Jak rozszyfrować wyniki morfologii? Wyjaśniamy tajemnicze skróty w opisie badania

Zanim jednak przejdziemy do tajemniczych skrótów w opisie wyniku morfologi, słowem wyjaśnienia pragnę zaznaczyć że: 

• niniejszy artykuł nie zastępuje i nigdy nie zastąpi porady lekarza, która skierowana jest do konkretnej osoby z konkretnymi wynikami w ręku;
• nadrzędna zasada diagnostyki laboratoryjnej głosi: "nie leczymy wyników, tylko ludzi" - nie każde odchylenie od "normy" stanowi powód do niepokoju; zarówno za wysokie jak i za niskie wyniki zdarzają się w populacji zupełnie zdrowych ludzi;
• pojedynczy wynik rzadko kiedy świadczy o chorobie, zwłaszcza w przypadku parametrów morfologii krwi, które nie są zero-jedynkowe, dlatego nigdy nie interpretujemy wyników w oderwaniu od siebie;
• są pewne wyniki, które w każdym przypadku będą alarmujące, np. skrajnie niski poziom hemoglobiny, skrajnie wysoka leukocytoza i nie należy ich nigdy lekceważyć.

Morfologia krwi to najbardziej podstawowe badanie z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Pozwala ona ocenić niektóre parametry, które dają wgląd w ogólny stan zdrowia. Umożliwia wykrywanie różnych chorób, a także pozwala monitorować wyniki leczenia. Badanie to polega na analizie próbek krwi pod kątem liczby i jakości elementów morfotycznych krwi:

• erytrocytów,
• leukocytów,
• płytek krwi.

Wyniki morfologii dostarczają wielu cennych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, ale zrozumienie, co dokładnie oznaczają, nie zawsze jest proste. Dlatego wspólnie przyjrzymy się poszczególnym elementom badania, aby ułatwić sobie tę sprawę.

RBC - Red Blood Cells - liczba erytrocytów

Zakres wartości referencyjnych: kobiety 3,5-5,2x10⁶/µl, mężczyźni 4,2-5,4x10⁶/µl.

Podstawowy parametr morfologiczny, oceniający liczbę erytrocytów w mikrolitrze krwi. Liczba erytrocytów jest jednym z kluczowych elementów morfologii, ponieważ stanowią one przeważającą większość komórek krwi. Odchylenia w ich liczbie związane są z licznymi stanami chorobowymi, przy czym częściej spotykamy erytrocytopenię (za niski poziom erytrocytów), niż erytrocytozę (za wysoki poziom). Zazwyczaj dla pacjenta bez przygotowania medycznego, najbardziej informatywne są dane, opisujące właśnie erytrocyty: ich liczbę, wielkość, zawartość, odchylenia itp.

Z czego wynikają:

• Erytrocytopenia: anemia, niedobory substancji odżywczych (żelazo, B12, kwas foliowy), ostre krwawienie, zwłaszcza duże krwotoki wewnętrzne (krew niewidoczna na zewnątrz), przewlekłe krwawienie (jak wyżej), choroby nerek, choroby szpiku kostnego, przyspieszony rozpad erytrocytów.
• Erytrocytoza: odwodnienie, niektóre choroby płuc, czerwienica prawdziwa, czerwienica wtórna, czerwienica rzekoma, w skrajnych przypadkach przewlekła białaczka erytroblastyczna.

HGB, HB - Hemoglobina

Zakres wartości referencyjnych: kobiety 12-16 g/dl, mężczyźni 13-18 g/dl

Hemoglobina to białko znajdujące się w erytrocytach, związane z jonami żelaza, stanowiące główny element erytrocytów; zdolna do wiązania tlenu, a co za tym idzie, nadająca główną funkcję erytrocytom - transport tlenu z płuc do narządów i tkanek organizmu.

Podwyższony poziom hemoglobiny jest bezpośrednio skorelowany z podwyższoną liczbą erytrocytów, podobnie jak obniżony - z ich obniżoną liczbą. Stan zagrożenia życia: hemoglobina poniżej 6,5 g/dl.

