Neuroborelioza a borelioza. Co się dzieje, gdy bakterie atakują układ nerwowy?
Po ugryzieniu przez kleszcza bakteria Borrelia burgdorferi może niezauważalnie rozprzestrzeniać się w organizmie i atakować ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Stan ten objawia się m.in. bólami głowy, drętwieniem i bólem kończyn, porażeniem nerwu twarzowego oraz zaburzeniami emocjonalnymi. Nazywamy go neuroboreliozą. Szybka diagnoza ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego leczenia pacjenta.
Borelioza, inaczej choroba z Lyme lub krętkowica kleszczowa, jest chorobą zakaźną przenoszoną przez kleszcze zakażone krętkiem Borrelia burgdorferi. To choroba wieloukładowa, co oznacza, że może dawać objawy ze strony różnych narządów i tkanek. Postać boreliozy, której objawy dotyczą układu nerwowego, nazywamy neuroboreliozą. Może ona wpływać na dowolną część układu nerwowego, w tym mózg. Powoduje szereg zaburzeń neurologicznych i psychicznych. Szacuje się, że neuroborelioza stanowi 15-40 proc. spośród wszystkich przypadków boreliozy.
Do zajęcia układu nerwowego może dojść tuż po zakażeniu, po upływie kilku miesięcy lub lat od ekspozycji na ukłucie kleszcza. U niektórych pacjentów objawy neurologiczne obserwowano już na etapie rumienia wędrującego, który uznawany jest za charakterystyczny objaw boreliozy.
Neuroborelioza może przybierać wiele postaci i dawać różne objawy. Mogą być dość niespecyficzne i mogą naśladować inne choroby neurologiczne. W Europie najczęstszą manifestacją tej choroby jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Neuroboreliozę należy podejrzewać, gdy objawy neurologiczne poprzedzone są typowymi objawami boreliozy, mianowicie: zmęczeniem, gorączką, bólami głowy, ciała, dreszczami oraz rumieniem wędrującym, który pojawia się w miejscu ugryzienia przez kleszcza. Symptomy neuroboreliozy zwykle ujawniają się od czterech do sześciu tygodni od momentu ugryzienia.
U 5-15 proc. pacjentów, w pierwszych miesiącach po zakażeniu, występuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Charakterystyczne w tym przypadku są: bóle głowy, bóle szyi, sztywność karku, bóle stawowe, mięśniowe, zmęczenie, niekiedy gorączka. Wraz z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych współistnieć mogą objawy zespołu korzeniowego oraz porażenia nerwów czaszkowych. Określa się je zespołem bądź triadą Bannwartha.
Jak się zauważa, najcięższą postacią neuroboreliozy jest zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego. Częstotliwość ich występowania u zakażonych bakterią Borrelia burgdorferi szacuje się na 0,1 proc. Zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego może pojawić się w każdym okresie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Objawy, jakie zwykle wtedy występują, to: nudności, wymioty, światłowstręt, nadwrażliwość na bodźce słuchowe, zaburzenia świadomości czy zaburzenia czuciowe.
Zakażenie może wywołać radikulopatie (podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwowych), polineuropatie (zespół objawów związanych z uszkodzeniem wielu nerwów obwodowych) oraz encefalopatie (przewlekłe lub trwałe uszkodzenia w strukturze mózgu). Występują: drętwienie, mrowienie, pieczenie, ból w kończynach, drżenie mięśni, osłabienie mięśni, niedowład, zaburzenia równowagi. Ból korzeniowy rzadko jest symetryczny i zwykle nasila się w nocy, powodując zaburzenia snu. Większość dolegliwości bólowych będzie skoncentrowana w pobliżu miejsca ugryzienia przez kleszcza. U chorych obserwuje się również: rozdrażnienie, senność, ospałość, zaburzenia snu, problemy ze skupieniem, pamięcią i koncentracją czy zaburzenia artykulacji.
W neuroboreliozie mogą wystąpić też: zaburzenia afektywne, zaburzenia osobowości, labilność emocjonalna, jadłowstręt psychiczny.
Borelioza, w tym neuroborelioza, są trudne do zdiagnozowania.
W przypadku podejrzenia neuroboreliozy lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, by dowiedzieć się, czy w ostatnim czasie przebywał on w miejscu, w którym mógł być szczególnie narażony na ugryzienie przez kleszcza. Oczywiście, odpowiedź twierdząca nie wystarczy. Ważne jest uzyskanie informacji na temat objawów, nawet tych, które zdaniem pacjenta są nieznaczące. Należy pamiętać, że objawy neuroboreliozy nie są swoiste.
W celu potwierdzenia rozpoznania wykrywa się przeciwciała przeciw bakterii Borrelia burgdorferi we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym w badaniach wykonanych metodą ELISA, a następnie metodą Western Blot. Przy czym, na początkowym etapie choroby wynik może być negatywny. Znane są też przypadki pacjentów z neuroboreliozą, u których badania nie dały wyniku pozytywnego. Zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym zauważalne są z reguły między trzecim tygodniem a trzecim miesiącem po zakażeniu.
Jak zwraca się uwagę, nakłucie lędźwiowe w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego do analizy jest inwazyjne i lekarze muszą zdecydować, czy jest ono konieczne w przypadku, gdy wynik badania krwi jest wyraźny, tak samo jak objawy.
Na etapie diagnozowania neuroboreliozy wyklucza się m.in.: chorobę Alzheimera, guza mózgu, fibromialgię, neuropatię cukrzycową czy stwardnienie rozsiane.
Neuroboreliozę leczy się antybiotykami. Stosuje się np. ceftriakson czy cefotaksym. Chorym podaje się leki przeciwobrzękowe (np. mannitol), wykorzystywane są też niesteroidowe leki przeciwzapalne. W ciężkich przypadkach podaje się kortykosteroidy. Specjaliści zaznaczają, że jednym z warunków rozpoznania neuroboreliozy jest ustępowanie objawów choroby pod wpływem wdrożonej antybiotykoterapii.
Po zakończeniu leczenia antybiotykami nawet 10 proc. osób będzie odczuwać uporczywe objawy. To zespół poboreliozowy. Jego przyczyny nie są jasne. Niektórzy naukowcy uważają, że pewne oporne na antybiotyki szczepy Borrelia są w stanie uniknąć wykrycia i przetrwać pomimo leczenia.
CZYTAJ TAKŻE:
Wyjąłeś kleszcze, i co teraz? Badać go, czy nie badać?
