Twarz księżycowata, tycie i rozstępy. W jaki sposób objawia się choroba Cushinga?

Choroba Cushinga to schorzenie endokrynologiczne, którego przyczyną jest nadmiar kortyzolu we krwi. Jest to hormon produkowany przez nadnercza, jednak jego uwalnianie jest pobudzane przez wytwarzaną w przysadce mózgowej adrenokortykotropinę (ACTH). 

Przyczyną choroby Cushinga może być więc zarówno łagodny guz nadnercza wytwarzający nadmiar kortyzolu (tzw. pierwotna nadczynność kory nadnerczy), jak i guz przysadki, uwalniający zbyt dużą ilość ACTH (tzw. wtórna nadczynność nadnerczy). Objawy choroby Cushinga mogą się pojawić również u osób leczonych przewlekle kortykosteroidami.

Ze względu na niespecyficzne objawy, w tym tycie, które często zrzucane jest na karb złego stylu życia i wysokokalorycznej diety pacjenta, wielu lekarzom choroba początkowo umyka. W diagnostyce choroby Cushinga niezbędne jest wykonanie szeregu badań, nie tylko laboratoryjnych, ale i obrazowych, które pozwolą wykryć przyczynę dolegliwości i ewentualne powikłania związane z nadmiarem kortyzolu. Podstawową metodą terapii jest zabieg chirurgiczny, w trakcie którego usuwa się guza.

Symptomy choroby Cushinga są efektem przede wszystkim wpływu nadmiaru kortyzolu na funkcjonowanie narządów i ich układów. Pacjenci zmagają się z otyłością i szybkim przybieraniem na wadze, rozstępami skóry, osłabieniem mięśni, nadciśnieniem tętniczym i wieloma innymi problemami.

Kortyzol jest hormonem, który wzmaga wytwarzanie tłuszczów z kwasów tłuszczowych w trakcie procesów metabolicznych. Z tego powodu osoby z chorobą Cushinga często przybierają na wadze i nierzadko mają ogromny problem ze zrzuceniem nadmiarowych kilogramów. Wykazują zwiększony apetyt, a nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się przede wszystkim w obrębie tułowia. 

Osoby z tym schorzeniem, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, często mają stosunkowo szczupłe kończyny w porównaniu do reszty ciała. Charakterystyczne jest również gromadzenie się tkanki tłuszczowej w tylnej części szyi, co prowadzi do powstania tak zwanego byczego karku (lub wdowiego garbu). 

Nadmiar kortyzolu we krwi prowadzi do zwiększonego odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicy twarzy, szczególnie w obrębie policzków i żuchwy. Prowadzi to do zaokrąglenia się jej rysów, co potocznie jest określane jako twarz księżycowata. Najczęściej nie jest ona jedynym objawem choroby, a współwystępuje z innymi dolegliwościami. 

Choroba Cushinga prowadzi również do pojawienia się licznych rozstępów na skórze brzucha, bioder, piersi i ud. Nie są to jednak zwyczajne, pojedyncze, drobne i cienkie rozstępy, które mogą się pojawić u osób zdrowych na przykład pod wpływem nagłego wzrostu czy przybrania na wadze. U osób z chorobą Cushinga rozstępy są bardzo szerokie i długie, koloru czerwonego lub czerwonosinego. Ich przyczyną jest przede wszystkim ograniczenie syntezy kolagenu przez nadmiar krążącego we krwi kortyzolu.

Utrzymujący się przez dłuższy czas podwyższony poziom kortyzolu we krwi nasila rozkład białek w organizmie do prostszych cząstek - aminokwasów. Ze względu na to, że najwięcej białka znajduje się w mięśniach, w przebiegu choroby dochodzi do ich znacznego zaniku. Stają się coraz słabsze, przez co pacjenci gorzej znoszą wysiłek fizyczny i pogarsza się ich wydolność.

Nadmiar kortyzolu we krwi upośledza funkcjonowanie układu odpornościowego m.in. poprzez ograniczenie uwalniania cytokin prozapalnych przez komórki immunologiczne. Taka supresja układu immunologicznego u chorych z chorobą Cushinga wiąże się z częstszymi infekcjami, również takich o ciężkim przebiegu i oportunistycznych, na przykład uogólnionych zakażeń grzybiczych. Utrudnia ona również gojenie się ran i sprzyja powstawaniu owrzodzeń.

Zbyt wysokie ciśnienie tętnicze to kolejny objaw nadmiaru kortyzolu. Początkowo uważano, że nadciśnienie obserwowane u pacjentów z chorobą Cushinga jest efektem zatrzymywania sodu i wody w organizmie. Jednak już 25 lat temu zauważono, że jest to zjawisko o wiele bardziej skomplikowane. Do tej pory badacze nie są zgodni, jaki mechanizm stoi za nadciśnieniem w przebiegu tego schorzenia. Zbyt wysokie ciśnienie tętnicze może nie dawać żadnych objawów, jednak czasem wywołuje bóle bądź zawroty głowy.

Kortyzol ma również negatywny wpływ na kondycję układu kostnego. Nadmiar tego hormonu nasila aktywność komórek rozkładających kości - osteoklastów. Prowadzi to do zwiększonej ich resorpcji i osłabienia, przez co osoby z chorobą Cushinga narażone są na patologiczne złamania, m.in. trzonów kręgów czy też szyjki kości udowej.

Choroba Cushinga i związany z nią nadmiar kortyzolu może być również przyczyną:

• wzrostu poziomu glukozy we krwi i rozwoju cukrzycy;
• zaburzeń poziomu elektrolitów, m.in. obniżenia poziomu wapnia i potasu we krwi;
• wzrostu poziomu trójglicerydów i cholesterolu;
• choroby niedokrwiennej serca;
• choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy;
• nadmiernego owłosienia typu męskiego u kobiet (hirsutyzmu);
• skąpego miesiączkowania lub zaniku miesiączki u kobiet, spadku potencji u mężczyzn.