Spis treści:
- Leki a skutki uboczne
- Próby wątrobowe
- Badania nerek
- Czasy krzepnięcia
- Lipidogram, glukoza i jonogram
- Ciśnienie krwi
Leki a skutki uboczne
Wielu z nas przyjmuje leki, część z nas robi to regularnie, ponieważ leczy się na różne choroby przewlekłe. Wraz z wiekiem wzrasta także szansa, że będziemy przyjmować więcej leków. Pomimo swoich właściwości leczniczych dla danej jednostki chorobowej, mogą mieć skutki uboczne: zwykle w ulotce znajdziemy takie, które występują bardzo często, często, rzadko i bardzo rzadko. Przyjmowane przez nas preparaty, zarówno te na receptę, jak i bez recepty, mogą także szkodzić lub osłabiać różne narządy. Dlatego tak ważne jest, aby w przebiegu leczenia się na stałe na jakąś chorobę, regularnie się badać.
Próby wątrobowe
Wątroba jest narządem, który odpowiada za detoksykację organizmu. To przez nią przechodzą metabolizowane w organizmie leki. Aby dowiedzieć się, czy nie obciążamy wątroby zbyt mocno, warto wykonać oznaczenie tzw. prób wątrobowych. W skład tego badania wchodzi oznaczenie enzymów wątrobowych: ALT, AST, ALP, GGTP i bilirubiny. ALT i AST, czyli aminotransferazy to ważne wykładniki uszkodzenia komórek wątroby, podobnie jak GGTP, która dodatkowo wskazywać może na uszkodzenie dróg żółciowych. ALP, czyli enzym z grupy fosfataz wskazuje czy występuje zastój żółci, z kolei bilirubina służy do zdiagnozowania uszkodzenia komórek wątroby i żółtaczki.
Badania nerek
Niektóre leki mogą wywierać działanie nefrotoksyczne, czyli uszkadzające nerki. Aby wykluczyć uszkodzenie nerek, w pierwszej kolejności warto wykonać badanie kreatyniny we krwi i szacowanego wraz z nią wskaźnika filtracji kłębuszkowej - e-GFR. Kreatynina jest produktem przemiany materii, wydalanym głównie przez nerki. Jej duża ilość we krwi świadczyć może o upośledzeniu procesu wydalniczego i uszkodzeniu nerek. Szacowany wskaźnik filtracji kłębuszkowej umożliwia ocenę, jak dobrze pracują nerki i zwykle jest on wyliczany z poziomu kreatyniny we krwi. Jeśli będzie to konieczne, w przypadku przyjmowania leków wpływających na pracę nerek, lekarz może zlecić również wykonanie badania ogólnego moczu.
Czasy krzepnięcia
Badania czasów krzepnięcia warto, a nawet trzeba przeprowadzać u osób, które na stałe leczą się lekami, wpływającymi na proces krzepnięcia krwi. Ponadto, regularnie powinny sprawdzać czasy krzepnięcia kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, szczególnie po 35. roku życia. Badania układu krzepnięcia i fibrynolizy obejmują oznaczenie takich wskaźników jak: czas protrombinowy (PT/INR), czas kaolinowo - kefalinowy (APTT), czas trombinowy , fibtynogen i d-dimery. Umożliwiają one ocenę układu krzepnięcia krwi - sprawdzenie, czy krew nie krzepnie nam za wolno lub za szybko, co może być właśnie skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, np. z grupy nasercowych.
Lipidogram, glukoza i jonogram
Lipidogram pozwala na ocenę poziomu lipidów we krwi. Badanie to jest szczególnie istotne dla osób, które na stałe leczą się na zaburzenia lipidowe lekami z grupy statyn, aby kontrolować proces leczenia. W skład lipidogramu wchodzi oznaczenie cholesterolu całkowitego z podziałem na frakcje oraz trójglicerydów. Badanie to umożliwia ocenę skuteczności leczenia statynami, ponadto przydatne może być dla osób, których leki mogą wpływać na poziom lipidów we krwi. Niektóre leki wywierać mogą działanie hiper- lub hipoglikemizujące, co oznacza, że mogą podwyższać lub obniżać poziom glukozy we krwi. Z tego względu osoby zażywające takie leki powinny regularnie kontrolować poziom glukozy.
Zalecenie regularnego badania glukozy dotyczy również osób chorujących na cukrzycę i inne choroby metaboliczne, o czym z pewnością powiadamia je lekarz prowadzący. Przyjmowanie niektórych leków może wpływać na poziom jonów w osoczu krwi. Ponieważ ten powinien utrzymywać się na względnie stałym pułapie, z niewielką możliwością odchylenia, lekarz może zlecić osobom przyjmującym niektóre leki wykonanie badania jonogamu. Jonogram polega na ocenie poziomu jonów w osoczu krwi: chlorków, magnezu, sodu, potasu, fosforanów i wapnia. Umożliwia on sprawdzenie, czy gospodarka jonowa organizmu jest na odpowiednim poziomie i nie dochodzi do znaczących odchyleń od normy.
Ciśnienie krwi
Niektóre leki wpływają na ciśnienie krwi, mogąc je podwyższać lub obniżać. Aby ustrzec się przed dużymi skokami ciśnienia, osoby przyjmujące takie leki powinny regularnie monitorować ciśnienie krwi. Najczęściej zleca się samodzielny monitoring ciśnienia w domu, zakupionym do tego celu ciśnieniomierzem. Regularne kontrole ciśnienia krwi dotyczą również osób, które leczą się na nadciśnienie tętnicze. Większość badań, które powinniśmy wykonać przy przyjmowaniu leków na stałe, na bieżąco będzie zlecał nam lekarz prowadzący nas w danej chorobie. Jednak jeśli tego nie zrobił do tej pory, warto go zapytać, czy podczas brania leków, które przyjmujemy, należałoby wykonać jakieś badania - z pewnością dowiemy się czegoś więcej.
Źródła:
- Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023
- Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.
- Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
CZYTAJ TAKŻE:
Nazwy brzmią podobnie, ale to dwa różne badania. Metoda Holtera ma różne zastosowanie
Kolejny czynnik, który może prowadzić do demencji. Poziom "dobrego" cholesterolu ma znaczenie
Pytania o badania. Wysoki poziom ketonów w moczu - co oznacza?
