce dokonałam sama, mając na uwadze swoją wiedzę i podręczniki fachowej literatury. 

Oczywiście, możecie powiedzieć, że "wasz lekarz wam tego nie mówił" albo "wasz lekarz kazał zrobić jeszcze więcej", z czym absolutnie nie zamierzam polemizować. Koniec końców to wasze zdrowie i od was zależy, co zrobicie z posiadanymi informacjami. 

Dla każdego z nas pojęcie "absolutnego minimum" w profilaktyce będzie się sporo różnić, ale są takie badania, które - bezwzględnie - należy robić raz do roku. Są to:

• morfologia krwi obwodowej z rozmazem,
• OB - odczyn Biernackiego,
• badanie ogólne moczu z osadem.

Dlaczego właśnie one? Morfologia to najbardziej podstawowe badanie krwi, odpowie na wiele pytań i to bardzo niewielkim nakładem finansowym. Morfologia krwi obwodowej bada liczbę i parametry elementów morfotycznych krwi, tj. erytrocytów, leukocytów i płytek krwi, a także ocenia ilość hemoglobiny. Rozmaz pozwala diagnoście zajrzeć "do środka" i zobaczyć, jak wyglądają krwinki, w jaki sposób kształtuje się ich dystrybucja we krwi, jakie mają kształty i w jakim są stadium rozwojowym. Dzięki morfologii z rozmazem będziemy w stanie ocenić i poddać weryfikacji w kolejnych badaniach możliwość takich chorób i stanów jak:

• anemia,
• krwawienia,
• infekcje,
• nowotwory,
• zaburzenia liczby krwinek,
• białaczki,
• niedobory substancji odżywczych i inne.

OB pozwala wnioskować o przewlekłym i długotrwałym stanie zapalnym, co może uzupełniać obraz morfologii. Z kolei badanie ogólne moczu z osadem pozwoli nam na wgląd w fizjologiczną pracę nerek i przez ocenę moczu pomoże określić zwiększone ryzyko niektórych dolegliwości, jak cukrzyca, zaburzenia metaboliczne, infekcje układu moczowego i inne.

Te trzy badania to moje absolutne minimum raz do roku.

Kolejny "poziom", który powinniśmy "zaliczyć", to badania pracy poszczególnych narządów. Dlatego zalecałabym:

• lipidogram,
• próby wątrobowe,
• glukozę i insulinę,
• TSH, fT3, fT4.

Lipidogram to oznaczenie cholesterolu i jego frakcji oraz trójglicerydów. Badanie to pozwala ocenić ryzyko miażdżycy i chorób układu krążenia, takich jak zatorowość żylna, zawał serca, choroba wieńcowa. Próby wątrobowe oceniają stan wątroby i pozwalają wykluczyć lub potwierdzić podejrzenia chorób takich jak marskość wątroby, WZW, toksyczne uszkodzenie wątroby i inne. Gospodarka glukozowa wskazuje na problemy metaboliczne, takie jak cukrzyca, stan przedcukrzycowy, PCOS, insulinooporność, stąd oznaczenie glukozy i insuliny. Ocena pracy tarczycy z kolei odbywa się przez oznaczenie przysadkowego hormonu TSH i tarczycowych fT3 i fT4. Warto ją przeprowadzić chociażby ze względu na to, że to właśnie tarczyca zawiaduje całym metabolizmem i energetyką organizmu.

Według mnie te badania również powinny mieć miejsce przynajmniej raz do roku po ukończeniu 30. roku życia.

Po trzydziestce przynajmniej raz do roku kobiety powinny:

• odbyć klasyczne badanie ginekologiczne,
• wykonać USG przezpochwowe,
• wykonać USG piersi (kobiety powinny pamiętać też o samobadaniu piersi),
• wykonać cytologię.

Natomiast mężczyźni raz do roku powinni wykonać badanie jąder (przy czym raz w miesiącu wykonywać samobadanie jąder), a raz na kilka lat - badanie prostaty. Warto również, żeby oznaczali raz do roku we krwi stężenie markera raka prostaty - PSA.

Do listy badań po trzydziestce warto dołożyć następujące oznaczenia:

• witamina D3 - przynajmniej raz do roku,
• żelazo i ferrytyna - przynajmniej raz do roku,
• witamina B12, kwas foliowy - raz do roku/ raz na dwa lata lub w razie potrzeby (np. przy wykrytej anemii, podczas starań o ciążę),
• kontrola ciśnienia tętniczego - przynajmniej raz do roku.

Badania niedoborów składników odżywczych nie są aż tak popularne i często zalecane, a moim zdaniem to błąd. Rozliczne analizy naukowe dowodzą o wysokim stopniu niedoboru witaminy D3, a o niedoborze witaminy B12 większość z nas nawet nie pomyśli, dopóki nie trafi do neurologa lub nie będzie mieć anemii. Żelazo i ferrytyna przydadzą się nie tylko przy niskiej hemoglobinie i anemii - istnieje taka jednostka jak "niedobór żelaza bez anemii" i może ona dawać bardzo podobne objawy, co sama anemia. Co do badań ciśnienia krwi - myślę, że nie trzeba nikomu tłumaczyć, jak szkodliwe i groźne może być niewykryte i nieliczone nadciśnienie tętnicze.

Kiedy masz czas i możliwości finansowe, możesz rozważyć dodatkowe badania z krwi. Umieściłabym na tej liście "z gwiazdką":

• HbA1C - hemoglobinę glikowaną, oceniającą gospodarkę glukozową na przestrzeni trzech ostatnich miesięcy;
• antygeny i przeciwciała na różne typy wirusa zapalenia wątroby (WZW);
• jeśli masz problemy trawienne/ bóle żołądka/ problemy z jelitami - przeciwciała na Helicobacter pylori, przeciwciała w celiakii, kaprotektynę;
• klirens kreatyniny i eGFR (ocena pracy nerek);
• aTPO i antyTG - rozszerzona diagnostyka tarczycy w kierunku chorób autoimmunologicznych;
• przeciwciała/ antygen HIV (uważam, że absolutnie każdy z nas powinien wykonywać to badanie, przynajmniej raz na kilka lat).

Dodatkowo, jeśli mamy predyspozycje do jakichś chorób, np. obciążenie rodzinne, warto badać się w ich kierunku, zarówno wykonując badania krwi, jak i konkretne obrazowe, np. USG czy TK.

Dla mnie odpowiedź zawsze będzie prosta: ponieważ lepiej zapobiegać chorobie, niż musieć ją leczyć. Profilaktyka powinna mieć miejsce w życiu każdego świadomego człowieka. A nawet jeśli badając się profilaktycznie, wykryjemy chorobę - lepiej leczyć się od razu niż za kilka lat, kiedy będzie już trudno lub zwyczajnie za późno.

Źródła:

Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023.

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych, Medipage, Warszawa 2011.

CZYTAJ TAKŻE: 

Są nowe normy ciśnienia krwi. Oto najważniejsze zmiany

Likwidują stan zapalny, niszczą komórki rakowe. Taki poziom limfocytów jest konieczny

Po taki posiłek sięgnij dzień przed badaniami. Masz pewność, że wyjdą dokładne