Ból za okiem, na potylicy lub skroni to sygnał ostrzegawczy. Co mówi o zdrowiu rodzaj bólu głowy?

Mówiąc "boli mnie głowa" mamy najczęściej na myśli pierwotne bóle głowy, czyli takie, które nie są konsekwencją urazu lub innej choroby. Generalnie ich przyczyna do tej pory nie jest do końca znana, a naukowcy wskazują, że za dolegliwości odpowiada po prostu zaburzenie funkcji komórek nerwowych niejasnego pochodzenia.

Wśród pierwotnych bólów głowy wyróżnia się:

• napięciowy ból głowy;
• migrenę;
• klasterowy ból głowy.

Dawniej uważano, że napięciowy ból głowy jest spowodowany wzmożonym napięciem  mięśni czepca ścięgnistego, czyli cienkiej, ale niezwykle wytrzymałej warstwy tkanki łącznej, która rozpościera się na sklepieniu czaszki, łącząc mięśnie czoła i potylicy, niczym elastyczna "siatka" wspierająca ruchy skóry głowy. 

Obecnie coraz więcej dowodów wskazuje, na to, że napięciowy ból głowy i migrena mogą być różnymi twarzami tego samego problemu. Badacze coraz częściej patrzą na te schorzenia nie jak na odrębne byty, lecz jak na kontinuum - spektrum zaburzeń mających wspólne podłoże biologiczne, a konkretnie kanałopatie, czyli wady w funkcjonowaniu kanałów jonowych, które odpowiadają za przepływ jonów przez błony komórkowe neuronów. To te subtelne błędy w komunikacji sprawiają, że komórki w mózgu zaczynają działać inaczej, wywołując ból. 

Z kolei klasterowy ból głowy, ze względu na swoje nasilenie nazywany także "bólem samobójców" przypisuje się nieprawidłowościom w podwzgórzu, które mogą prowadzić do niewłaściwego działania nerwu trójdzielnego, odpowiedzialnego za czucie w twarzy.

To najczęstszy rodzaj bólu głowy. Może być wywołany przez: stres, brak snu, menstruacje, narażenie na hałas, intensywne światło i łączy się go z predyspozycjami genetycznymi. Ze względu na jego powszechność można zaryzykować stwierdzenie, że w życiu doświadczył go prawie każdy, aczkolwiek mógł manifestować się na różne sposoby - od krótkich epizodów występujących kilka razy w roku po ból pojawiający się codziennie przez wiele miesięcy. 

Skąd zatem wiadomo, że to akurat napięciowy ból głowy? Ma pewne charakterystyczne cechy"

• jest obustronny i zaciskający lub rozpierający, występuje "uczucie zbyt ciasnej opaski";
• o nasileniu łagodnym do umiarkowanego;
• nie narasta w trakcie aktywności fizycznej;
• nie towarzyszą mu wymioty;
• zwykle występuje po południu lub wieczorem;
• częstość nasilają stres;
• sen najczęściej nie przynosi poprawy. 
  

Migrenę można podzielić na: migrenę z aurą i bez. W przypadku tej pierwszej ból poprzedzają migotania, błyski czy mroczki, które pojawiają się w polu widzenia, czasem towarzyszą im także mrowienie lub trudności w mówieniu. To ostrzeżenie od mózgu, że burza nadciąga i że ból głowy niedługo się pojawi. Natomiast migrena bez aury atakuje nagle, bez ostrzeżeń, a ból z nią związany opisywany jest jako:

• zwykle obustronny, rzadziej jednostronny;
• pulsujący; 
• o nasileniu umiarkowanym do dużego;
• narastający w trakcie aktywności fizycznej;
• mogący współistnieć z nudnościami, wymiotami, bólami brzucha, światłowstrętem i nadwrażliwością na dźwięki.

To silny, jednostronny ból w okolicy skroni lub oczodołu. Klasterowy ból głowy rozpoznaje się po dodatkowych objawach pojawiających się po stronie bólu, np. takich jak:

• łzawieniu oka;
• zatkaniu lub wycieku z nosa;
• wzmożeniu potliwości;
• zwężeniu źrenicy, szpary powiekowej lub obrzęku powieki.

Seria zazwyczaj codziennych napadów trwa kilka tygodni-miesięcy, po czym ustępuje na kilka miesięcy lub lat.

Jak wcześniej wspomnieliśmy, wtórne bóle głowy nie są samodzielnym schorzeniem, lecz objawem innej choroby lub stanów. Ich przyczyny są różnorodne, od urazów głowy i szyi, przez zaburzenia naczyniowe, aż po wahania ciśnienia śródczaszkowego. Mogą pojawiać się również w wyniku nadużywania lub nagłego odstawienia leków czy używek, infekcji (np. neuroinfekcji), zaburzeń równowagi wewnętrznej organizmu, a nawet problemów psychicznych. To jak boli każdy z nich, zależy od czynnika wywołującego.

1. Czoło i okolice oczu

• migrena - często towarzyszy jej pulsujący ból, światłowstręt, nudności.
• napięciowy ból głowy - uczucie ucisku, jakby opaska ściskała głowę.
• zatoki - ból nasila się przy pochylaniu, towarzyszy mu uczucie zatkanego nosa.

2. Tył głowy i kark

• napięciowy ból głowy - wiązany z napięciem mięśni karku i szyi
• problemy z kręgosłupem szyjnym (np. zwyrodnienia, ucisk nerwów)
• nadciśnienie tętnicze - u nadciśnieniowców może występować tępy ból z tyłu głowy

3. Jedna strona głowy (prawa lub lewa)

• migrena - często dotyczy jednej strony, towarzyszy jej nadwrażliwość na światło i dźwięki
• klasterowy ból głowy bardzo silny, ostry ból wokół oka lub skroni, zwykle jednostronny

4. Okolice skroni

• migrena lub klasterowy ból głowy
• zapalenie tętnic skroniowych (arteritis temporalis) - częściej u osób starszych, może prowadzić do utraty wzroku, wymaga szybkiego leczenia
• napięcie mięśniowe w okolicach szczęki lub stawu skroniowo-żuchwowego

5. Ból promieniujący na całą głowę

• napięciowy ból głowy - często opisywany jako "hełm" ściskający głowę,
• problemy związane z odwodnieniem, stresem lub brakiem snu
• infekcje, np. grypa lub COVID-19

6. Ból za oczami

• problemy z zatokami
• nadciśnienie wewnątrzczaszkowe
• Migrena lub klasterowy ból głowy

ŹRÓDŁA:

K. Bartoszek, Klasterowy ból głowy, Medycyna Praktyczna

Cluster headache, IHS Classification ICHD-3,

Kompendium neurologii, red. R. Podemski, wyd. 4, Via Medica, Gdańsk 2019.

Bóle głowy u dzieci i młodzieży, red. K. Mitosek-Szewczyk, E. Pilarska, Warszawa 2022.

CZYTAJ TAKŻE: 

Niedobór zwiększa ryzyko cukrzycy i miażdżycy. Objawem apetyt na słodkie

Podstawowe badanie, gdy ciągle jesteś zmęczony. Powie wiele o twoim zdrowiu

Niedobór magnezu to nie tylko drgająca powieka i skurcze. Tak skutecznie się z nim uporasz