Zakres wartości referencyjnych: kobiety 37-47%, mężczyźni 40-54%

Hematokryt to stosunek objętości erytrocytów do objętości całej krwi, wyrażony w procentach (% vol). Jest bezpośrednio związany z liczbą erytrocytów i ilością osocza we krwi. Wysoki hematokryt oznacza, że erytrocyty stanowią większy procent objętości krwi = krew jest gęstsza.

Hematokryt podwyższa się w podobnych sytuacjach, co przy wzroście liczby erytrocytów i spada w przypadku obniżenia liczby erytrocytów. Stanem, na który warto zwrócić uwagę, jest przewodnienie, występujące statystycznie rzadko, jednakże prowadzące często właśnie do spadków hematokrytu.

MCH - Średnia zawartość Hemoglobiny w Erytrocycie

Zakres wartości referencyjnych: 27-31 pg

MCHC - Średnie Stężenie Hemoglobiny w Erytrocycie

Zakres wartości referencyjnych: 32-36 g/dl

Parametry, pozwalające na ocenę ilości i stężenia hemoglobiny w erytrocycie. Do ich zwiększenia dochodzi skrajnie rzadko; zwykle oznacza to, że pacjent cierpi na sferocytozę wrodzoną, w której erytrocyty przyjmują kulisty kształt i dochodzi do odwodnienia krwinek.  Znacznie częściej parametry te ulegają obniżeniu: ma to miejsce w przebiegu anemii z niedoboru żelaza i talasemii - choroby szpiku, uwarunkowanej genetycznie.

MCV - Średnia Objętość Erytrocytu

Zakres wartości referencyjnych: 82-92 fl

Parametr określający średnią objętość erytrocytu. Do zmniejszenia dochodzi: w przebiegu niedoboru żelaza i anemii z niedoboru żelaza, w odwodnieniu hipertonicznym, w przewodnieniu hipertonicznym. Wzrost parametru skorelowany jest z: niedoborem witaminy B12 i/ lub kwasu foliowego oraz anemią z niedoboru tych witamin, odwodnieniem hipotonicznym, przewodnieniem hipotonicznym, niedoczynnością tarczycy, chorobami żołądka, chorobami jelit, zespołami mielodysplastycznymi, fizjologiczną ciążą.

RDW - Współczynnik Zmienności Rozkładu Objętości Erytrocytów

Zakres wartości referencyjnych: 11,5-14,5%

Wskaźnik RDW mówi, o ile różni się objętość poszczególnych erytrocytów od wartości średniej (MCV). Wzrost tego wskaźnika świadczy o tym, że mamy więcej erytrocytów, które różnią się objętością od średniego erytrocyta, co zdarza się po jakimś czasie w przebiegu wszystkich anemii niedoborowych (w niedoborze żelaza część erytrocytów jest mniejsza - mikrocyty, w niedoborze B12 i kwasu foliowego część erytrocytów jest większa - makrocyty), oraz po przetoczeniach krwi.

RET - Retikulocyty

Zakres wartości referencyjnych: 0,5-1,5 % liczby erytrocytów, 20-100 x 10³/µl

Retikulocyty to ostatnie stadium niedojrzałych erytrocytów, które w niewielkiej ilości przedostają się ze szpiku kostnego, gdzie powstają komórki krwi, do łożyska naczyń krwionośnych. Wzrost ich liczby występuje w przypadku anemii pokrwotocznej, anemii hemolitycznej, niektórych białaczek, po wyrównaniu niedoborów witaminy B12, kwasu foliowego lub żelaza oraz po pobycie na dużych wysokościach n.p.m. Odsetek retikulocytów zmniejsza się skrajnie rzadko, w przypadku anemii aplastycznej, wynikającej z uszkodzenia szpiku i w niewydolności szpiku kostnego.

