Nowy zawód medyczny w Polsce. Czy profilaktycy odciążą lekarzy? Czym się zajmują?

Profilaktyk to nowy zawód medyczny, wprowadzony w Polsce ustawą z 17 sierpnia 2023 roku o niektórych zawodach medycznych, która weszła w życie 26 marca 2024 roku. Celem tej ustawy była regulacja kwalifikacji i zasad wykonywania zawodów medycznych, dotychczas nie objętych regulacjami ustawowymi w Polsce. Działanie to ma się przyczynić do zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów i utrzymania wysokiego standardu świadczeń zdrowotnych.

Profilaktyk to osoba odpowiedzialna za ocenę sytuacji zdrowotnej, określanie priorytetów w zdrowiu publicznym i opracowywanie danych epidemiologicznych. Innymi słowy, profilaktyk to ktoś, kto odpowiada za szeroko rozumianą profilaktykę zdrowia, np. programy badań przesiewowych, programy szczepień, promowanie profilaktyki wśród grup docelowych (np. narażonych na jakieś choroby), a także za analizę danych epidemiologicznych, czyli dotyczących zachorowalności, zarówno w skali lokalnej, jak i szeroko pojętej populacyjnej.

By lepiej zrozumieć, czym dokładnie zajmuje się osoba pracująca w zawodzie profilaktyka medycznego, sięgnijmy do początków starożytnej medycyny, gdy Hipokrates doszedł do słusznego wniosku, że lepiej zapobiegać, niż leczyć. Profilaktyka to bowiem termin wywodzący się z greckiego "prophylassein", oznaczający wystrzeganie się czegoś, zapobieganie czemuś. Profilaktyka zdrowotna obejmuje działania, mające na celu zapobieganie chorobom poprzez ich wczesne wykrywanie, działania zapobiegające ich rozwojowi i leczenie. Profilaktykę można podzielić na kilka faz.

1. Profilaktyka pierwszej fazy to działania nakierowane na ludzi zdrowych, obejmują one między innymi edukację zdrowotną, szczepienia, suplementację odpowiednich witamin i minerałów. Ma to na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia choroby przez korekcję zachowań i środowiska człowieka.
2. Profilaktyka drugiej fazy polega na wczesnym wykrywaniu chorób i szybkim działaniom, zapobiegającym ich rozwojowi. Obejmuje m.in. badania przesiewowe, badania okresowe, doradztwo i skierowana jest do osób z grup ryzyka różnych chorób.
3. Profilaktyka trzeciej fazy dotyczy działań leczniczych i naprawczych w czasie, kiedy choroba jest już rozwinięta. Obejmuje ona m.in. leczenie, rehabilitację czy zarządzanie powikłaniami. Nakierowana jest na ograniczenie efektów choroby i zapobieganie jej dalszemu rozwojowi.

Profilaktykę można prowadzić między innymi z punktu widzenia pojedynczego pacjenta jak i z punktu widzenia całej populacji (np. poprzez akcje edukacyjne lub badania przesiewowe).

Profilaktykiem może zostać osoba, która ukończyła studia co najmniej I stopnia na kierunku Zdrowie Publiczne. Kierunek ten jest prowadzony przez uczelnie medyczne w całym kraju. Osoba taka powinna również uzyskać wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Jest to istotne, ponieważ bez tego nie będzie mogła wykonywać zawodu medycznego.

Zadania profilaktyka są złożone. Są one związane z szeroko rozumianym zdrowiem publicznych.  Jego praca ma opierać się na ocenie zdrowia publicznego i gromadzeniu danych, dotyczących epidemiologii chorób, organizacji programów profilaktycznych i kampanii, promujących zdrowy tryb życia. W ustawie o niektórych zawodach medycznych wyszczególniono w związku z tym następujące obszary odpowiedzialności profilaktyka (wybrane spośród wielu):

• Ocena sytuacji zdrowotnej i społecznej określonej populacji oraz jej potrzeb zdrowotnych.
• Identyfikowanie zagrożeń środowiskowych dla zdrowia populacji.
• Analiza czynników wpływających na zdrowie w obrębie populacji.
• Określanie priorytetów zdrowotnych na podstawie dostępnych danych demograficznych i epidemiologicznych (z uwzględnieniem podziału na regiony, grupy wiekowe, płeć lub inne).
• Współpraca z instytucjami państwowymi, administracją rządową i samorządową oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie koordynowania działań dotyczących profilaktyki i promocji zdrowia.
• Współpraca z podmiotami uczestniczącymi w edukacji zdrowotnej społeczeństwa (m. in. szkoły, organizacje sportowe, organizacje pozarządowe, pracodawcy).
• Opracowywanie danych epidemiologicznych wykorzystując proste narzędzia statystyczne i analityczne.
• Konstruowanie, wdrażanie, koordynowanie i realizowanie programów dotyczących profilaktyki i promocji zdrowia.
• Sprawowanie opieki nad pacjentami indywidualnymi.
• Organizacja procesu realizacji badań przesiewowych i innych świadczeń zdrowotnych w opiece profilaktycznej.
• Udzielanie pierwszej pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Praca profilaktyka ma nieodzowne znaczenie w systemie zdrowia publicznego. Ten nowy zawód medyczny będzie wspierał lekarzy i pielęgniarki, biorąc na siebie część ich obowiązków. Może stanowić wsparcie dla szkół, instytucji medycznych i państwowych w organizacji profilaktycznych programów ochrony zdrowia. Jak przypuszczają specjaliści, znaczenie zawodu profilaktyka będzie rosło z każdym rokiem, ponieważ właśnie dzięki niemu będziemy w stanie zmniejszyć koszty, związane z leczeniem chorób, przez zapobieganie tym chorobom, co jest świetną informacją zarówno dla populacji jak i całego sektora zdrowia publicznego. Większe nakłady środków przeznaczonych na profilaktykę z pewnością zwróci się w zdrowszym społeczeństwie i mniejszych kosztach leczenia chorób.

Źródła:

·       https://www.pzh.gov.pl/profilaktyka-chorob-definicja/
·       https://kadry.infor.pl/bhp/bezpieczenstwo-pracy/6564488,15-nowych-zawodow-medycznych-od-26-marca-2024-r.html
·       https://izp.wnz.cm.uj.edu.pl/pl/blog/profilaktyk-nowy-zawod-w-walce-o-zdrowie-polakow-tylko-dla-absolwentow-zdrowia-publicznego/
·       https://www.prawo.pl/zdrowie/profilaktyk-i-podiatra-zawody-medyczne,526218.html

CZYTAJ TAKŻE:

Zmiany na liście leków refundowanych. Skorzystają dwie grupy pacjentów

Badaniami kieruje koordynator, diagnoza w mniej, niż siedem tygodni. Tak działa szybka terapia onkologiczna

Polacy nie wiedzą, że na NFZ mają to za darmo. Kilkaset złotych zostaje w kieszeni