Stwardnienie rozsiane: Jak się zaczyna? Kogo najczęściej atakuje? Jak leczyć?

Stwardnienie rozsiane (SM) to choroba atakująca układ nerwowy. Zaliczana jest do chorób zapalno-demielinizacyjnych. Oznacza to, że u chorego mogą postępować zmiany w zakresie postrzegania, czucia i ruchu. 

Stwardnienie rozsiane ma postępującą formę. Występuje w formie rzutów choroby i nawrotów. Na stwardnienie rozsiane każdego roku choruje w Polsce około 1500-1800 osób. To przede wszystkim osoby młode, pomiędzy 15. a 30. rokiem życia. 

Choroba znacznie częściej atakuje kobiety. Jak pokazują badania, chorują one nawet dwa razy częściej.

Jak do tej pory, bezpośrednia przyczyna stwardnienia rozsianego nie jest znana. Większość badań na ten temat wskazuje jednak na uwarunkowania genetyczne. Osoby, których krewni pierwszego stopnia chorowali na SM, ponad 20-krotnie częściej zapadają na tę chorobę. 

Drugą kwestią są czynniki środowiskowe. Chodzi m.in. o zanieczyszczenie środowiska, przebyte infekcje wirusowe, niedobór witaminy D czy palenie tytoniu i nieodpowiednią dietę. Kluczowy jest również układ immunologiczny. Z badań wynika, że na SM znacznie częściej chorują osoby borykające się ze schorzeniami autoimmunologicznymi. Zwraca się uwagę przede wszystkim na wpływ cukrzycy i chorób tarczycy.

Objawy stwardnienia rozsianego to przede wszystkim problemy neurologiczne. Wynika to z faktu, że w przebiegu SM dochodzi do tego, że komórki układu odpornościowego zaczynają atakować układ nerwowy. Trzeba pamiętać, że zarówno objawy SM, jak i ich natężenie, mogą różnić się w zależności od pacjenta oraz stopnia zaawansowania choroby.

U chorych na stwardnienie rozsiane pojawić się mogą:

•    zaburzenia czucia,
•    drętwienie kończyn,
•    zawroty głowy,
•    drżenie rok,
•    zaburzenia mowy - bełkotanie, spowolnienie, 
•    objaw Lhermitte'a - nieprzyjemne uczucie przejścia prądu po ciele,
•    problemy z utrzymaniem równowagi,
•    zaburzenia wzroku - podwójne widzenie, oczopląs, zapalenie nerwu wzrokowego, zaburzenia pracy gałek ocznych,
•    nadwrażliwość na temperaturę - uczucie zimna lub poty,
•    przewlekłe zmęczenie,
•    spadek libido,
•    zaburzenia erekcji,
•    problemy z oddawaniem moczu i stolca,
•    utrata kontroli nad zwieraczami,
•    skurcze,
•    niedowłady.

Wyróżnić można cztery najczęściej występujące rodzaje stwardnienia rozsianego:

1. Stwardnienie remitująco-nawracające - to 85-90 proc. wszystkich przypadków SM. Pojawia się u młodych osób. Charakteryzuje się rzutami (atakami nowych objawów lub nasileniem już istniejących) i okresami wyciszenia, które mogą trwać nawet kilka miesięcy lub lat.

2. Stwardnienie rozsiane wtórnie postępujące - pojawia się zwykle u pacjentów po 40. roku życia, u których wcześniej występowały tzw. rzuty i stany wyciszenia. Te drugie ostatecznie się kończą. Stan chorego nie poprawia się i następuje stałe pogorszenie objawów.

3. Stwardnienie pierwotnie postępujące - pojawia się zazwyczaj u mężczyzn powyżej 40. roku życia. Brak charakterystycznych rzutów choroby. SM przebiega w stały, przewidywalny sposób.

4. Stwardnienie rozsiane pierwotnie postępujące z zaostrzeniami - najrzadszy rodzaj stwardnienia rozsianego. Stan pacjenta od początku choroby jest kiepski. Następuje szybki i gwałtowny rozwój objawów, który w krótkim czasie prowadzi do niepełnoprawności.

W diagnostyce stwardnienia rozsianego wykorzystuje się przede wszystkim rezonans magnetyczny i tomografię komputerową. 

Stwardnienie rozsiane jest chorobą nieuleczalną. Terapia ma na celu zminimalizowanie objawów i poprawę komfortu życia pacjenta. Leczenie i powodzenie terapii zależy od typu choroby i stanu pacjenta. Co ważne, w wielu przypadkach udaje się odzyskać utracone funkcje.

W leczeniu stwardnienia rozsianego stosuje się przede wszystkim metyloprednizolon, deksametazon i prednizon. Chorobę zahamować mogą także preparaty interferonu beta. Farmakologia może być wspierana przez fizjoterapię, terapię zimnem, ćwiczenia fizyczne i stymulację elektryczną, która ma poprawić siłę mięśniową. Najnowsze badania wskazują również, że chorym na SM pomóc może przeszczep komórek macierzystych.

Życie ze stwardnieniem rozsianym przede wszystkim zależy od stanu pacjenta. Nie ma medycznych przeciwwskazań do tego, aby pacjent, który czuje się na siłach, uprawiał sport czy inne aktywności. To samo dotyczy pracy zawodowej. Ważne, aby przedyskutować te kwestie ze swoim lekarzem prowadzącym. 

Kontrowersyjną kwestią jest ciąża. Powszechnie uważa się, że kobiety z SM nie powinny zachodzić w ciążę, ponieważ istnieje wysokie ryzyko, że ich dziecko również będzie chore. To również najlepiej omówić ze swoim lekarzem. Warto jednak wiedzieć, że kobiety ze stwardnieniem rozsianym mogą zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Geny są jedną z najważniejszych przyczyn SM, jednak, jak pokazują badania, do rozwinięcia choroby konieczne są także inne czynniki towarzyszące, np. środowiskowe.

Czytaj też: Zaburzenia miesiączkowania. Kiedy są normalne, a kiedy wymagają leczenia?