Warzywa psiankowate – kiedy i dlaczego mogą nam zaszkodzić?

Rośliny psiankowate to systematyczna nazwa rodziny roślin o łacińskiej nazwie Solanaceae. Pochodzenie nazwy psiankowate jest niejasne. Według lokalnych wierzeń niektóre z nich były wcześniej używane jako narkotyki i halucynogeny. Jest to rodzina, do której zalicza się aż 2500 gatunków roślin, ale niewiele z nich jest faktycznie spożywanych jako pokarm. 

Wiele odmian roślin psiankowatych jest wykorzystywanych w medycynie i przemyśle, a niektórym z nich przypisuje się właściwości magiczne. Czym wyróżniają się od pozostałych roślin? Otóż warzywa psiankowate charakteryzują się przede wszystkim dużą zawartością alkaloidów - skomplikowanych związków azotowych w większości o silnym działaniu fizjologicznym na organizm ludzki i zwierzęcy. Ich spożycie może przynieść człowiekowi wiele szkody, a nawet doprowadzić do śmierci.   

Rośliny psiankowate obejmują również warzywa, które od setek lat są podstawowym pożywieniem wielu ludzi. Najbardziej popularne, a zarazem najczęściej stosowane w kuchni warzywa psiankowate to: 

• pomidory     
• ziemniaki     
• papryka (warzywo i przyprawa)        
• bakłażany 

Należy do nich również wiele ziół i przypraw, w tym pieprz cayenne i zioła angielskie. Do rodziny warzyw psiankowatych zaliczamy też jagody goji, a nawet tytoń. Ponadto liczne popularne produkty spożywcze zawierają warzywa z tej grupy jako bazowe składniki, są to m.in. ostry sos, ketchup, sos marinara i salsa oraz - chipsy.

Warzywa i owoce psiankowate zawierają wiele witamin i minerałów. Pomidory są nie tylko źródłem witamin A i C, ale także zawierają likopen, który wykazuje właściwości przeciwnowotworowe. Papryka z kolei zawiera ogromne ilości witaminy C, która pomaga zwiększyć wchłanianie żelaza oraz wzmacniać odporność. 

Papryczki chili zawierają kapsaicynę, które pomagają złagodzić objawy zgagi, a nawet mogą przynieść korzyści w odchudzaniu. 

Bakłażany są źródłem błonnika pokarmowego. Ten składnik odżywczy może zmniejszyć ryzyko chorób serca oraz pomaga regulować pracę układu trawiennego. 

Również ziemniaki korzystnie wpływają na pracę całego układu pokarmowego, ponieważ zawierają potas, magnez oraz witaminy z grupy B. Ze względu na wysoką gęstość składników odżywczych, wiele lekarzy oraz dietetyków zachęca do spożywania warzyw psiankowatych. 

Nie wszyscy jednak wiedzą, że poza szeregiem cennych składników, rośliny psiankowate mają też właściwości, które mogą działać negatywnie na organizm. Wynika to z obecności w nich dużej ilości lektyn, kalcytriolu oraz glikoalkaloidów. 

Lektyny to białka roślin, które mają zdolność przyklejania się do tkanek. W małych ilościach te związki nie powinny być toksyczne, jednak należy uważać na ich spożywanie. 

Nadmiar lektyn w organizmie może być przyczyną wielu chorób zapalnych. Mogą również uszkadzać układ autoimmunologiczny, ponieważ negatywnie wpływają na limfocyty. Jeden z rodzajów lektyn, fazeina, ma niekorzystny wpływ na układ trawienny, uszkadzając nie tylko komórki jelita cienkiego i dwunastnicy, a także florę jelitową. 

Kalcytriol z kolei jest formą witaminy D. Ten organiczny związek chemiczny może być szkodliwym ze względu na sposób metabolizowania, co może wywołać choroby stawów. 

