Otyłość i nadwaga. Różnice, przyczyny, leczenie

Otyłość i nadwaga to terminy, które często stosowane są zamiennie. To jednak duży błąd. 

Otyłość to choroba przewlekła, która charakteryzuje się zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej - u mężczyzn powyżej 25 proc. masy ciała, u kobiet powyżej 30 proc. Wyszczególnić można kilka rodzajów otyłości, m.in. brzuszną, pośladkową, prostą i wtórną. Otyłość uważana jest za chorobę cywilizacyjną, która skraca długość życia i może prowadzić do innych poważnych schorzeń. Chodzi m.in. o insulinooporność, choroby naczyniowo-sercowe i niektóre nowotwory. 

Otyłość ma również psychologiczne konsekwencje. Jak pokazują badania, osoby otyłe mają niższą samoocenę oraz poczucie lęku i izolacji społecznej. Z kolei dzieci z otyłością osiągają gorsze wyniki w nauce. Obecnie w Polsce nawet co piąty Polak ma problemy z otyłością. Szacuje się, że za kilka lat odsetek otyłych Polaków może wynosić nawet 30 proc.

Czym natomiast jest nadwaga? Nadwaga nie jest chorobą. To zaburzenie, które może doprowadzić do choroby - otyłości. O nadwadze mówimy w przypadku stwierdzenia obecności tkanki tłuszczowej na poziomie 13-18 proc masy ciała u mężczyzn i 18-25 proc. u kobiet. Z badań wynika, że nadwaga jest głównym problemem w krajach rozwijających się i rozwiniętych. W Polsce problem z nadmierną masą ciała może mieć nawet 61 proc. osób.

Jedną z metod rozpoznawania nadwagi i otyłości jest wskaźnik masy ciała (BMI). 

Narzędzie to opracowane zostało ponad 200 lat temu przez belgijskiego matematyka Adolfa Queteleta. Wskaźnik BMI (Body Mass Index) pozwala na samodzielne sprawdzenie, czy waga mieści się w granicy normy. Narzędzie używane jest także w diagnostyce przez lekarzy i dietetyków. Wskaźnik opiera się na prostym działaniu matematycznym, w którym należy podzielić masę ciała przez wysokość wyrażoną w metrach i podniesioną do drugiej potęgi.

Dla przykładu przeanalizujmy BMI osoby o wzroście 170 cm ważącej 80 kg. W tym celu należy wykonać działanie matematyczne:

80: (1,7 x 1,7) = 27,6

Jak widać, BMI takiej osoby to 27,6. Do obliczeń wykorzystać można także kalkulatory BMI, które bez problemu można znaleźć w internecie. Co oznacza uzyskana wartość?

• poniżej 16 - wygłodzenie, 
• od 16 do 16,99 - wychudzenie,
• od 17 do 18,49 - niedowaga,
• od 18,5 do 24,99 - wartość prawidłowa, 
• od 25 do 29,99 - nadwaga,
• od 30 do 34,99 - I stopień otyłości, 
• od 35 do 39,99 - II stopień otyłości,
• powyżej 40 - III stopień otyłości.
  
  

Poza wskaźnikiem BMI i wspomnianym już poziomem tkanki tłuszczowej w rozpoznaniu otyłości i nadwagi przydatny może być także pomiar obwodu talii. W tym wypadku należy kierować się poniższym kluczem.

Kobiety:

- obwód w najszerszym miejscu talii 80-87 cm - nadwaga,

- obwód w najszerszym miejscu talii powyżej 87 - otyłość;

Mężczyźni:

- obwód w najszerszym miejscu talii 90-94 cm - nadwaga,

- obwód w najszerszym miejscu talii powyżej 97 - otyłość;

Trudno określić jedną główną przyczynę nadwagi i otyłości. Wyszczególnić można czynniki środowiskowe, genetyczne, psychologiczne i hormonalne. 

Przykładowe przyczyny to:

•    nieprawidłowa dieta - zwłaszcza produkty ubogie w witaminy i minerały oraz ciężkostrawne, przetworzone i wysokokaloryczne potrawy,
•    nieregularne spożywanie posiłków,
•    silny stres, który prowadzi do pochłaniania zbyt dużej ilości jedzenia,
•    obniżony nastrój, depresja,
•    brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia,
•    obecność genu FTO, który zwiększa ryzyko pojawienia się otyłości,
•    obecność innych chorób, np. niedoczynności tarczycy.
  
  

Otyłość i nadwaga wiązać się mogą również z zaburzeniami odżywiania. Chodzi przede wszystkim o zespół kompulsywnego jedzenia, uzależnienie od jedzenia i zespół nocnego jedzenia.

Leczenie otyłości polega przede wszystkim na modyfikacji stylu życia chorego. Konieczne jest wprowadzenie odpowiedniej diety oraz zadbanie o odpowiednią dawkę ruchu i aktywności fizycznej. Odchudzanie powinno przebiegać pod okiem doświadczonego dietetyka. Niezwykle ważne jest to, aby pacjent miał świadomość tego, że nie istnieją żadne diety cud, a odchudzanie jest długim i nie zawsze łatwym procesem. Warto skonsultować się także z obesitologiem - to specjalista od leczenia otyłości.

To samo dotyczy ruchu. Warto skorzystać z konsultacji doświadczonego trenera, który dobierze odpowiedni program ćwiczeń - dostosowany do wagi i możliwości fizycznych pacjenta. Dla osób z otyłością poleca się m.in. pływanie, wodny aerobic i pilates. Ze względu na ryzyko obciążenia stawów nie najlepszym pomysłem jest bieganie.

W przypadku, gdy otyłość lub nadwaga wynika z innych schorzeń, np. problemów hormonalnych, konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia.