Spis treści:
- Czym jest badanie parazytologiczne?
- Jak się przygotować do badania parazytologicznego?
- Na czym polega badanie parazytologiczne?
- Inne możliwości stwierdzenia obecności pasożytów pokarmowych
- Badanie w kierunku owsików
- Pasożyty problem na całym świecie
Czym jest badanie parazytologiczne?
Badanie kału na pasożyty, zwane również badaniem parazytologicznym, to makro - i mikroskopowa analiza próbek kału, polegająca na poszukiwaniu gołym okiem oraz w rozmazie próbki widocznych form pasożytów - jaj, cyst, larw, niekiedy fragmentów dorosłych osobników. W badaniu można wykryć różne gatunki, pasożytujące w układzie pokarmowym człowieka, a należą do nich m.in.:
- glista ludzka,
- tęgoryjec dwunastnicy,
- węgorek jelitowy,
- tasiemce,
- bruzdogłowiec,
- motylica wątrobowa,
- Giardia lamblia.
Badanie parazytologiczne wykonuje się zawsze z 3 różnych próbek kału, kiedy występują konkretne wskazania lub dolegliwości, do których należą:
- nagła utrata apetytu lub nagłe jego zwiększenie,
- ospałość i apatia bez innej wyraźnej przyczyny,
- bladość skóry, podkrążone oczy,
- wysypki skórne,
- biegunki lub zaparcia,
- wymioty, mdłości,
- bóle brzucha,
- bóle mięśni i stawów,
- bóle głowy,
- kaszel,
- zgrzytanie zębami,
- anemia w badaniach krwi i/ lub jej objawy.
Jak się przygotować do badania parazytologicznego?
Przed badaniem należy zaopatrzyć się w aptece w trzy pojemniki na kał z łopatką, przymocowaną do wieczka i - jeśli nie mamy toalety z tzw. półką - w specjalną nakładkę na sedes, umożliwiającą pobranie kału tak, aby nie miał kontaktu z wodą w toalecie. Przed badaniem należy zachować standardową dietę i nie przyjmować ani środków przeciwpasożytniczych, ani przyspieszających perystaltykę.
Po oddaniu kału do toalety nabieramy szpatułką dołączoną do pojemnika kał z kilku różnych miejsc, w praktyce wystarczy próbka wielkości ziarnka grochu. Pojemnik zakręcamy i opisujemy imieniem, nazwiskiem i PESEL-em. Próbkę dostarczamy do laboratorium najszybciej, jak to możliwe, a do tego czasu przechowujemy w temperaturze lodówki.
Z punktu widzenia czystości próbki należy pilnować, aby podczas pobrania znalazła się w toalecie tak, by nie zmieszała się z moczem. Jeśli kał pobieramy małym dzieciom, może to być utrudniona procedura, jednak dobrze byłoby się jej trzymać.
O ilości i częstotliwości badanych próbek może zdecydować lekarz, jednak dobrą praktyką jest pobranie 3 próbek, po jednej każdego kolejnego dnia lub co drugi dzień.
Na czym polega badanie parazytologiczne?
Próbka kału, przynoszona do punktu pobrań, kierowana jest do odpowiedniej jednostki laboratorium, czy to analityki ogólnej, czy parazytologii, gdzie pracownik przyjmuje materiał i analizuje go.
Najpierw wykonuje się analizę makroskopową: oceniany jest wygląd próbki, kolor, konsystencja, obecność śluzu i potencjalnie form pasożytów, widocznych gołym okiem, np. tasiemca. Następnie z fragmentu kału wykonywany jest rozmaz na szkiełku, który obserwuje się pod mikroskopem w poszukiwaniu różnych postaci pasożytów: jaj, larw, cyst itp. Na tym etapie można wykonać także barwienie próbki.
Ponieważ makro- i mikroskopowe badanie parazytologiczne jest podstawowym badaniem, wykrywającym obecność pasożytów przewodu pokarmowego, na miejsce badania próbki warto wybrać sobie laboratorium o wysokiej specjalizacji pracowników i odpowiedniej specyfikacji. Ludzkie oko lubi się mylić, czasem niestrawione resztki pokarmowe i pyłki kwiatów, obecne w kale, mylone są z pasożytami lub w drugą stronę - pasożyty uznawane są za niestrawione resztki i/lub pyłki kwiatów.
