Zalej liście oliwą i pij po łyżeczce. Wspiera zdrowie, wzmacnia, odmładza

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) ma charakterystyczne, lancetowate liście i intensywny czosnkowy zapach. Rośnie dziko w cienistych, wilgotnych lasach liściastych - szczególnie w Sudetach, Karpatach i na południowym wschodzie Polski. Najlepszy czas na jego zbiór to kwiecień i maj, zanim roślina zakwitnie.

Zbieranie czosnku w lasach jest jednak ryzykowne - młody łatwo pomylić z trującymi roślinami. Na przykład konwalią lub zimowitem jesiennym. Jak się ustrzec przed zatruciem? Należy zrywać tylko te rośliny, co do których nie ma najmniejszych wątpliwości, że są czosnkiem niedźwiedzim - czyli dorosłe okazy, bo te są łatwe do rozpoznania. Innym rozwiązaniem jest własna uprawa. Czosnek niedźwiedzi nie jest wymagający - można go hodować nawet w donicy na balkonie. Jest to roślina łatwa w uprawie, odporna na choroby i nie wymaga intensywnej pielęgnacji. Lubi stanowiska półcieniste, glebę próchniczą i lekko wilgotną.

Uwaga - czosnek niedźwiedzi jest częściowo objęty ochroną gatunkową. W Polsce nie wolno go zrywać na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody. Poza tym zbiór jest legalny tylko na własny użytek i za zgodą właściciela terenu.

Właściwości zdrowotne czosnku niedźwiedziego znali już starożytni - dawni Germanie i Celtowie uważali czosnek niedźwiedzi za roślinę oczyszczającą krew i ciało po zimie. Pierwsze wzmianki na piśmie na temat tej rośliny znajdziemy u Dioskurydesa. Ten grecki lekarz z I wieku n.e., autor słynnego zielnika "De Materia Medica", opisywał różne gatunki czosnku i ich działanie lecznicze. W średniowiecznych zielnikach, szczególnie niemieckich i francuskich, pojawiają się opisy "dzikiego czosnku" (niem. Bärlauch, fr. ail des ours), który najprawdopodobniej odnosi się do czosnku niedźwiedziego. Roślina była polecana na pasożyty, problemy skórne i jako środek odkażający. Czy współczesna nauka potwierdza to działanie?

Tak - w 2024 roku ukazały się wyniki badania "Właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne i przeciwnowotworowe ekstraktów bogatych we flawonole z liści Allium ursinum (czosnku niedźwiedziego): porównanie konwencjonalnych metod maceracji i ekstrakcji wspomaganej ultradźwiękami", które rozszerzają dotychczasową wiedzę na temat działania tej rośliny.

W badaniu tym porównano dwie metody ekstrakcji składników aktywnych z liści czosnku niedźwiedziego - klasyczną macerację oraz nowoczesną metodę ultradźwiękową. Wnioski są jednoznaczne i bardzo obiecujące w kontekście profilaktyki przeciwnowotworowej.

Ekstrakty z liści czosnku niedźwiedziego zawierają związki fenolowe i flawonoidy, które neutralizują wolne rodniki odpowiedzialne za starzenie się komórek i rozwój chorób cywilizacyjnych. Testy laboratoryjne wykazały wysoką zdolność ekstraktów do redukcji jonów metali i neutralizacji nadtlenku wodoru - jednych z głównych czynników stresu oksydacyjnego. Zatem czosnek niedźwiedzi może chronić komórki przed przedwczesnym starzeniem się. Co więcej, jest naturalnym środkiem przeciwzapalnym.

Czosnek niedźwiedzi wykazuje działanie przeciwbakteryjne wobec różnych szczepów bakterii - zarówno Gram-dodatnich (np. Staphylococcus aureus), jak i Gram-ujemnych (np. Escherichia coli). Skuteczność zależy od sposobu przygotowania ekstraktu - wyciągi uzyskane metodą z ultradźwiękami wykazują silniejsze działanie bakteriobójcze, zwłaszcza w połączeniu z alkoholem.

W badaniach in vitro wykazano, że ekstrakty z czosnku niedźwiedziego hamują rozwój komórek nowotworowych piersi (T47D, MDA-MB-231) oraz jelita grubego (HT29, DLD-1). Choć efekt był umiarkowany i wymagał wysokich stężeń ekstraktu, to zauważono wyraźną zależność dawka-efekt. Naukowcy podkreślają, że czosnek niedźwiedzi zawiera m.in. alliiny i pochodne kemferolu - substancje o znanym, choć słabszym działaniu przeciwnowotworowym w porównaniu np. z allicyną czy kwercetyną. Potrzeba jednak dalszych badań, zwłaszcza z udziałem ludzi.

Świeży i surowy czosnek niedźwiedzi zachowuje najwięcej swoich dobroczynnych właściwości. Skorzystasz z nich, przygotowując z nim pastę do kanapek lub masło ziołowe. Świetnie komponuje się w zupach i pesto, podnosi walory smakowe sałatek. Można go mrozić, więc warto w sezonie zrobić zapasy. Aby wykorzystać pełnię właściwości zdrowotnych czosnku niedźwiedziego, warto przygotować z niego ekstrakt alkoholowy.

W domowych warunkach dobrze sprawdza się macerat z czosnku niedźwiedziego - powstaje przez zalanie świeżych liści oliwą z oliwek. Może go wykorzystać w kuchni, np. do sałatek lub traktować jako miksturę prozdrowotną do pica łyżeczką. Połączenie właściwości czosnku niedźwiedziego z dobroczynnym działaniem oliwy z oliwek świetnie wpłynie na zdrowie.

Nie ma ściśle określonej dawki dziennej spożycia czosnku niedźwiedziego. Jednak ze względu na jego silne działanie zacznij od niewielkiej ilości i obserwuj reakcję organizmu.

Mimo wielu zalet nie każdy powinien sięgać po czosnek niedźwiedzi bez konsultacji. Nie zaleca się go:

• osobom z ostrymi chorobami przewodu pokarmowego (np. wrzody, refluks, zapalenie żołądka),
• kobietom w ciąży i karmiącym - brak wystarczających badań nad bezpieczeństwem,
• osobom przyjmującym leki przeciwzakrzepowe - ze względu na właściwości obniżające krzepliwość krwi,
• alergikom - w rzadkich przypadkach może wywołać reakcje alergiczne.

Czosnek niedźwiedzi to roślina o potwierdzonym działaniu prozdrowotnym, która przy okazji świetnie smakuje. Dodaje szlachetności potrawom, jest niezawodnym dodatkiem do masła ziołowego i domowych zup. Choć jego potencjał przeciwnowotworowy jest dopiero badany, to właściwości antybakteryjne i antyoksydacyjne już teraz czynią z niego cenny element codziennej diety wspierającej odporność i zdrowie. Warto włączyć go do swojego jadłospisu - z szacunkiem do natury i rozwagą.

CZYTAJ TAKŻE: 

Tani, a "potężny" dodatek. Zbija cukier, pomaga przy anemii i osteoporozie

Mieszanka przypraw, która wspiera zdrowie. W Bułgarii dodają do wszystkiego

Piją rano, a to wieczorem działa lepiej. Reguluje cukier i cholesterol, zmniejsza apetyt