Nie tylko kawa i herbata. Co jeszcze wpływa na wchłanianie żelaza?

Na proces wchłaniania żelaza wpływ ma bardzo wiele czynników, które mogą go zarówno osłabiać, jak i wspomagać. Bardzo duży wpływ ma bez wątpienia dieta. Niektóre produkty zawierają związki chemiczne takie jak m.in. fityniany, które ograniczają przyswajanie żelaza, natomiast inne są bogate w witaminę C, która wzmaga wchłanianie tego pierwiastka. Dodatkowo jego przyswajanie może utrudniać jednoczesne stosowanie niektórych leków, a także liczne choroby, szczególnie te, zajmujące przewód pokarmowy.

Wchłanianie żelaza pochodzącego z pożywienia zależy w dużej mierze od tego, jakie produkty są dla danej osoby źródłem tego pierwiastka. Wyróżnia się bowiem dwa rodzaje żelaza - hemowe, czyli pochodzenia zwierzęcego, oraz niehemowe, którego źródłem są produkty roślinne. Najlepiej przyswajalne jest bez wątpienia żelazo hemowe, natomiast żelazo niehemowe wchłania się znacznie gorzej.

Dodatkowo niektóre składniki i związki chemiczne zawarte w pożywieniu mogą utrudniać ten proces. Są to w szczególności:

• fityniany, które można znaleźć w produktach zbożowych (chlebie pszennym, płatkach owsianych, kaszy jęczmiennej i gryczanej), a także w wielu nasionach, orzechach, warzywach, owocach i roślinach strączkowych,
• polifenole, które są obecne w kawie i herbacie, tworzą one z żelazem nierozpuszczalne związki - z tego powodu tabletki z żelazem i inne preparaty powinno się popijać wyłącznie wodą,
• kwas szczawiowy, obecny w szpinaku i rabarbarze,
• błonnik, obecny w produktach razowych, płatkach owsianych, kaszy gryczanej, ryżu brązowym, warzywach i owocach,
• pokarmy z dużą zawartością wapnia, szczególnie mleko i przetwory mleczne, a także niektóre warzywa, m.in. fasola, szpinak, soja, kapusta włoska.

Wchłanianie żelaza przyjmowanego z pokarmem odbywa się przede wszystkim w dwunastnicy i w jelicie cienkim. Na przebieg tego procesu ma wpływ bardzo wiele czynników, m.in. prawidłowy przebieg pasażu jelitowego, odpowiednie wydzielanie i aktywność enzymów trawiennych, właściwe ukrwienie i nienaruszona budowa ściany jelita, a nawet skład mikroflory jelitowej. Nic więc dziwnego w tym, że wiele chorób przewodu pokarmowego wpływających na te czynniki może przyczyniać się do ograniczenia przyswajania żelaza w organizmie.

Problem z wchłanianiem nie tylko żelaza, ale również innych składników odżywczych mogą mieć m.in. osoby z celiakią, chorobą Crohna, mukowiscydozą, zespołem Zollingera-Ellisona, przewlekłym zapaleniem trzustki i rakiem trzustki. Sprzyja temu także kamica żółciowa i aktywny stan zapalny dróg żółciowych. Żelazo może być również gorzej przyswajalne u osób po operacjach zmniejszenia żołądka i po zabiegach resekcji jelita.

Żelazo jako pierwiastek ma niechlubną zdolność do tworzenia często trudno wchłanialnych kompleksów z przyjmowanymi jednocześnie lekami. W efekcie spada nie tylko przyswajalność samego żelaza, ale również stosowanych farmaceutyków. Mowa tu przede wszystkim o:

● bisfosfonianach (np. ryzedronian, alendronian, ibandronian), czyli lekach stosowanych w leczeniu m.in. osteoporozy,

● niektórych antybiotykach (np. tetracykliny, ciprofloksacyna i inne fluorochinolony),

● penicylaminie stosowanej u chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów i chorobą Wilsona,

● hormonach tarczycy, stosowanych u osób z niewydolnością tego gruczołu,

● kolestyraminie obniżającej poziom cholesterolu we krwi,

● lekach zawierających sole wapnia, glinu i magnezu, zmniejszających kwaśność soku żołądkowego.

Powyższe leki warto przyjmować tak, aby zachować między nimi a preparatami żelaza odstęp minimum dwóch godzin. Pozwoli to zmniejszyć ryzyko interakcji i ograniczenia skuteczności leczenia. Pamiętaj też, że jeśli stosujesz na stałe jakiekolwiek leki, nie ryzykuj - przed rozpoczęciem suplementacji żelaza zawsze skonsultuj się ze swoim lekarzem.

Istnieją sposoby na to, aby usprawnić wchłanianie żelaza w jelicie i tym samym zwiększyć skuteczność suplementacji tego pierwiastka. W tym celu warto:

• wybierać produkty będące źródłem żelaza hemowego, najlepiej przyswajalnego, np. wątróbkę, mięso (w szczególności wołowinę i podroby), ryby, jaja,
• wzbogacić dietę o artykuły bogate w witaminę C, która wzmaga wchłanianie żelaza w jelicie. Jej źródłem są przede wszystkim owoce cytrusowe (cytryna, pomarańcza), papryka, brokuły i kalafior,
• zmniejszyć spożycie produktów, które zawierają substancje ograniczające wchłanianie żelaza (polifenole, fityniany, kwas szczawiowy, wapń),
• zadbać o zdrowie jelit, jeśli występuje u ciebie któraś z chorób, mogących wpływać na przyswajanie żelaza w organizmie,
• zachować odpowiedni (tzn. minimum 2 godziny) odstęp między przyjęciem żelaza a leków, które mogą ograniczać jego wchłanianie.

CZYTAJ TAKŻE: 

To nie przemęczenie, to anemia. Tak się objawia

Hemochromatoza. Jak zabija nadmiar żelaza?

Cztery ważne pierwiastki w diecie