Na reumatyzm cierpią coraz młodsi. Przyczyny, objawy i leczenie reumatyzmu
Choroby reumatyczne kojarzą się głównie ze schorzeniami dorosłych i osób w wieku podeszłym. Faktem jest jednak, że reumatyzm może dotknąć również dzieci i nastolatków. Taka diagnoza może być niemałym zaskoczeniem dla rodziców. Jakie są przyczyny reumatyzmu u dzieci? Jak przebiega leczenie?
Reumatyzm nie jest pojedynczą jednostką chorobową, a określeniem na wiele różnych chorób, których wspólnym mianownikiem są zmiany zapalne w narządzie ruchu. Przyczyną chorób reumatycznych, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, jest nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna organizmu na własne tkanki. Jak to się dzieje? Limfocyty, będące komórkami odpornościowymi naszego organizmu, w prawidłowych warunkach mają zdolność odróżniania antygenów własnych, wchodzących w skład tzw. układu zgodności tkankowej, od obcych (na przykład bakterii czy grzybów). W chorobach reumatycznych dochodzi do upośledzenia tej funkcji i rozwoju odpowiedzi autoimmunologicznej - to znaczy, że limfocyty B zaczynają produkować przeciwciała przeciwko własnym antygenom. Prowadzi to do rozwoju przewlekłego procesu zapalnego i pojawienia się objawów chorobowych. Nie zostało do końca wyjaśnione, dlaczego dochodzi do rozwoju reakcji autoimmunologicznej - podejrzewa się o to czynniki infekcyjne (np. wirusy, bakterie), a także skłonności genetyczne i czynniki środowiskowe (na przykład dym tytoniowy).
Najczęściej występującym objawem jest utrzymujący się dłużej niż 6 tygodni, samoistny obrzęk i/lub ból jednego lub kilku stawów (najczęściej zajęty jest staw kolanowy), bez stwierdzonego wcześniej urazu. Dodatkowo charakterystyczna jest sztywność poranna, która u dzieci zwykle jest ciężka do uchwycenia - dziecko może niechętnie wstawać z łóżka, poruszać się wolniej i z trudem. Mogą występować także objawy ogólnoustrojowe, takie jak nawracające gorączki, niechęć do zabawy, biegania, utrata masy ciała i apetytu.
Oprócz powyższych objawów mogą wystąpić także symptomy ze strony układu krążenia, narządu wzroku (zaburzenia widzenia, suchość oczu), układu nerwowego, pokarmowego i zmiany skórne. Oczywiście nie wszystkie objawy występują jednocześnie od samego początku. W pierwszych okresach choroby może występować tylko obrzęk jednego stawu, inne objawy mogą być niespecyficzne, grypopodobne, lub mogą wcale nie występować.
Aby potwierdzić reumatyczne pochodzenie problemów z układem ruchu, należy wykonać szereg badań diagnostycznych, nakierowanych nie tylko na diagnostykę reumatyzmu, ale także wykluczenie przyczyn niereumatycznych. Głównym elementem są tutaj badania laboratoryjne krwi - oznacza się OB., CRP, morfologię krwi, czynnik reumatoidalny, przeciwciała anty-CCP i przeciwjądrowe przeciwciała ANA. Dodatkowo, jeżeli istnieje podejrzenie zajęcia narządów miąższowych, ocenia się funkcję wątroby i nerek. Przeprowadza się również badanie moczu (ogólne i posiew) i ocenę płynu stawowego. Oprócz testów laboratoryjnych wykonuje się również badania obrazowe, takie jak RTG i rezonans magnetyczny. Badaniami uzupełniającymi są EKG, usg jamy brzusznej, ECHO serca i badanie okulistyczne - ze względu na możliwość występowania zapalenia błony naczyniowej oka.
Celem leczenia wszystkich chorób reumatycznych jest zatrzymanie aktywności zapalnej choroby i postępowania zmian chorobowych stawów. Terapię reumatyzmu dostosowuje się indywidualnie w zależności od nasilenia procesu zapalnego i mnogości objawów choroby. W leczeniu u dzieci powszechnie stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby i środki immunosupresyjne, takie jak metotreksat, sulfasalazyna, cyklosporyna, czy leki antymalaryczne. Dodatkowo wykorzystuje się glikokortykosteroidy, które działają silnie przeciwzapalnie, nie tylko doustnie, ale również wprowadzając je bezpośrednio do stawów.
Terapia chorób reumatycznych dzieci często wymaga współpracy specjalistów z wielu dziedzin medycyny (pediatry, chirurga, reumatologa, fizjoterapeuty i okulisty). Leczeniem uzupełniającym jest rehabilitacja, a w razie konieczności wszczepienia protezy stawu przeprowadza się operację ortopedyczną. U chorych opornych na leczenie podstawowe, u których stosowane leki nie są skuteczne, można rozważyć wdrożenie terapii biologicznej. Stosuje się tutaj przeciwciała przeciwko cytokinom działającym prozapalne, na przykład anty-TNF, anty-IL-1 (anakinra, kanakinumab), anty-IL-6 (tocilizumab), abatacept i rytuksymab.
Karolina Tarnas
Czytaj także:
Fizjo-rowerownia. Fizjoterapeuta wyjaśnia, jak zdrowo jeździć na rowerze
Ich ukąszenie jest groźne! Uważaj latem w lesie i ogrodzie