WBC - Białe Krwinki (Leukocyty)

Zakres wartości referencyjnych: 4000-10 000/µl

Leukocyty są najważniejszymi komórkami ludzkiej odporności. Ich liczba jest precyzyjnie określona i każde większe wahania w jej obrębie wiążą się z koniecznością kontroli i dociekania przyczyny. Obniżenie liczby leukocytów nazywa się leukopenią, a zwiększenie - leukocytozą. Istnieje wiele przyczyn, dla których liczba leukocytów wzrasta i maleje, od bardzo błahych - wysiłek fizyczny, stres, przemęczenie, przeziębienie, po bardzo poważne - ciężkie infekcje bakteryjne, nowotwory czy choroby przewlekłe. Każdą przyczynę wahań należy skonsultować z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. W obrębie leukocytów wyróżnia się poszczególne frakcje:

• LYMPH - Limfocyty
• MONO - Monocyty
• NEU - Neutrofile
• BASO - Bazofile
• EOS - Eozynofile 

Każda z tych frakcji powinna być wyszczególniona w wynikach morfologii, z podaniem własnych zakresów referencyjnych. Czasem zakresy podane są również w jednostce "%", co odnosi się do tego, jaki procent wszystkich leukocytów dane komórki stanowią.

Z klinicznego punktu widzenia limfocyty, monocyty i neutrofile są najbardziej związane z "klasycznymi" chorobami, w tym infekcjami, natomiast eozynofile i bazofile ponad zakresem referencyjnym wiążą się z alergią i pasożytami.

Do omówienia pozostała nam jeszcze jedna sekcja elementów morfotycznych krwi - płytki krwi. Oznacza się ją skrótem PLT od angielskiego Platelets - Płytki krwi.

Zakres wartości referencyjnych: 150 000-400 000/µl

Płytki krwi to bezjądrzaste fragmenty dużej komórki, które powstały w wyniku jej rozpadu w szpiku kostnym. Odpowiadają za procesy tworzenia się zakrzepów ( np. w przebiegu chorób układu krążenia) i ogólnie pojęte krzepnięcie krwi (np. po zranieniu). Bez udziału płytek nie bylibyśmy w stanie zatamować żadnego krwawienia, nawet z niewielkiej rany. Zaburzenia poziomu płytek krwi nazywamy odpowiednio trombocytopenią (zmniejszona liczba płytek krwi) i trombocytozą (zwiększona liczba), od innej nazwy płytek - trombocyty. Przyczyny zarówno trombocytozy jak i trombocytopenii są bardzo zróżnicowane i - podobnie jak w przypadku leukocytów - każda z takich anomalii powinna zostać zgłoszona lekarzowi POZ i sprawdzona pod kątem przyczyny i rozwoju wydarzeń, ponieważ zwykle bardzo rozchwiane wyniki płytek krwi mają poważne przyczyny. W obrębie zdrowej populacji zdarzają się przypadki, w których obserwujemy nieco niższą lub nieco wyższą liczbę płytek, niż granice referencyjne i są to warianty "normy"; nie jesteśmy jednak w stanie ocenić tego sami bez pomocy lekarza.

W ramach oznaczenia płytek krwi, w morfologii pojawiają się także parametry płytkowe (podobnie jak u erytrocytów):

MPV - Mean Platelet Volume - Średnia Objętość Płytki

PDW - Platelet Distribution Width - Współczynnik Zmienności Rozkładu Objętości Płytek

oraz

PLCR - Platelet Large Cells Ratio - Odsetek Dużych Płytek

Wszystkie z nich posiadają własne zakresy referencyjne, które jednak istotne są z klinicznego punktu widzenia tylko w przypadkach trombocytopenii i trombocytozy, bądź przy innych nieprawidłowościach w morfologii. Nie należy interpretować ich oddzielnie i w oderwaniu od całościowego obrazu klinicznego, gdyż prowadzi to do nieprawidłowych wniosków. Ponadto, są to parametry, wymagające specjalistycznej wiedzy, a ich pobieżna ocena bez przygotowania, z punktu widzenia lekarza jest klinicznie nieistotna.

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99884,morfologia-krwi-przygotowanie-wyniki-wskazania.

Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023.

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

CZYTAJ TAKŻE:

Pięciominutowy test wykryje ryzyko. To nadzieja dla osób narażonych na zawał serca

Po taki posiłek sięgnij dzień przed badaniami. Masz pewność, że wyjdą dokładne

Dowiesz się, skąd ciągłe bóle i wzdęcia. To kluczowe badanie dla wątroby