Nie tylko żelazo ma znaczenie. 5 powodów, żeby zbadać ferrytynę w organizmie

Ferrytyna to białko, pełniące kluczową rolę w przechowywaniu żelaza w ustroju u ludzi i zwierząt. Jest to białko globularne, które występuje głównie w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie (około 85% całej ferrytyny), a także w niewielkiej ilości w osoczu krwi i innych tkankach. Ferrytyna ma zdolność wiązania i przechowywania żelaza w formie nietoksycznej, jako jon Fe3+. Główną rolą ferrytyny jest regulacja dostępności żelaza w organizmach. 

Ferrytyna jest białkiem złożonym, składającym się z 24 podjednostek tworzących kulistą strukturę. Tworzą one rodzaj "klatki", wewnątrz której przechowywane jest żelazo. W praktyce każda cząsteczka ferrytyny może przechowywać do 4500 atomów żelaza, co czyni ją jednym z najefektywniejszych mechanizmów przechowywania tego pierwiastka. Żelazo w ferrytynie przechowywane jest w formie nietoksycznej i łatwo dostępnej w razie zapotrzebowania na ten pierwiastek. 

Ferrytyna pełni rolę magazynu żelaza, uwalniającego je w odpowiednich ilościach, w zależności od potrzeb organizmu. Równocześnie działa ona jako mechanizm zabezpieczający, chroniący przed skutkami nadmiaru żelaza, które może powodować uszkodzenia tkanek i narządów. 

Żelazo to jeden z najważniejszych pierwiastków w organizmach ludzi, ponieważ kluczowe jest dla produkcji hemoglobiny - białka odpowiedzialnego za transport tlenu w organizmie. Ponadto, ferrytyna bierze udział w innych procesach, takich jak produkcja niektórych enzymów oraz pełni funkcję w procesach odpornościowych. Nie wszyscy wiemy o tym, że badanie ferrytyny jest równie istotne, co badanie poziomu żelaza. Dzisiaj dowiemy się, kiedy badać ferrytynę - w jakich stanach i dolegliwościach jest to istotne i potrzebne badanie. 

Podejrzewasz niedobór żelaza. Kiedy organizm nie ma wystarczającej ilości żelaza, jego zapasy w postaci związanej z ferrytyną zaczynają się kurczyć, co prowadzi do obniżenia poziomu ferrytyny we krwi (poziom ferrytyny we krwi proporcjonalny jest to jej poziomu w tkankach i narządach organizmu i związany jest z ilością żelaza w ustroju). Niedobór żelaza jest jedną z najczęstszych przyczyn anemii - choroby charakteryzującej się zmniejszoną liczbą czerwonych krwinek i obniżoną zdolnością transportu tlenu. Objawy niedoboru żelaza mogą obejmować zmęczenie, osłabienie, spadek koncentracji czy bladość skóry. Wystąpienie niedoboru żelaza bez anemii  także może wywoływać podobne objawy, dlatego gdy badamy poziom żelaza warto równocześnie oznaczyć poziom ferrytyny, aby poznać stan swojego "magazynu" żelaza. 

Podejrzewasz nadmiar żelaza. Nadmiar żelaza, które nie jest odpowiednio magazynowane lub wydalane, może prowadzić do stanu zwanego hemochromatozą. Jest to choroba związana z nadmiernym gromadzeniem się żelaza w organizmie. Wyróżnia się hemochromatozę dziedziczną (pierwotną), uwarunkowaną genetycznie, i hemochromatozę wtórną i mieszaną, które dotyczą nadmiernej podaży żelaza z pokarmem, zmniejszonego zużycia żelaza wskutek zaburzeń układu krwiotwórczego, zwiększonego uwalniania żelaza z wątroby i/lub krwinek czerwonych, a także zwiększonej podaży w następstwie licznych przetoczeń krwi. Nadmiar żelaza jest toksyczny dla organizmu i może uszkodzić tkanki, w których się gromadzi, prowadząc do tak poważnych komplikacji jak na przykład rak wątrobowokomórkowy. W stanach podwyższonej ilości żelaza poziom ferrytyny będzie rósł analogicznie do poziomu żelaza. 

Podejrzewasz czynnościowy niedoboru żelaza. Stany utrudnionego lub zablokowanego udostępniania żelaza, które noszą nazwę czynnościowego niedoboru żelaza, przebiegają z małym stężeniem żelaza w surowicy i normalnymi lub zwiększonymi wartościami ferrytyny. Często towarzyszą one tzw. niedokrwistościom chorób przewlekłych. Zwykle w podejrzeniu czynnościowego niedoboru żelaza oznacza się ilość żelaza, ferrytyny i poziom wysycenia transferyny żelazem. 

Podejrzewasz obecność pasożytów. Niski poziom ferrytyny, będący wskaźnikiem ustrojowych zapasów żelaza, może wskazywać na infekcje pasożytnicze. Dzieje się tak dlatego, iż pasożyty, żerując w organizmie, mogą uszkadzać ściany jelit, przez co utrudniają wchłanianie żelaza, mogą także same zużywać dostępne w ludzkim organizmie zapasy żelaza. Będzie się to manifestować nie tylko obniżonym poziomem żelaza, ale także za niskim poziomem ferrytyny 

Podejrzewasz stan zapalny. Oznaczenie ferrytyny może mieć znaczenie w diagnostyce stanu zapalnego: ponieważ ferrytyna należy do dodatnich białek ostrej fazy, jej poziom podnosi się w przypadku stanu zapalnego, występującego w organizmie. Nie jest to wtedy związane z poziomem żelaza, stanowi wyłącznie odpowiedź na narastające zapalenie. Zwykle jednak do monitorowania stanu zapalnego używa się innych oznaczeń, takich jak CRP, OB czy prokalcytonina, wobec których ferrytyna może pełnić funkcje pomocnicze. 

Badanie ferrytyny, podobnie jak wiele innych oznaczeń, wykonuje się na czczo. Krew do oznaczenia pochodzi zazwyczaj z żyły łokciowej.  Na wynik zwykle oczekuje się nie dłużej niż jeden - dwa dni. Wartości referencyjne ferrytyny w surowicy krwi są następujące: 

• noworodki 25-200 ng/ml (25-200 µg/l),
• 1. mż. 200-600 ng/ml (200-600 µg/l),
• 2.-5. mż. 50-200 ng/ml (50-200 µg/l),
• 6. mż.-15. rż. 7-140 ng/ml (7-140 µg/l), 
• kobiety 12-150 µg/l (średnio 35 µg/l),
• mężczyźni 15-200 µg/l (średnio 90 µg/l). 

Źródła: 

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023. 

https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.2.21.5. 

https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a3848/Stezenie-ferrytyny.html/m337 

CZYTAJ TEŻ:

Insulinooporność łączy się nie tylko z tyciem. Może wpływać negatywnie na układ nerwowy: jak?

Niewinny nawyk, który może skrócić życie. Dotyczy większości Polaków

Zmęczenie po urlopie to ważny sygnał. Jak poradzić sobie z post-holiday blues?