Działa jak ludzkie nerki. Oczyszcza 50 litrów krwi ze szkodliwych toksyn
Dializa to metoda oczyszczania roztworów koloidalnych z elektrolitów przy użyciu błony półprzepuszczalnej. Innymi słowy – usuwa z organizmu wodę oraz produkty przemiany materii, z którymi nie mogą poradzić sobie nerki. Dializę wykorzystujemy też do usuwania z krwi szeregu toksycznych związków np. glikolu etylowego.
Istnieją dwa rodzaje dializy: dializa otrzewnowa oraz hemodializa. W obu przypadkach dochodzi do usunięcia z krwi szkodliwych produktów przemiany materii, elektrolitów, nadmiaru wody oraz innych niepożądanych substancji, dzięki oddzieleniu krwi od płynu dializacyjnego za pomocą błony półprzepuszczalnej.
W tym artykule skupimy się na hemodializie, czyli dializie pozaustrojowej wykonywanej w szpitalu lub w stacji dializ przy wykorzystaniu tzw. sztucznej nerki.
Hemodializa służy leczeniu zaawansowanych chorób nerek. Kiedy nerki są chore, ciśnienie tętnicze ulega wzrostowi z powodu braku oddawania moczu, w organizmie zbierają się szkodliwe składniki, a szpik produkuje niewystarczającą liczbę erytrocytów. Oczyszczona, pozbawiona nadmiaru wody krew normuje swoje ciśnienie oraz utrzymuje właściwy poziom składników mineralnych.
Wskazaniem do wykonania dializy są najczęściej problemy z niewydolnością nerek oraz leczenie niektórych zatruć. Leczenie dializacyjne nie zastępuje wszystkich funkcji nerek. Pacjenci zawsze muszą regularnie przyjmować określone leki np. zwiększające produkcję czerwonych krwinek w celu zapobiegania niedokrwistości, leki leczące nadciśnienie tętnicze, leki obniżające poziom fosforanu we krwi czy witaminy.
Podczas dializy używa się przeważnie dwóch igieł - jedna przeznaczona jest do odprowadzania krwi do dializatora, druga wprowadza oczyszczoną krew do organizmu. Są one połączone z dializatorem, a ten - z maszyną do dializ.
Dializator jest sztucznym filtrem zawierającym drobne włókna. Włókna są puste środku z mikroskopijnymi porami w ściankach, znanymi również jako półprzepuszczalna błona dializacyjna. Podczas hemodializy przez filtr przepływa specjalny płyn dializacyjny, który omywa włókna z zewnątrz, podczas gdy krew przepływa wewnątrz pustego włókna. Dzięki obecności półprzepuszczalnej błony dializacyjnej mogą przez nią przechodzić toksyny, mocznik i inne drobne cząsteczki.
Przechodzenie toksyn metabolicznych przez błonę do płynu dializacyjnego zachodzi w oparciu o naturalny proces zwany dyfuzją. Cząsteczki substancji o wyższym stężeniu (we krwi) przechodzą przez błonę, gdzie ich stężenie jest niższe (do płynu dializacyjnego). Większe białka i komórki krwi są zbyt duże, aby przedostać się przez małe pory błony, dlatego pozostają we krwi.
Pacjenci z przewlekłą niewydolnością nerek mają problemy z nadmiarem płynu, ze względu na zbyt małą ilość lub brak oddawanego moczu. W trakcie hemodializy, jeśli ciśnienie na zewnątrz włókna jest niższe niż wewnątrz, woda jest usuwana z krwi, która przepływa przez światło włókna. Proces ten nazywany jest ultrafiltracją.
Najczęściej zabiegi konieczne są trzy razy w tygodniu. W łagodniejszych przypadkach chorzy są dializowani raz w tygodniu. Każdorazowa wizyta w stacji dializ trwa od 3 do 5 godzin, co tygodniowo daje nawet 15 godzin dializoterapii.
Podczas jednego zabiegu przez dializator przepływa ok. 50 litrów krwi. Jednorazowo poza ustrojem znajduje się ok. 300-400 ml krwi. Jest to ważna informacja, bo w przypadku skrzepnięcia krwi w liniach prowadzących krew lub w dializatorze, taką objętość krwi traci pacjent.
Przygotowanie pacjenta do hemodializy polega na odpowiednio wczesnym wytworzeniu dostępu naczyniowego, najlepiej przetoki tętniczo-żylnej na kończynie górnej. Do tej przetoki wprowadzane są igły, które z kolei są połączone z dializatorem. Jedna igła wyprowadza zanieczyszczoną krew żylną, a druga wprowadza oczyszczoną krew żylną.
Dobrze wykonana przetoka gwarantuje prawidłowy przebieg dializy. Warto dbać o żyły, nigdy nie wiadomo, czy przypadkiem nie będą potrzebne do wykonania przetoki. Jak o nie dbać? Na przykład do nakłuć celem pobierania krwi na badania podawać tę samą rękę i nie lekceważyć uciskania miejsca wkłucia na wyprostowanej kończynie przez parę minut po pobraniu krwi. Zapobiegnie to powstawaniu zrostów na żyle.
Jakie są przeciwwskazania do zastosowania dializy?
Przede wszystkim przeciwwskazaniem do zastosowania u pacjenta dializy jest rozsiana choroba nowotworowa, ciężki zespół otępienny lub też inne nieodwracalne zaburzenia psychiczne uniemożliwiające wykonanie dializy. Pamiętajmy, że hemodializa wymaga kilku godzin leżenia z wyprostowaną kończyną górną.
Dla pacjentów starszych i przewlekle chorych jest to zabieg, z którego muszą korzystać do końca życia. U młodszych pacjentów dializa nerek jest okresem przejściowym przed przeszczepem. Pacjenci młodsi i nieobciążeni innymi poważnymi schorzeniami, mimo niesprawnych nerek żyją dzięki dializom 20, a czasem nawet 30 lat dłużej.
W przypadku hemodializy najczęściej dochodzi do zaburzeń ciśnienia krwi (spadek lub wzrost), skurczów mięśni, świądu skóry. Zdecydowanie rzadszym powikłaniem w trakcie lub po hemodializie są: nudności, ból głowy, gorączka, wymioty.
Skurcze mięśni potrafią być bardzo bolesne. Dochodzi do nich, gdy tempo dializy jest zbyt duże. Zbyt szybka utrata jonów jak i wody powoduje bolesne skurcze. Leczenie tej przypadłości polega na podaniu odpowiednich jonów jak i podłączenia kroplówek. To jednak obniża skuteczność samej dializy, a pacjent wraca w gorszym stanie na kolejną dializę.
Większości powikłań można uniknąć przestrzegając w sposób zdyscyplinowany zaleceń dotyczących zakresu objętości spożywanych między dializami płynów, ograniczenia spożycia soli i przyjmowania leków zgodnie z indywidualnie przygotowanym dla każdego pacjenta schematem.
CZYTAJ TAKŻE:
Nefrolog radzi: Co robić, gdy pęcherz choruje, i co robić, żeby nie chorował?
Miliony Polaków cierpią na przewlekłą chorobę nerek. Lata bez objawów