Z tego powodu, im bardziej doświadczeni pracownicy prowadzą badania kału, tym większa szansa uzyskania wyników najwyższej jakości. Z punktu widzenia diagnosty jest to trudne badanie, nie każdy dysponuje odpowiednim zestawem cech i cierpliwością, aby je wykonywać, dlatego warto wybrać najlepsze laboratorium.
Należy podkreślić, że obecnie "zwykłe" badanie parazytologiczne jest zalecaną i podstawową formą diagnostyki infestacji pasożytniczej. Wszystkie inne badania uważa się za pomocnicze. Leczenie przeciwpasożytnicze zwykle zlecane jest dopiero po naocznym potwierdzeniu obecności "nieproszonego gościa".
Inne możliwości stwierdzenia obecności pasożytów pokarmowych
Klasyczne badanie parazytologiczne to najbardziej dostępna i najtańsza opcja - koszt analizy trzech próbek to zwykle kilkadziesiąt złotych. Należy jednak pamiętać, że jest to metoda o niskiej czułości i obarczona dużym ryzykiem błędu.
Oprócz klasycznej oceny kału w badaniu parazytologicznym, obecność pasożytów możemy ocenić innymi metodami. Próbkę kału można poddać badaniu immunoenzymatycznemu ELISA, które wykorzystuje sztuczne przeciwciała, "namierzające" antygeny pasożytów w badanej próbce.
Zobacz również:
Z kolei odwrotnym badaniom można poddać próbkę krwi: celem określenia obecności przeciwciał, skierowanych przez nasz organizm przeciw konkretnemu pasożytowi, wykorzystuje się roztwór antygenów pasożyta. Należy jednak podkreślić, że badania na obecność przeciwciał mają znaczenie głównie retrospektywne, zwłaszcza w medycynie podróżnych. Pomagają ocenić, czy mieliśmy kontakt z pasożytem i oszacować, jak dawno, nie są jednak bezpośrednim dowodem na aktualnie trwającą infestację pasożytniczą. Zarówno ELISA z próbki kału i badania przeciwciał we krwi to koszt około 150 zł.
W badaniach na pasożyty wykorzystywane są również techniki molekularne, np. łańcuchowa reakcja polimerazy - tzw. PCR, oraz jej warianty, np. RT - PCR. Badania te określają obecność materiału genetycznego pasożyta w badanej próbce - krwi, kale, bioptacie tkankowym. Są wysoce specyficzne, jednak najdroższe ze wszystkich trzech opcji: trzeba liczyć się z kosztami rzędu kilkuset - ponad tysiąca złotych.
Badanie w kierunku owsików
Badanie w kierunku owsików stanowi wyjątek. Badania na jego obecność nie przeprowadza się z kału, a ze specjalnej taśmy, naklejanej na noc w okolicy odbytu, następnie przenoszonej na szkiełko i zanoszonej do laboratorium. Gotowe zestawy do badania na owsiki są często do kupienia w aptece. A to właśnie owsiki są dominującym pasożytem w Polsce, zwłaszcza w grupie dzieci, a - co za tym idzie - później ich rodziców.
Pasożyty problem na całym świecie
Szacuje się, że infestacje pasożytnicze to najczęstsza choroba na świecie. Wg danych literaturowych z podręcznika "Intena Szczeklika", wydanego w 2023 roku, około 1 miliarda (!) populacji światowej jest zakażone przynajmniej jednym pasożytem. Związane jest to przede wszystkim z niskimi standardami higienicznymi i sanitarnymi, choć nie tylko. W dobie powszechnej dostępności do prądu, wody i środków czystości wielu z nas i tak zapomina o częstym myciu rąk, np. po skorzystaniu z toalety we własnym domu, po dotykaniu owoców i warzyw na targu czy po zabawie w piaskownicy z dzieckiem. A to właśnie w tych "drobiazgach" pasożyty czają się najczęściej.
Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/159373,diagnostyka-zarazen-pasozytniczych
Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
CZYTAJ TAKŻE:
Jak rozszyfrować wyniki morfologii? Wyjaśniamy tajemnicze skróty w opisie badania
Te owoce sprzyjają jelitom i zmniejszają objawy. Znikną bóle i wzdęcia
Niedobór zwiększa ryzyko cukrzycy i miażdżycy. Objawem apetyt na słodkie
