Sprawdź, czy w twoim otoczeniu ukrywa się narcyz. Zdradzają go te cechy
Może pamiętacie mit o młodzieńcu niezwykłej urody, nad którym wisiała klątwa? Odtrącający kolejne adoratorki mężczyzna miał umrzeć, kiedy zobaczy własne odbicie. Niestety pewnego razu ujrzał swoją twarz w tafli wody, co poskutkowało nie tylko natychmiastowym zakochaniem się w samym sobie, ale i wypełnieniem przepowiedni. Pochowano go, a na jego grobie wyrósł kwiat, który na jego cześć nazwano narcyzem. Narcyz nie funkcjonuje jednak wyłącznie w opowieściach starożytnych Greków. Można go spotkać w pracy, w szkole czy w grupie znajomych. Na czym polegają narcystyczne zaburzenia osobowości? Wyjaśniamy.
Narcystyczne zaburzenia osobowości charakteryzuje potrzeba bycia podziwianym, przekonanie o ważności własnej osoby i brak empatii. Widnieją w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5), która dzieli zaburzenia osobowości na osobne wiązki, oznaczone literami A, B i C. Narcyzm, wraz z osobowością borderline i antyspołeczną, zaliczamy do wiązki B. Ich wspólnym mianownikiem są: chęć zwrócenia na siebie uwagi, łatwość wdawania się w konflikty, chwiejność emocjonalna i teatralne zachowania.
Osobowość narcystyczna najczęściej ujawnia się u młodzieży lub młodych dorosłych, których świat wewnętrzny buzuje od nadmiaru emocji i które stoją przed niespodziewanym wyzwaniem wartościowania swoich działań. Niejednokrotnie pojawia się u nich myśl: "Jestem stworzony/a do czegoś więcej" albo "Jestem ponadprzeciętny/a". U większości, wraz z wiekiem, te przekonania ustępują, jeśli jednak zaburzają codzienne funkcjonowanie i są bardzo nasilone, warto zgłosić się do specjalisty.
Osoby dotknięte tym zaburzeniem zdecydowanie wyróżniają się z tłumu, bardzo często irytując swoje otoczenie. Prowadzą do napięć. Po pierwsze - wyolbrzymiają swoje osiągnięcia i talenty, uważają się za lepsze i oczekują podziwu. Nie dość, że nie są w stanie zaakceptować sukcesów innych, są aroganckie i zazdrosne, to jeszcze potrafią wykorzystać nawet bliskich, by osiągnąć własne cele.
Oto kilka cech narcyzów:
- ciągła potrzeba aprobaty i niedopuszczanie krytyki;
- nieprzyznawanie się do błędów i reagowanie złością w sytuacjach stresowych;
- rozkazywanie innym i uznawanie ich za "podległych";
- lęk przed brakiem akceptacji, często tuszowany wyniosłością;
- stosowanie tzw. gaslightingu - czyli lekceważenie smutku innych, który jest konsekwencją działania narcyza (słowa, jakie często słyszą ofiary narcystycznej przemocy, to: "Wymyślasz problemy" , "Ja chciałem/am dobrze" , "Przesadzasz i niszczysz w ten sposób atmosferę");
- pewność co do własnej nieomylności.
Bycie w relacji z narcyzem jest niezmiernie trudne. Partner osoby zaburzonej bywa wpędzany w poczucie winy, czuje się kimś gorszym, doświadcza poniżania i izolowania od ludzi. Jeśli sądzisz, że żyjesz z narcyzem, zasugeruj mu wizytę u specjalisty, ale co najważniejsze - nie bój się samemu szukać dla siebie pomocy.
W przebiegu zaburzenia mogą pojawiać się krótkie epizody psychotyczne, sprowokowane przede wszystkim różnicami między własnym przekonaniem wielkościowym a tym, jak rzeczywiście jest się odbieranym przez społeczeństwo, a także stany depresyjne, gdy potrzeba znaczenia jest niezaspokojona. Poza omawianym już narcyzmem wielkościowym, odznaczającym się brakiem zrozumienia innych, wykorzystywaniem ludzi i antagonizowaniem ich, wyszczególnia się również narcyzm wrażliwy. W tej postaci zaburzenia pacjenci co prawda wykazują klasyczne zachowania narcystyczne, ale są również wycofani, nieufni i zamknięci w sobie - takie osoby o wiele chętniej sięgają po pomoc.
Trendy narcystyczne mogą pojawiać się w normalnym rozwoju osobowości, ale w dorosłości większość osób redukuje je w sobie na tyle, że nie są traktowane jako zaburzenie, a jedynie cecha charakteru.
Według DSM-5 osobowość narcystyczną można zdiagnozować u osoby dorosłej, u której występuje co najmniej kilka cech narcystycznych i:
- która przejawia zaburzenia w obszarze postrzegania rzeczywistości, funkcjonowania zawodowego/szkolnego i społecznego, w relacjach międzyludzkich;
- która ma trudności w nawiązywaniu przyjaźni, utrzymaniu relacji rodzinnych i romantycznych;
- której myśli i uczucia odbiegają od ogólnie przyjętej normy;
- której problemów nie da się wytłumaczyć chorobą somatyczną lub innym zaburzeniem zdrowia psychicznego.
Narcystyczne zaburzenie osobowości występuje według niektórych źródeł nawet u ok. 6 proc. populacji. Ich rozpoznaniem zajmuje się lekarz, a konkretnie psychiatra. Czynnikami ryzyka pojawienia się tej patologii są: rodzinne zaniedbania wychowawcze, zwłaszcza brak empatii u matki, dawanie do zrozumienia dziecku, że zasługuje na miłość, kiedy coś osiągnie, naprzemienne idealizowanie i ujmowanie wartości dziecka przez opiekunów.
Osoby zgłaszające się po specjalistyczną pomoc zwykle kierowane są do psychoterapeuty, gdzie uczą się prawidłowych wzorców zachowań i relacji.
Źródła:
A. Czernikiewicz, Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych, w: Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, red. M. Jarema, wyd. 2, Warszawa 2016.
Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (F60-F69), w: P. Gałecki, A. Szulc, Psychiatria, Wrocław 2018.
Osobowość [online], w: Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/osobowosc;3952300.html.
CZYTAJ TAKŻE:
Coraz więcej Polaków w gabinetach psychiatrów. Z jakimi problemami przychodzą?
Osiem cech, które świadczą o twojej inteligencji. Ile z nich posiadasz?
Po czym poznać, że partner cię zdradza? Sygnały widać w zachowaniu
