Trypofobia, hafefobia, rytifobia - trzy nietypowe fobie
Fobie to problem, który dotyczyć może nawet 20 proc. populacji. Najczęściej występujące fobie to aerofobia (lęk przed powietrzem), akrofobia (lęk wysokości), arachnofobia (lęk przed pająkami) oraz klaustrofobia (lęk przed zamkniętym i ciasnym pomieszczeniem). Należy jednak pamiętać, że fobii jest znacznie więcej. Obecnie klasyfikuje się ich ponad 500. Poniżej przedstawiamy trzy rzadsze lęki - trypofobię, hafefobię i rytifobię.
Fobia to zaburzenie nerwicowe, które opiera się na bardzo silnym lęku przed określonymi czynnikami. Lęk objawiać się może m.in. kołataniem serca, potliwością, dolegliwościami żołądkowymi, biegunką, atakami panki czy dusznościami. Szacuje się, że problem fobii dotyczyć może nawet 20 proc. populacji.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych (DSM-IV) wyróżnia dwa rodzaje fobii - specyficzne i sytuacyjne. Pierwsze związane są z danymi obiektami czy wydarzeniami. Chodzi m.in. o fobie przed niektórymi zwierzętami, chorobami czy śmiercią. Fobie sytuacyjne odnoszą się z kolei do lęku przed wykonywaniem czynności, które mogą być uznane przez innych za wstydliwe (np. wypróżnianie się).
Niektóre fobie nabyte zostały poprzez warunkowanie jeszcze w dzieciństwie. Dochodzi do tego w przypadku, gdy dziecko straszone było np. pająkami czy innymi sytuacjami. Zdarza się, że fobia może mieć również charakter nieświadomego przeniesienia, gdzie obiekt lęku postrzegany jest jako zagrożenie. Dotyczyć to może np. fobii społecznej.
Czasami jednak przyczyna lęku jest znacznie prostsza i łączy się z negatywnymi doświadczeniami z konkretnym czynnikiem. W przypadku, gdy dana osoba zamknięta była przez dłuższy czas w ciemnym pomieszczeniu, w przyszłości może mieć problem np. z klaustrofobią. To samo dotyczy kontaktu ze zwierzętami, który mógł zakończyć się ugryzieniem.
Trypofobia to lęk przed skupiskami niewielkich dziur lub otworów o nieregularnych kształtach. Dokładna przyczyna trypofobii nie jest znana, jednak pojawiają się hipotezy, że zaburzenie to może mieć charakter ewolucyjny. Chodzi o strach przed jadowitymi gadami lub chorobami zakaźnymi, jak np. tyfusem lub szkarlatyną.
Pierwszy przypadek trypofobii opisany został w 1998 roku. Należy jednak pamiętać, że trypofobia wciąż nie jest zakwalifikowana do grupy fobii. Ostatnie badania na ten temat zwracają uwagę, że u większości pacjentów uczucia do nieregularnych otworów mają charakter obrzydzenia, a nie lęku. Więcej na temat trypofobii znajdziesz TUTAJ.
Hafefobia to jedna z najrzadziej występujących fobii. Oznacza lęk przed dotykiem. Co ciekawe, dotyczy to zarówno dotyku przez inne osoby, jak i samodzielnego dotykania innych przedmiotów lub ludzi. Hafefobia może mieć charakter typowo społeczny, jednak zdarza się również, że fobia ta odnosi się także do kontaktów seksualnych.
Dokładna przyczyna hafefobii nie jest znana. Wymienia się czynniki genetyczne oraz doświadczenia z przeszłości. Hafefobia może łączyć się również z innym lękiem - mizofobią (lękiem przed ubrudzeniem się).
Rytifobia to lęk przed zmarszczkami. Jak pokazują badania, fobia ta w zdecydowanej większości dotyczy kobiet - nawet bardzo młodych. Jej objawem jest nadmierne dbanie o urodę - począwszy od kompulsywnego stosowania kremów przeciwzmarszczkowych, aż do nadużywania zabiegów kosmetycznych, czy w końcu uzależnienia od operacji plastycznych. Wszystko po to, aby zachować młody wygląd.
Jedną z możliwych przyczyn rytifobii jest przedstawiany w popkulturze i mediach kult młodości.
Leczenie większości fobii opiera się na psychoterapii. Najczęściej wykorzystuje się terapie w nurcie poznawczo-behawioralnym, który ma na celu trwałą zmianę myślenia o obiekcie, który powoduje lęk.
W terapii stosuje się takie metody jak m.in. modelowanie (pacjent przygląda się, jak inna osoba podejmuje zachowania, które wzbudzają jego lęk), zanurzenie (pacjent jest wystawiony na działanie bodźca, prawdziwego lub wymyślonego) oraz systematyczna desensytyzacja (stopniowy kontakt z bodźcem powodującym lęk).
Czytaj także:
Mówią o nich "chorzy z urojenia". A oni cierpią naprawdę!
