Kiedy trzeba sprawdzić poziom witaminy D? Te objawy to sygnał do badania
Witamina D jest witaminą szczególną - m.in. dlatego, że większość z nas żyje z jej niedoborem (uważa się, że ta sytuacja dotyczy aż 90 proc. Polaków uznawanych za zdrowych). Nie jesteś co do tego przekonany, wydaje ci się, że ciebie to nie dotyczy? Udaj się na badanie. Wyjaśniamy, czy za oznaczenie stężenia 25(OH)D trzeba zapłacić, jak przygotować się do badania, a także, jak interpretuje się jego wynik.
Witamina D, chemicznie będąca grupą związków steroidowych, jest fizjologicznie aktywna w procesach związanych z gospodarką wapniowo-fosforanową organizmu oraz prawidłową strukturą i funkcją kości. Najważniejszymi jej formami są: występująca naturalnie głównie w organizmach roślinnych witamina D2 (ergokalcyferol) i występująca w organizmach zwierzęcych witamina D3 (cholekalcyferol). Obie formy różnią się przede wszystkim budową łańcucha bocznego.
Witamina D ulega dwukrotnej hydroksylacji - w wątrobie z wytworzeniem 25-hydroksywitaminy D (kalcydiol) i w nerkach z wytworzeniem aktywnej postaci witaminy D - 1,25-dihydroksywitaminy D, czyli kalcytriolu.
W laboratorium badaj najlepiej kalcydiol, czyli 25(OH)D, dlatego że w stanach niedoborowych kalcytriol często pozostaje nadal w normie, więc w konsekwencji nie odzwierciedla rzeczywistego deficytu witaminy D3. Ponadto kalcydiol ma długi okres półtrwania - ok. trzy tygodnie. Z tego powodu też jest bardziej przydatnym parametrem dla oznaczenia poziomu witaminy D3. Dla porównania okres półtrwania kalcytriolu wynosi zaledwie 4-5 godzin. Kalcydiol wykazuje bardzo słabą aktywność biologiczną (ok. stukrotnie niższą niż kalcytriol). Podlega dalszej hydroksylacji do 1,25(OH)2D lub do 24,25(OH)2D.
Kalcytriol, czyli 1,25(OH)2D, ma nieocenione znaczenie w różnicowaniu krzywicy typu I i II (zależnej od witaminy D), w ocenie hiperkalcemii w przebiegu gruźlicy/sarkoidozy, a także w monitorowaniu leczenia pochodnymi witaminy D.
Jeśli obserwujesz u siebie:
- występowanie częstych złamań kości, nawet przy niewielkiej sile urazu (złamania niskoenergetyczne),
- krzywicę kości,
- ogólne osłabienie organizmu,
- pogorszenie się stanu odporności, częste występowanie infekcji,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- obniżenie masy mięśniowej i kostnej,
- przewlekłe biegunki,
- problemy ze snem, bezsenność,
zbadaj poziom witaminy D.
Sprawdź go także, jeśli:
- cierpisz na różnego typu choroby nerek oraz wątroby, choroby autoimmunologiczne (RZS, hashimoto, cukrzyca typu 1, łuszczyca), stany zapalne jelit, IBS,
- jesteś w trakcie diagnozowania lub leczenia krzywicy, osteomalacji i osteoporozy,
- planujesz suplementację pochodnymi witaminy D,
- leczysz się kortykosteroidami, lekami przeciwpadaczkowymi, lekami immunosupresyjnymi,
- jesteś po 65. roku życia,
- jesteś kobietą w wieku okołomenopauzalnym,
- jesteś osobą z nadwagą lub niedowagą,
- jesteś osobą mało aktywną fizycznie - wykonującą mniej niż 30 minut wysiłku fizycznego dziennie,
- jesteś osobą na dietach eliminacyjnych, diecie bezmlecznej, jesteś osobą z nietolerancją laktozy.
Badanie poziomu witaminy D jest refundowane tylko w przypadku zlecenia przez lekarza specjalistę w poradni endokrynologicznej bądź w poradni zaburzeń metabolicznych. Refundowane badania można wykonywać w ośrodkach zdrowia, które posiadają kontrakt z NFZ.
Co pewien czas w Polsce organizowane są akcje polegające na możliwości bezpłatnego badania poziomu witaminy D3.
Badanie można wykonać prywatnie - cena waha się od 80 do 250 zł.
Dostępne są też domowe testy na witaminę D. Krew do analizy pobiera się samodzielnie z palca za pomocą załączonego do zestawu nakłuwacza. W zestawie, oprócz lancetu, znajdują się też: kaseta testowa, pipeta, próbka, środek do odkażania. Badany jest metabolit 25(OH)D. Wynik powinien pojawić się po kilkunastu minutach. Korzystanie z domowych testów zaleca się do profilaktycznej kontroli niedoborów oraz wyników suplementacji, a także w stanach ogólnego zmęczenia, wahań nastrojów, obniżonej odporności itp. Ceny dostępnych w aptekach zestawów zaczynają się już od ok. 30 złotych, ale są też takie, których koszt nabycia przekracza 150 zł.
Oznaczenie poziomu witaminy D3 nie wymaga od pacjenta większego przygotowania, ale przed skorzystaniem z usług danej placówki należy się upewnić, jakie standardy są w niej preferowane. Część z nich dopuszcza pobranie krwi o dowolnej porze dnia, także po spożyciu posiłku. Inne oczekują, aby pacjent stawił się rano i na czczo, czyli po upływie przynajmniej 12 godzin od ostatniego wieczornego posiłku.
Podobne rozbieżności dotyczą suplementacji witaminą D. Niektóre laboratoria nie wskazują konieczności jej przerywania, inne rekomendują zaprzestanie stosowania preparatów witaminowych na kilka dni przed pobraniem krwi, np. jedno z laboratoriów zaleca pobieranie krwi na czczo i przerwanie przyjmowania suplementów witaminy D na 10 dni przed badaniem.
Analiza wyników powinna opierać się na wartościach referencyjnych podanych przez laboratorium. Wyniki badania należy skonsultować z lekarzem. Interpretowany jest on w kontekście określonych przedziałów referencyjnych jednakowych dla wszystkich grup wiekowych.
Zakresy referencyjne:
- 0-10 ng/ml - ciężki niedobór witaminy D;
- >10-20 ng/ml - znaczny niedobór witaminy D;
- 20-30 ng/ml - niewystarczające stężenie witaminy D;
- 30-50 ng/ml - optymalne stężenie witaminy;
- >50-100 ng/ml - wysokie stężenie witaminy D;
- >75-100 ng/ml - należy wstrzymać podaż preparatów witaminy D na okres 1-2 miesięcy;
- >100 ng/ml - toksyczne stężenie witaminy D - należy bezwzględnie przerwać suplementację witaminy D, ocenić poziom wapnia w surowicy i w moczu oraz monitorować poziom witaminy D w odstępach miesięcznych aż do uzyskania stężenia ≤50 ng/ml.
CZYTAJ TAKŻE:
Nowe wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D. Sprawdź, ile potrzebujesz
Pięć rzeczy, które musisz wiedzieć o suplementacji
