Ważne badanie dla kobiet w ciąży. Taki wynik oznacza cukrzycę

Cukrzyca to, wbrew pozorom, nie jedna choroba, a bardzo szeroka kategoria obejmująca kilka jednostek chorobowych, których wspólną cechą jest występowanie hiperglikemii - poziomu glukozy we krwi powyżej ustalonej normy, co powoduje pojawienie się objawów wielonarządowych i ogólnoustrojowych prowadzących do wyniszczenia organizmu i utraty szeroko pojętego zdrowia. 

W obrębie kategorii "cukrzyca" możemy wyróżnić m.in.:

• cukrzycę typu 1,
• cukrzycę typu 2, 
• cukrzycę LADA,
• cukrzycę MODY,
• cukrzycę ciężarnych. 

Wszystkie te rodzaje mają dwie wspólne cechy: występowanie mierzalnej hiperglikemii oraz objawy (przedmiotowe i podmiotowe). Do objawów cukrzycy należą:

• duże pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• hiperglikemia,
• hipoglikemia,
• insulinooporność,
• utrata ostrości widzenia,
• ciągłe zmęczenie,
• częste bóle i zawroty głowy,
• powikłania wielonarządowe (np. stopa cukrzycowa, nefropatia cukrzycowa).

Czy po objawach jesteśmy w stanie rozpoznać rodzaj cukrzycy? Nie, potrzebujemy do tego odpowiednich badań. Czasem wystarczą podstawowe - glikemia na czczo i poposiłkowa, doustny test obciążenia glukozą (OGTT), hemoglobina glikowana (HbA1C), czasem trzeba przeprowadzić bardziej szczegółowe badania - badania przeciwciał przeciw wyspom trzustkowym, badania genetyczne i molekularne.

Jednym z badań, które uprawnia do rozpoznania cukrzycy, jest doustny test obciążenia glukozą. Polega na trzykrotnym oznaczeniu poziomu glukozy: na czczo, po godzinie od wypicia roztworu 75 g glukozy oraz po dwóch godzinach od wypicia roztworu. Ustalono granice (wartości referencyjne) stężenia glukozy we krwi umożliwiające rozpoznanie zarówno cukrzycy, jak i nieprawidłowej tolerancji glukozy/nieprawidłowej glikemii na czczo:

wynik na czczo:

• 70-99 mg/dl - wynik w normie,
• 100-125 mg/dl - nieprawidłowa glikemia na czczo,
• >= 126 mg/dl - cukrzyca;

wynik po dwóch godzinach:

• <140 mg/dl - wynik w normie,
• 140-200 mg/dl - nieprawidłowa tolerancja glukozy,
• >=200 mg/dl - cukrzyca.

Powyższe wartości referencyjne dotyczą wszystkich poza kobietami w ciąży. U nich sytuacja kształtuje się nieco inaczej.

Cukrzyca ciążowa, cukrzyca ciężarnych (nie mylić z cukrzycą w ciąży) to rodzaj cukrzycy, który rozwija się u dotąd zdrowych, niechorujących na cukrzycę kobiet. Jej przebieg może być podobny do przebiegu "zwykłej" cukrzycy lub przez jakiś czas stan ten pozostaje utajony. Cukrzyca ciążowa stanowi zagrożenie dla płodu: skutki nieleczonej choroby matki powodują, że dziecko może urodzić się z różnorakimi powikłaniami, dotyczącymi praktycznie wszystkich narządów, dziecko może urodzić się z wysoką masą urodzeniową, niedorozwinięte bądź z niezbalansowanym poziomem hormonów i neuroprzekaźników. Do porodu może również nie dojść poprzez poronienie lub obumarcie wysokiej ciąży. Poród takich dzieci odbywa się z komplikacjami, trudno ustabilizować ich parametry życiowe.

Cukrzyca ciążowa stanowi także zagrożenie dla samej ciężarnej: nawet u 45 proc. kobiet z cukrzycą ciążową rozwija się w następstwie cukrzyca typu 2. Skutki niezbilansowanej cukrzycy ciążowej dotykają kobiet tak samo i w tym samym stopniu, co skutki nieleczonej cukrzycy typu 2.

Po stwierdzeniu nieprawidłowych wartości glukozy na czczo na początku ciąży, bądź rutynowo, między 24. a 28. tygodniem ciąży (jeśli nie ma wskazań do wcześniejszego wykonania badania), kieruje się ciężarną na badanie OGTT.

Wartości referencyjne stężenia glukozy u ciężarnych, które umożliwiają rozpoznanie cukrzycy ciążowej, są następujące:

• wynik na czczo: 92 mg/dl-125 mg/dl,
• wynik po 60 minutach po spożyciu 75g glukozy: ≥180 mg/dl,
• wynik po 120 minutach po spożyciu 75g glukozy: 153 mg/dl-199 mg/dl.

Oznaczenie glukozy, które mieści się w zakresie określonym górną i dolną granicą, umożliwia rozpoznanie cukrzycy ciążowej. W przeciwieństwie do każdego innego rodzaju cukrzycy w badaniu OGTT u ciężarnych brane jest pod uwagę także oznaczenie stężenia glukozy po 1 godzinie. 

W przypadku przekroczenia górnej granicy wartości referencyjnych, czy to wyniku na czczo, czy po 2 godzinach, rozpoznaje się cukrzycę w ciąży. Cukrzyca w ciąży oznacza, że kobieta zachorowała na cukrzycę przed zajściem w ciążę, ale nie była tego faktu świadoma.

Porównanie rozpoznania cukrzycy ciężarnych i cukrzycy w ciąży w teście OGTT zawarliśmy w tabeli poniżej:

Rozpoznanie zarówno cukrzycy ciążowej, jak i cukrzycy w ciąży wymaga natychmiastowego podjęcia działania celem zatrzymania rozwoju choroby i zapobiegania jej konsekwencjom. W znakomitej większości przypadków cukrzycy ciążowej wystarczą modyfikacja diety i lekkie ćwiczenia, aby unormować poziom glukozy. Jeśli po kilku dniach od wdrożenia tego planu poziom glukozy nie stabilizuje się, wdraża się terapię farmakologiczną mogącą obejmować zarówno leczenie doustne, jak i zastrzyki z insuliny. 

W części przypadków cukrzyca ciążowa przechodzi w cukrzycę typu 2, w zależności od czynników ryzyka i odpowiedzi organizmu matki na leczenie. Zdecydowana większość przypadków cukrzycy ciążowej rozwiązuje się samoistnie w ciągu kilku tygodni po porodzie. Przypuszcza się, iż przyczyną samoistnego zanikania cukrzycy ciążowej po porodzie jest powrót hormonów, w tym - insuliny, do wartości normalnych.

Źródła:

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.

https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-u-kobiet-w-ciazy.

https://meavita.pl/test-obciazenia-glukoza-w-ciazy/.

CZYTAJ TAKŻE: 

Czym tak naprawdę jest oporność na insulinę? Te badania wykryją ryzyko

Tak rozpoznasz insulinooporność. Objawy zauważysz na wadze i po jedzeniu

Odgrywają większą rolę, niż myślisz. Tak hormony wpływają na działanie organizmu