Najważniejsze, by uchronić się przed zawałem serca. Lekarz: Zapominamy o podstawach

Zawał serca to stan, w którym dochodzi do obumierania tkanki mięśnia sercowego na skutek niedostatecznego zaopatrzenia komórek w tlen lub zwiększonego zapotrzebowania na niego. Jest to konsekwencja choroby niedokrwiennej serca, wynikającej z przewlekłego ograniczenia przepływu krwi.

Do zawału serca dochodzi najczęściej z powodu zakrzepu, który blokuje przepływ krwi przez tętnicę wieńcową. Na zawał serca narażone są osoby chorujące na miażdżycę - pęknięcie blaszki miażdżycowej, wokół której tworzy się skrzeplina, odcina dopływ krwi do serca, prowadząc do obumierania tkanki.

Zawał można podejrzewać, gdy występują:

• silny, nagły ból dławicowy za mostkiem, promieniujący do lewej ręki i palców, nie ustępujący po odpoczynku czy zmianie pozycji ciała,
• objawy towarzyszące, takie jak bladość, potliwość, sinica, duszności,
• nudności, wymioty, ból w okolicy nadbrzusza,
• możliwe podwyższenie temperatury ciała,
• kołatanie serca, niepokój, uczucie lęku,
• utrata przytomności, a w skrajnych przypadkach - zatrzymanie krążenia.

Czynnikami ryzyka są:

• miażdżyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• otyłość,
• cukrzyca,
• niewłaściwa dieta,
• palenie papierosów,
• przewlekły stres,
• nadużywanie alkoholu,
• brak aktywności fizycznej.

Wysokie poziomy cholesterolu i triglicerydów we krwi stanowią istotny czynnik ryzyka. Triglicerydy przyczyniają się do gromadzenia cholesterolu na ścianach naczyń krwionośnych oraz do tworzenia skrzepów w ich wnętrzu.

Czas odgrywa kluczową rolę w przypadku zawału serca. Pierwsze zmiany martwicze mięśnia sercowego mogą wystąpić już po 15 minutach od jego początku. Niezbędna jest natychmiastowa pomoc medyczna, aby jak najszybciej przywrócić przepływ krwi do serca pacjenta. Im szybciej to nastąpi, tym większa szansa na ograniczenie rozległości martwicy i skuteczne leczenie.

W ciągu pierwszych 24 godzin po zawale serca zaleca się stosowanie diety płynnej, obejmującej soki owocowe, mleko, kleiki i herbatę. Następnie wprowadza się dietę niskokaloryczną o wartości energetycznej 800-1200 kcal, składającą się z lekkostrawnych posiłków. Wyklucza się produkty ciężkostrawne, powodujące wzdęcia, oraz ogranicza spożycie tłuszczu i soli kuchennej do maksymalnie 3,5 g na dobę.

Z powodu zagrożenia wystąpienia zaburzeń rytmu serca należy wykluczyć z diety napoje z kofeiną (kawę, mocną herbatę, coca-colę).

Po 7 dniach podaje się dietę, jak w miażdżycy - lekkostrawną, niskotłuszczową.

W profilaktyce miażdżycy i chorobach układu krążenia zaleca się ograniczenie spożycia cholesterolu do 150-300 mg, w zależności od stężenia cholesterolu we krwi i hiperlipidemii.

Należy ograniczyć tłuste mięsa, pełnotłuste produkty mleczne, masło, tłuszcze zwierzęce i olej kokosowy. Najlepiej unikać przetworzonych produktów zawierających tłuszcze trans, np. fast foodów, przekąsek, wypieków komercyjnych (np. ciastek, krakersów).

Zamiast tłuszczów nasyconych, warto wybierać tłuszcze nienasycone obecne w oliwie z oliwek, orzechach, nasionach oraz rybach morskich, bogatych w kwasy omega-3 (łosoś, makrela, sardynki).

Ważne: omega-3 pomagają zmniejszać ryzyko stanów zapalnych oraz chronią naczynia krwionośne.

Warzywa i owoce dostarczają antyoksydantów, witamin, minerałów i błonnika, które wspierają zdrowie serca.

Wskazane jest spożywanie przynajmniej 5 porcji warzyw i owoców dziennie, spożywane na surowo, gotowane, przecierane i pieczone, z naciskiem na różnorodność kolorystyczną (ciemnozielone, czerwone, pomarańczowe warzywa i owoce). 

Zbyt dużo soli może podnosić ciśnienie krwi, co jest niewskazane dla osób po zawale. Warto ograniczyć produkty wysoko przetworzone (konserwy, słone przekąski, fast food) oraz gotowe mieszanki przypraw z solą.

Wysokie spożycie cukrów prostych (słodycze, napoje słodzone) wpływa negatywnie na masę ciała, ciśnienie krwi i poziom cholesterolu. Warto zastąpić słodkie przekąski owocami lub niesłodzonymi produktami pełnoziarnistymi.

Wskazane jest spożywanie mniejszych, regularnych posiłków (4-5 posiłków dziennie), co pozwala uniknąć nagłych skoków poziomu cukru we krwi i nadmiernego obciążenia układu pokarmowego oraz serca.

Należy także pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu, jednocześnie ograniczając napoje słodzone, gazowane oraz alkohol. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opracował normy na wodę, które ustalono na poziomie wystarczającego spożycia (AI). W przypadku mężczyzn przyjęto wartość 2500ml/ dobę, dla kobiet 2000ml/dobę.

