Co jeść, a czego unikać przy kamicy żółciowej? Najważniejsze zalecenia żywieniowe

Kamica żółciowa to stan, w którym w pęcherzyku żółciowym i/lub drogach żółciowych występują nierozpuszczalne złogi zbudowane z substancji chemicznych, które znajdują się w żółci. 

Żółć składa się z trzech podstawowych składników: cholesterolu, kwasów żółciowych i lecytyny. Przy prawidłowych proporcjach tych składników cholesterol rozpuszcza się w żółci i przechodzi z nią przez drogi żółciowe do dwunastnicy. W przypadku zaburzenia składu żółci cholesterol może tworzyć kryształy, które w połączeniu z solami wapnia i białkami tworzą złogi w pęcherzyku i drogach żółciowych.

Kamica pęcherzyka żółciowego może prowadzić do jego przewlekłego zapalenia, zatkania przewodów żółciowych, wystąpienia żółtaczki mechanicznej, a także do ostrego zapalenia trzustki w wyniku blokady przewodu trzustkowego.

Do czynników sprzyjających tworzeniu się kamieni żółciowych zalicza się m.in. otyłość, nadmiar cukru i słodyczy w diecie oraz niedobór nienasyconych kwasów tłuszczowych, co obniża ilość lecytyny i pogarsza rozpuszczalność cholesterolu w żółci.

Kamica żółciowa może przez długi czas przebiegać bezobjawowo, aż do chwili ataku kolki żółciowej. Mogą wystąpić:

• bóle w prawym górnym kwadrancie brzucha - tzw. kolka żółciowa, zazwyczaj występująca po spożyciu tłustych posiłków. Ból może promieniować do pleców lub prawego barku;
• nudności i wymioty - często towarzyszą bólom brzucha;
• wzdęcia, uczucie pełności - pojawiające się po jedzeniu;
• zatrzymanie gazów, stolca;
• po jedzeniu - uczucie dyskomfortu zlokalizowanego w nadbrzuszu;
• żółtaczka - może wystąpić, jeśli kamień blokuje przewód żółciowy.

Zalecana dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego to dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczów. Osoby mające kamicę bezobjawową, bez zaburzeń czynności przewodu pokarmowego, nie muszą stosować specjalnych ograniczeń dietetycznych. Ich dieta powinna jednak obfitować w produkty bogate w błonnik, który przyspiesza pasaż jelitowy, ograniczając czas kontaktu treści pokarmowej z bakteriami jelitowymi. Dzięki temu zmniejsza się ilość soli żółciowych produkowanych w jelitach.

Codzienna dieta powinna zawierać 2-3 porcje surówek warzywnych i owocowych, wzbogaconych o otręby, kiełki pszenne i zarodki pszenne. Spożywane produkty powinny być świeże, nieprzechowywane długo w lodówce i niewielokrotnie rozmrażane, aby zminimalizować ryzyko infekcji pokarmowych i biegunek. Biegunka bowiem powoduje utratę soli żółciowych, co obniża ich poziom w żółci i sprzyja odkładaniu złogów cholesterolu.

W łagodzeniu objawów związanych z kamicą żółciową mogą pomóc zioła wspomagające wytwarzanie i wydzielanie żółci oraz działające przeciwzapalnie i rozkurczowo. Polecane zioła to: mięta, wyciąg z rzodkwi czarnej, kłącza kurkumy, rumianku i kolendry.

Najbardziej skuteczną metodą leczenia kamicy żółciowej jest operacyjne usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz ze znajdującymi się w nim złogami. Coraz częściej zabieg ten przeprowadza się techniką laparoskopową, czyli bez potrzeby otwierania jamy brzusznej.

Po radykalnym leczeniu kamicy i przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego - zabiegu chirurgicznym metodą cholecystektomii laparoskopowej - w pierwszej dobie po operacji zaleca się dietę łatwostrawną, z ograniczoną zawartością tłuszczu i błonnika.

Dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu ma na celu dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej wartości energetycznej dla utrzymania właściwej masy ciała.

Zawartość tłuszczu w diecie zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego powinna wynosić 30-50 g/dobę. Jest to tłuszcz znajdujący się w produktach (w mięsie, wędlinach, mleku, jajkach) oraz tłuszcz dodawany do pieczywa i potraw. Należy zwrócić szczególną uwagę na tzw. tłuszcz ukryty, który znajduje się w produktach takich jak wędliny, pasztety, a także w żywności wysokoprzetworzonej - w fast foodach, daniach instant czy słodyczach. 

Należy unikać obfitych posiłków, spożywać je ze zwiększoną częstotliwością, 5-6 razy dziennie o jednakowych porach. Potrawy smażone, pieczone powinno się wykluczyć z diety, zastępując je gotowanymi i duszonymi. 

Dieta ta nie powinna zawierać produktów ani potraw trudnych do strawienia, a także wzdymających. Z powodu ograniczonego spożycia tłuszczu oraz problemów z jego wchłanianiem może wystąpić niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dlatego warto zadbać o to, aby w jadłospisie znalazły się m.in. warzywa bogate w karoten.

Najlepsze będą potrawy:

• gotowane w wodzie i na parze,
• duszone bez tłuszczu,
• pieczone w rękawie, folii aluminiowej, pergaminie lub naczyniu żaroodpornym.

Produkty zalecane:

Produkty zbożowe: pieczywo jasne, czerstwe, sucharki, drobne kasze - manna, kukurydziana, krakowska, ryż, kasza jęczmienna, drobne makarony.

Odtłuszczone produkty mleczne: mleko, kefir, jogurt - o niskiej zawartości tłuszczu, sery białe chude.

Jaja: białko jaja.

Mięso, wędliny, ryby: mięso chude - wołowina, kurczak, cielęcina, indyk, wędliny chude - szynka, polędwica, ryby chude - dorsz, leszcz, sola, sandacz.

Tłuszcze: masło (w umiarkowanych ilościach), wysokogatunkowe oleje roślinne.

Produkty niezalecane:

Produkty zbożowe: pieczywo razowe, żytnie, grube kasze i makarony.

Mleko i produkty mleczne: mleko tłuste, przetwory mleczne przekwaszone, sery żółte i topione, sery pleśniowe.

Jaja: żółtko jaja.

Mięso, wędliny: mięsa tłuste - baranina, wieprzowina, mięso gęsi, kaczki, pasztety, tłuste wędliny - konserwy, mięso i ryby wędzone.

Tłuszcze: śmietana, słonina, boczek, łój wołowy i barani, olej rzepakowy.

Śniadanie: Ryż z jabłkiem i cynamonem.

II śniadanie: Sałatka z tuńczykiem.

Obiad: Kurczak z cukinią, marchewką i kaszą jaglaną.

Podwieczorek: Jogurt kokosowy z mango i ananasem.

Kolacja: Kanapki graham z twarogiem wędzonym i pomidorkami koktajlowymi.

Źródła:

Helena Ciborowska, Artur Ciborowski: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka.

https://diety.nfz.gov.pl/plany-zywieniowe/kamica-zolciowa.

CZYTAJ TAKŻE:

Produkty zabronione, gdy cierpisz na hemoroidy. Wzmagają ból i pieczenie

Masz dziwne smaki? Organizm próbuje uzupełnić to, czego mu brakuje

Co jeść, a czego unikać, by "wyciszyć" wrzody żołądka? Zasady diety wrzodowej