Chrzan - słowiański żeń-szeń. Obowiązkowa pozycja nie tylko na Wielkanoc

Chrzan pospolity to gatunek rośliny z rodziny kapustowatych, krzyżowych, warzywo znane ze swojego ostrego smaku i zapachu. Na tle innych wyróżnia się długim, mięsistym, jasnożółtym korzeniem (w przekroju białym) oraz dużymi, bujnymi, zielonymi liśćmi (mogą osiągać nawet 100 cm długości). Uważa się, że chrzan pochodzi z południowo-wschodniej Europy, ale dziś można go spotkać niemal wszędzie. A na pewno kojarzony jest w każdej części świata, przede wszystkim ze względu na podnoszenie walorów smakowych dań. 

Wspomniane warzywa krzyżowe, do których chrzan się zalicza (oprócz niego także wszystkie rodzaje kapusty, kalafior, brokuły, rzepa czy też np. rzodkiewka - piszemy o nich więcej TUTAJ), uważane są za niezwykle wartościowe. Zawierają m.in. dużą ilość glukozynolanów, które, jak wykazano, odgrywają istotną rolę w chemioprewencji nowotworów.

Mało kto wie, że na co dzień można wykorzystywać nie tylko korzeń chrzanu. Jadalne są również młode pędy, liście i kwiaty tej rośliny. Liście chrzanu wykorzystuje się np. w różnego rodzaju sałatkach, jako dodatek do wędlin i ryb, a także do kiszenia ogórków czy w procesie pieczenia chleba.

Chrzan można zaliczyć do tzw. superfoods. Tym mianem określa się nieprzetworzoną żywność pochodzenia naturalnego, bogatą w różnorodne składniki, która działa korzystnie na organizm człowieka. Ze względu na wiele korzyści dla zdrowia chrzan nazywany jest "słowiańskim żeń-szeniem". 

Jakie cenne składniki znajdziemy w chrzanie? Przede wszystkim:

• witaminę C,
• witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy),
• witaminę A,
• witaminę E,
• witaminę K,
• wapń,
• żelazo,
• potas,
• magnez,
• fosfor,
• sód,
• cynk,
• mangan,
• selen,
• siarkę.

Warto wiedzieć, że chrzan zawiera dużo więcej witaminy C niż popularne cytrusy - lubiane przez nas pomarańcze czy cytryny.

Polecamy: Warzywa psiankowate - kiedy i dlaczego mogą nam zaszkodzić? 

Właściwości zdrowotne chrzanu nie są powszechnie znane. Skupiamy się na innych jego zaletach. Tymczasem "słowiański żeń-szeń" jest stosowany w medycynie od wieków. Dlaczego?

Chrzan, jak się wskazuje, ma działać przeciwnowotworowo za sprawą obecności glukozynolanów i izotiocyjanianów, które hamują wzrost komórek nowotworowych. Zaliczana również do cenniejszych składników warzywa synigryna to silny przeciwutleniacz, który zwalcza uszkodzenia komórek spowodowane przez wolne rodniki. Jak się podkreśla, te reaktywne cząsteczki mogą zwiększać ryzyko wielu chorób, w tym raka, gdy ich poziom w organizmie stanie się zbyt wysoki. Badania sugerują, że związki chrzanu mogą zapobiegać rozwojowi raka okrężnicy, żołądka, wątroby, trzustki czy płuc. Warto jednak zaznaczyć, że właściwości antynowotworowe chrzanu wciąż są obiektem zainteresowania badaczy.

Odpowiadający za ostry smak chrzanu izotiocyjanian allilu to z kolei związek wykazujący właściwości antybakteryjne. Z badań wynika, że może on zwalczać szereg niebezpiecznych drobnoustrojów i bakterii, w tym E. coli, H. pylori czy bakterie Salmonelli. Ponadto chrzan może być pomocny w leczeniu infekcji dróg moczowych. Dzieje się tak, ponieważ, oprócz właściwości antybakteryjnych, ma działanie moczopędne.

Wyniki badań sugerują również, że chrzan może poprawiać zdrowie układu oddechowego. Jedno z nich wykazało, że suplement zawierający suszony chrzan i nasturcję był tak samo skuteczny w leczeniu ostrych infekcji zatok i zapalenia oskrzeli jak tradycyjny antybiotyk.

Wspomniane już przeciwutleniacze wpływają także wzmacniająco na odporność organizmu. Wraz z wysoką zawartością witaminy C pomagają wytwarzać i stymulować aktywność białych krwinek, które są kluczowe dla silnego układu odpornościowego. Niektóre biozwiązki zawarte w chrzanie mają korzystny wpływ również na krążenie krwi.

Poza tym - chrzan ma niski indeks glikemiczny, niską kaloryczność. Stymuluje pracę układu pokarmowego i przyspiesza metabolizm. Nasila wydzielanie soków trawiennych i zapobiega wzdęciom.

Nie ma wątpliwości, że najlepiej sięgać po świeży chrzan, a nie ten ze słoika. Chociaż przy tarciu chrzanu można wylać morze łez, w takiej postaci, jak podkreślają eksperci, będzie on dla nas o wiele bardziej wartościowy.

Do utartego chrzanu, dla smaku, dodaje się odrobinę soli, cukru, octu winnego bądź jabłkowego, soku z cytryny lub kwasku cytrynowego. W takiej postaci chrzan nie wszystkim może jednak odpowiadać. W takich przypadkach radzi się wymieszać go choćby z drobno startymi, ugotowanymi buraczkami. Ćwikła z chrzanem to obowiązkowa pozycja na Wielkanoc w wielu polskich domach.

Jeśli jednak zdecydujemy się na chrzan w słoiczkach, czytajmy etykiety. Im mniej składników będzie miał interesujący nas produkt, tym lepiej.

Ze względu na swoje zdrowotne właściwości chrzan jest również składnikiem suplementów diety.

Sięganie po chrzan jedynie raz w roku to zdecydowanie za rzadko. Ale z chrzanem nie można też przesadzać. Najważniejszy jest umiar. Zwłaszcza, że jest to warzywo krzyżowe. Warzywa te mają to do siebie, że choć są bardzo zdrowe, nie powinny być spożywane zbyt często. Wynika to z obecności goitrogenów, które mogą obniżać ilość jodu w organizmie. Nie będą więc one dobrym wyborem dla osób z problemami ze strony tarczycy, szczególnie z niedoczynnością tego gruczołu.

Chrzan może drażnić jamę ustną, nos czy przewód pokarmowy. Powinny go unikać więc również osoby, które cierpią na wrzody żołądka, zgagę, nieswoiste zapalenie jelit, infekcje lub inne schorzenia przewodu pokarmowego. 

Chrzan, spożywany w dużych ilościach, może wywołać wymioty, biegunkę oraz obfite pocenie się. Stosowany zewnętrznie, bezpośrednio na skórę (m.in. wybiela piegi, plamy czy przebarwienia), może powodować podrażnienia i reakcje alergiczne.

CZYTAJ TAKŻE: 

Zaskakujące, jak możesz wykorzystać ziemniaki. Zmniejsza ryzyko zawału

Warzywa, które mają korzystny wpływ na nasze zdrowie

Wielki Post w kuchni. Pięć potraw wielkopostnych z różnych części Polski