Niezwykle ważnym składnikiem diety po zawale serca jest białko, które powinno cechować się bogatą wartością odżywczą. Wartościowe źródła to mleko oraz jego przetwory (o niskiej lub umiarkowanej zawartości tłuszczu, takie jak sery twarogowe, kefiry, jogurty i maślanki), chude mięsa (np. drób bez skóry), czy ryby morskie.

Badanie Siedmiu Krajów wykazało, że dieta śródziemnomorska znacząco obniża ryzyko rozwoju choroby wieńcowej (choroby niedokrwiennej serca, ChNS), dzięki czemu jest skutecznym elementem profilaktyki pierwotnej, zmniejszając ryzyko zawału serca. Wyniki te skłoniły lekarzy i naukowców do zbadania, czy dieta śródziemnomorska mogłaby również przynosić korzyści osobom po przebytym zawale serca, czyli wspierać profilaktykę wtórną (1).

Aby zbadać wpływ diety śródziemnomorskiej na zdrowie osób po zawale, przeprowadzono badanie Lyon Diet Heart Study w mieście Lyon we Francji. Lyon wybrano ze względu na wysoką liczbę zawałów serca, co wiązano z dietą mieszkańców obfitującą w masło, śmietanę i tłuste mięso, czyli produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe sprzyjające miażdżycy. Jednocześnie dieta ta była uboga w owoce, warzywa i rośliny strączkowe, które zawierają składniki przeciwmiażdżycowe. Do badania zakwalifikowano 605 pacjentów hospitalizowanych po zawale serca.

Badanie zaplanowano na 5 lat, jednak już po 27 miesiącach przeprowadzono pierwszą szczegółową analizę, której wyniki okazały się dla badaczy pozytywnym zaskoczeniem. W grupie stosującej dietę śródziemnomorską odnotowano:

• spadek liczby zgonów ogólnych oraz ponownych zawałów serca o ponad 70 proc. w porównaniu z grupą kontrolną, która nie stosowała tej diety,
• obniżenie ryzyka nagłej śmierci sercowej, będącej główną przyczyną zgonów u osób z chorobą wieńcową.

Wyniki badania Lyon Diet Heart Study potwierdziły, że dieta śródziemnomorska u osób po zawale nie tylko zmniejsza ryzyko kolejnego incydentu sercowego, ale również wydłuża życie. Badanie to dostarczyło jednych z najlepszych dowodów na skuteczność diety w zmniejszaniu liczby zgonów oraz zapobieganiu nawrotom zawałów serca.

- Zawał serca, coraz częściej występujący, stał się prawdziwą plagą współczesnych czasów. Choć farmakologia odgrywa kluczową rolę, często zapomina się o podstawach, takich jak właściwa dieta i regularna aktywność fizyczna. Liczne badania potwierdzają, że odpowiednio skomponowana dieta może być skuteczna zarówno w zapobieganiu zawałom u osób zdrowych (profilaktyka pierwotna), jak i w zmniejszaniu ryzyka nawrotu u osób po incydencie wieńcowym (profilaktyka wtórna) - tłumaczy Adrian Krzymiński, lekarz POZ.

• Spożywaj warzywa kilka razy dziennie, w tym zielonolistne.
• Codziennie jedz jakiś owoc, dbając o ich różnorodność.
• Sięgaj po niskotłuszczowe produkty mleczne, np. chude mleko, jogurt, kefir, maślankę i chudy twaróg.
• Śmietanę zastąp chudym jogurtem lub kefirem.
• Wybierając mięso, decyduj się na jego chude gatunki, takie jak drób czy indyk.
• Pełnoziarniste produkty zbożowe, brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron oraz kasze gruboziarniste dostarczają cennego błonnika pokarmowego.
• Ryby, szczególnie tłuste ryby morskie, warto spożywać dwa razy w tygodniu. Na przykład wędzona makrela, bogata w kwasy omega-3, wspiera zdrowie serca i pomaga w walce z otyłością. 
• Orzechy, migdały i pestki powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach. Zalecana porcja to około 30 g dziennie, czyli 3-4 sztuki. Najwięcej kwasu α-linolenowego, korzystnego dla zdrowia, znajdziemy w orzechach włoskich.
• Oliwa z oliwek, olej lniany i inne oleje roślinne najlepiej stosować na surowo, na przykład jako dodatek do surówek czy sałatek. Mają one działanie przeciwzapalne i wspierają układ sercowo-naczyniowy.

Śniadanie: herbata, bułka, margaryna niskotłuszczowa, szynka drobiowa, brzoskiwinia z serkiem homogenizowanym

II śniadanie: sok z marchwi

Obiad: pierś z indyka w sosie pomidorowym, ziemniaki, buraczki

Podwieczorek: pieczywo chrupkie, kefir, owoce sezonowe

Kolacja: ryba w galarecie, pieczywo, herbata owocowa

Źródła:

M. de Lorgeril., Salen P., Martin J.L. i wsp.: 1999. Mediterranean diet, traditional risk factors, and the rate of cardiovascular complications after myocardial infarction. Final report of the Lyon Diet Heart Study. Circulation, 99, 779-785.

https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-dla-osob-po-zawale-serca/.

Helena Ciborowska, Artur Ciborowski: Dietetyka: żywienie zdrowego i chorego człowieka.

https://www.szpitalslaski.pl/strona-448-dieta_kardiologiczna_po_zawale.html.

CZYTAJ TAKŻE:

Produkty zabronione, gdy cierpisz na hemoroidy. Wzmagają ból i pieczenie

Masz dziwne smaki? Organizm próbuje uzupełnić to, czego mu brakuje

Co jeść, a czego unikać, by "wyciszyć" wrzody żołądka? Zasady diety wrzodowej