Blada cera, zmiany na języku, mrowienia. Tak organizm alarmuje o niedoborze
Pewne mechanizmy nie mogą właściwie działać, gdy brakuje nawet bardzo małych elementów. Tak też jest z ludzkim organizmem i witaminami. Chociaż, w porównaniu z innymi związkami organicznymi, dobowe zapotrzebowanie na witaminy jest stosunkowo niewielkie, trudno mówić o prawidłowym funkcjonowaniu, gdy ich brakuje. Dobrym tego przykładem jest witamina B12, która powinna być dostarczana w dawce zaledwie 2,4-2,8 μg na dzień, a której niewystarczające ilości mogą spowodować szereg poważnych i niespodziewanych następstw. Jakie są właściwości witaminy B12 i jak objawia się jej niedobór? Spieszymy z wyjaśnieniem.
Witamina B12 należy do witamin z grupy B, czyli rozpuszczalnych w wodzie związków dających początek niebiałkowym częściom enzymów. Enzymy warunkują zachodzenie niezliczonych reakcji w ludzkim organizmie, stąd tak wielkie znaczenie tej witaminy dla utrzymania ciągłości procesów metabolicznych.
Witamina B12 nazywana jest także kobalaminą, ze względu na obecność w swojej strukturze kobaltu. Co ciekawe, może być produkowana wyłącznie przez mikroorganizmy, a zatem człowiek nie może wytworzyć jej samodzielnie i zmuszony jest do jej dostarczania wraz z pokarmem. B12 występuje w wielu różnych formach, które zmieniają się w obrębie organizmu. W zależności od konkretnej formy witamina wykazuje odmienną trwałość czy strukturę.
Witamina B12 odpowiada za syntezę wielu związków o odmiennej budowie, rozpoczynając od: krwinek czerwonych, kwasów nukleinowych, przez osłonkę mielinową włókien nerwowych, aż po ważne neuroprzekaźniki - serotoninę czy dopaminę. O właściwy poziom kobalaminy w organizmie powinny zadbać kobiety w ciąży lub panie, które dopiero planują zostać mamami, a to dlatego, że B12 jest niezbędna do uzyskania aktywnej formy kwasu foliowego, koniecznego dla zachowania prawidłowej budowy układu nerwowego płodu, a także mieszczącej się w normach masy urodzeniowej.
Kobalamina, o czym już wspomnieliśmy, jest także elementem przełączającym się do enzymów, dzięki czemu stają się one aktywne i mogą brać udział w reakcjach, w tym w przemianach węglowodanów, tłuszczów i białek. Do kolejnych właściwości witaminy B12 należą: wspomaganie koncentracji, wspieranie równowagi psychicznej i dobrego nastroju, pobudzenie apetytu i zmniejszanie poziomu lipidów we krwi.
Niedoborami witaminy B12 szczególnie zagrożeni są wegetarianie i weganie. Według danych przedstawionych przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej aż 90 proc. z nich może być dotkniętych tym problemem. W grupie ryzyka znajdują się także osoby powyżej 50. roku życia i pacjenci po przebytej operacji jelit czy cierpiący z powodu chorób układu trawiennego, a zwłaszcza schorzeń związanych z zaburzeniami wchłaniania, np. choroby Leśniowskiego-Crohna lub celiakii.
Kolejną przyczyną niedoboru tego składnika może być wrodzony niedobór białka odpowiadającego za transport witaminy B12 we krwi - transkobalaminy, jednak znacznie częściej za niewystarczającą ilość tej witaminy w organizmie odpowiadają niektóre leki lub nadużywanie alkoholu.
Mimo że objawy niedoboru kobalaminy nie muszą ujawniać się od razu, bywają naprawdę nietypowe i sugerują istnienie złożonych problemów zdrowotnych. Zbyt niski poziom witaminy B12 może prowadzić do:
- bladości, a nawet zażółcenia skóry - niewystarczająca ilość witaminy B12 w organizmie powoduje zaburzenia produkcji czerwonych krwinek, skutkując niedokrwistością megaloblastyczną. W badaniach laboratoryjnych, poza zmniejszoną liczbą erytrocytów, można spodziewać się zwiększonego MCV, czyli parametru odzwierciedlającego średnią objętość czerwonych krwinek;
- przewlekłego zmęczenia - niewystarczająca liczba czerwonych krwinek przekłada się na niedostateczny transport tlenu w całym ciele, a zatem i nieustające uczucie zmęczenia i osłabienia;
- mrowienia ciała - wynika ono z nieprawidłowości w pracy układu nerwowego;
- zaburzeń układu pokarmowego - przy niskim poziomie witaminy B12 występują biegunki, zaparcia, nudności, a także utrata apetytu;
- zmiany osobowości - w przypadku przeobrażenia się niedoboru B12 w niedokrwistość, mogą wystąpić: depresja, rozdrażnienie, apatia i wycofanie. Przy niedoborze trwającym powyżej trzech miesięcy często zauważa się także zaburzenia psychotyczne i otępienie. Witamina B12 bierze udział w wytwarzaniu i dojrzewaniu komórek nerwowych, jej niewystarczająca ilość wywołuje zniszczenie neuronów zlokalizowanych w korze mózgu, czego przejawem jest dysfunkcja poznawcza;
- zmian w wyglądzie języka - u osób, w których organizmie jest za mało kobalaminy, język może stać się powiększony, ciemnoczerwony i gładki;
- problemów z równowagą - przedłużający się niedobór B12 i związane z nim uszkodzenie nerwów powoduje problemy w chodzeniu, poruszaniu się, a nawet w zachowaniu prawidłowej koordynacji;
- siwienia - chociaż może wydawać się to nietypowe, w badaniach wykazano, że niedobór B12 i kwasu foliowego sprzyjają przedwczesnemu siwieniu, co jest jedną z konsekwencji anemii i zaburzeń w układzie nerwowym.
Dla niedoboru witaminy B12 typowe są także: gorączka, zawroty głowy i zaburzenia widzenia. Najbardziej znaną chorobą o podłożu autoimmunologicznym, objawiającą się jako niedokrwistość niedoborowa wywołana zaburzeniem wchłaniania witaminy B12, jest niedokrwistość złośliwa, nazywana też niedokrwistością Addisona-Biermera.
W jakich pokarmach można znaleźć wysoką zawartość witaminy B12? Przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, np. jajkach, mleku, mięsie, zwłaszcza wołowinie i cielęcinie oraz w podrobach. Nieco mniej witaminy mają drób czy wieprzowina. Niewielka ilość znajduje się również w kiszonych przetworach warzywnych, grzybach i sfermentowanej japońskiej herbacie. Producenci produktów na bazie soi wzbogacają je w kobalaminę, w celu zapobiegania jej niedoborom u wegan i wegetarian.
Jeżeli niedobór witaminy B12 jest problemem, który dotyczy także ciebie, porozmawiaj ze swoim lekarzem rodzinnym o jej suplementacji lub odwiedź wykwalifikowanego dietetyka.
CZYTAJ TAKŻE:
Kobalamina - czerwona witamina o wielokierunkowym działaniu
Zapomniana witamina. Niedobór poznasz po siniakach i obfitych miesiączkach
