Aspiryna - lek znany od ponad 120 lat. Dla kogo jest niewskazana?
Aspiryna, inaczej kwas acetylosalicylowy, to powszechnie stosowany lek o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. W praktyce medycznej wykorzystywane są również jej właściwości przeciwzakrzepowe, które ujawniają się przy długotrwałym stosowaniu. Aspirynę zaliczamy do NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Mimo że aspiryna została odkryta dawno temu, bo w 1899 roku, do teraz jest powszechnie stosowana.
Kupując lek, nie zastanawiamy się nad tym, przez jakie dokładnie mechanizmy działa on w naszym organizmie. Jak to jest z aspiryną?
Kwas acetylosalicylowy jest inhibitorem cyklooksygenazy, czyli hamuje enzym odpowiedzialny za syntezę prostaglandyn. Prostaglandyny to grupa hormonów, która odpowiedzialna jest za występowanie reakcji zapalnej. Poza tym cyklooksygenaza występuje również w płytkach krwi (trombocytach), w których odpowiada za syntezę tromboksanu powodującego skurcz naczyń krwionośnych i przyleganie płytek krwi.
Dzięki zdolności aspiryny do blokowania syntezy tromboksanu, nie powstają skrzepy. To właśnie dlatego jest ona stosowana jako środek przeciwkrzepliwy. Ze względu na tę właściwość aspirynę zaleca się przyjmować osobom po udarze i zawale mięśnia sercowego. Możemy ją stosować także w bólach głowy, zapaleniu oskrzeli, w bólach mięśni i zębów.
Aspirynę można stosować jeszcze w:
- profilaktyce schorzeń układu sercowo-naczyniowego, w tym miażdżycy;
- atakach przejściowego niedokrwienia;
- III trymestrze ciąży, u kobiet, u których zaobserwowano nagłe wzrosty ciśnienia i stan przedrzucawkowy (stan przedrzucawkowy jest bardzo niebezpieczny zarówno dla matki, jak i dla dziecka. W tym wypadku aspiryna przywraca równowagę pomiędzy różnymi rodzajami prostaglandyn);
- przypadku zasklepiania się niewielkich naczyń krwionośnych, co jest typowym powikłaniem cukrzycy;
- postępowaniu pooperacyjnym, aby zapobiec zatorowi płucnemu i rozwinięciu się zakrzepicy żylnej;
- profilaktyce po zabiegu wszczepienia bypassów - po to, aby nowo powstałe naczynie nie uległo zamknięciu.
Przewlekłe stosowanie aspiryny, szczególnie przez osoby starsze, zwiększa ryzyko występowania krwotoków.
Innym ważnym działaniem niepożądanym zażywania kwasu acetylosalicylowego jest zwyrodnienie plamki żółtej, czyli AMD (z ang. Age-related Macular Degeneration). AMD to przewlekła choroba oczu, która postępuje wraz z wiekiem, prowadzi do ubytków w polu widzenia, a nawet całkowitej utraty wzroku. Pierwsze objawy choroby są bardzo niespecyficzne, dlatego długo może pozostać ona niezdiagnozowana lub nawet niezauważona.
Poza AMD do działań niepożądanych aspiryny należą: astma aspirynowa, bóle brzucha, tachykardia, zapalenie wątroby, obrzęki, krwawienia i krwotoki, niestrawność, zawroty głowy, śródmiąższowe zapalenie nerek.
Dorosłym zaleca się, by jednorazowo przyjmowali od 500 mg do 1000 mg kwasu acetylosalicylowego. Maksymalna dawka dobowa dla dorosłego to 4 g.
Dzieci i młodzież powinny przyjmować aspirynę tylko za zgodą lekarza. Dla nich maksymalna jednorazowa dawka to 500 mg kwasu acetylosalicylowego, a dobowa - 1500 mg.
Aspiryny nie powinny przyjmować kobiety będące w trakcie miesiączki (kwas acetylosalicylowy rozrzedza krew), a także dzieci do 12. roku życia.
Aspiryna jest również niewskazana dla osób cierpiących na nadwrażliwość na salicylany, cierpiących na choroby nerek i wątroby, a także u chorych na skazę krwotoczną. Kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą przyjmować aspirynę tylko ze specjalnych wskazań i po konsultacji ze specjalistą.
Leki wchodzące w interakcję z aspiryną to:
- glikozydy nasercowe,
- leki na nadciśnienie,
- ibuprofen i inne NLPZ,
- glikokortykosteroidy,
- metotreksat,
- leki moczopędne,
- selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny,
- kwas walproinowy,
- leki trombolityczne,
- leki przeciwcukrzycowe,
- leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego wraz z moczem.
Czytaj także:
Dieta na odporność. Tymi produktami wzmocnisz organizm