Glikoalkaloidy to naturalne pestycydy zawarte w niektórych roślinach, wytwarzane w celu ochrony przed zjedzeniem ich przez zwierząt. Są to takie związki jak: solanina, tomatyna i kapsaicyna. 

Solanina to organiczny związek chemiczny, który głównie znajduje się w niedojrzałych ziemniakach. Ten glikoalkaloid można spotkać także w bakłażanach, dlatego nie należy spożywać ich na surowo. W dawce ok. 400mg solanina jest toksyczna dla człowieka. Jej spożycie może powodować poważne zatrucie. Nadmiar solaniny może zaburzyć prawidłową pracę żołądka i jelit, powodując biegunki, wymioty i mdłości. Związek ten może uszkodzić ośrodkowy układ nerwowy, a także wpływa na rozwój takich schorzeń jak choroba Alzheimera czy problemy z pamięcią i koncentracją. 

Ponadto solanina może również blokować transport sodu i wapnia przez błony komórkowe. Co ważne, obróbka termiczna nie zniweluje w żaden sposób tego alkaloidu.   

Tomatyna to steroidowy alkaloid, występujący głównie w zielonych pomidorach. Jak wykazały badania, substancja ta posiada właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybicze, a także przeciwnowotworowe, hamując rozwój komórek rakowych. Niektórzy uważają nawet, że zielone pomidory mogą być skutecznym domowym sposobem na żylaki, pod warunkiem, że są w odpowiedni sposób stosowane. 

Spożywanie tomatyny w dużej ilości szczególnie negatywnie wpływa na układ pokarmowy, co może prowadzić do tzw. "cieknącego jelita". Ponadto wysokie spożycie niedojrzałych pomidorów może prowadzić do nadmiernej reakcji układu odpornościowego. Jednak w przeciwieństwie do solaniny, tomatyna traci swoje właściwości toksyczne pod wpływem obróbki termicznej.   

Kapsaicyna - organiczny związek odpowiedzialny za ostry smak papryki chili. Regularne spożywanie tego alkaloidu w różnych postaciach jest korzystne dla zdrowia. Kopsaicyna jest bogatym źródłem witaminy C, której w ostrych papryczkach jest więcej niż w cytrusach. 

Jedną z najważniejszych właściwości tego związku chemicznego z grupy alkaloidów jest jego działanie antynowotworowe - chroni przed rakiem płuc, okrężnicy czy prostaty. Co ważne, kapsaicyna również osłabia już istniejące komórki nowotworowe. Jednak w dużych ilościach związek ten może stać się trucizną. Co ciekawe, kapsaicyna jest wykorzystywana jako łagodna broń chemiczna (np. w gazach pieprzowych), służącej do rozganiania tłumów i samoobrony.  

Spożywanie roślin psiankowatych jest bezpieczne dla zdecydowanej większości zdrowych osób. Jednak chorzy cierpiący na pewne schorzenia, powinni spożywać je w ograniczonych ilościach. Oto, kto powinien unikać roślin psiankowatych: 

• osoby mające reumatoidalne zapalenia stawów         
• osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne (m.in. chorobę Hashimoto, choroba Leśniowskiego-Crohna)  
• osoby ze stanami bólowymi stawów czy artretyzmem       
• osoby mające problemy z układem pokarmowym np. zespół jelita drażliwego 

Należy jednak pamiętać, że rośliny psiankowate mogą mieć toksyczny efekt, gdy są jedzone w nadmiernych ilościach. Ponadto warzywa i owoce z tej rodziny są zdrowym i naturalnym elementem diety większości osób. Jedynie osoby cierpiące na pewne schorzenia powinni rozważyć czasową eliminację roślin psiankowatych, na przykład według protokołu autoimmunologicznego.   

CZYTAJ TAKŻE:

Skręt jelit. Przyczyny, objawy i leczenie niedrożnych jelit

Złogi w jelitach. Jak się ich pozbyć?

Witamina C: Fakty i mity