Reakcja organizmu na zimną wodę. Szok termiczny może skończyć się tragedią

Szok termiczny to reakcja rozgrzanego ciała na kontakt z niższą temperaturą i najczęściej wynika z nagłego zanurzenia się w zimnej wodzie po dłuższym przebywaniu na słońcu. Najwięcej przypadków wstrząsu termicznego obserwuje się wiosną i latem, gdy temperatury powietrza są wyższe, ale może on wystąpić także zimą, m.in. podczas morsowania. Do takiej reakcji naszego organizmu dochodzi na skutek upośledzenia mechanizmów termoregulacji, co powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych i wypchnięcie wcześniej zgromadzonej w nich krwi do serca, co w bardzo krótkim czasie może doprowadzić do zatrzymania krążenia i śmierci nawet u młodych i zdrowych osób.

Szok termiczny jest stanem zagrożenia życia, wynikający z zaburzenia funkcjonowania organizmu na skutek gwałtownych zmian temperatury ciała. Do najczęstszych jego przyczyn należą:

• nagłe wbiegnięcie lub skok do chłodnej wody po długotrwałej ekspozycji na słońce lub po intensywnym wysiłku fizycznym;
• wypadnięcie z kajaka, łódki lub innego wodnego środka transportu;
• wyjście do zimnego pomieszczenia lub kontakt z zimną wodą po saunie czy solarium;
• morsowanie, czyli zimowe kąpiele w lodowatej wodzie bez odpowiedniego przygotowania;
• wpadnięcie pod taflę lodu podczas zimowych aktywności na zamarzniętych zbiornikach wodnych, np. wędkowania, jeżdżenia na łyżwach.

Grupami najbardziej narażonymi na wstrząs termiczny są dzieci i osoby w podeszłym wieku, gdyż mają mniej efektywne mechanizmy termoregulacji. Ponadto istnieją czynniki, które dodatkowo mogą zwiększać ryzyko wystąpienia opisywanej reakcji i zalicza się do nich m.in.: spożywanie alkoholu, przyjmowanie niektórych leków, odwodnienie i zmęczenie organizmu oraz krwawienie menstruacyjne.

Szok termiczny może wywołać szereg objawów, sygnalizujących, że organizm nie radzi sobie z nagłą zmianą temperatury. Do głównych symptomów należą:

• hiperwentylacja, czyli zbyt szybkie i niekontrolowane oddychanie, prowadzące do zawrotów głowy, odrętwienia, parestezji, a nawet drgawek w wyniku nagromadzenia w organizmie dwutlenku węgla;
• panika;
• dezorientacja;
• szybsze bicie serca;
• wzrost ciśnienia tętniczego;
• zaburzenia świadomości, a w skrajnych przypadkach utrata przytomności.

Pierwsza pomoc w przypadku wstrząsu termicznego ma na celu przede wszystkim ustabilizowanie temperatury ciała poszkodowanego i jego stopniowe ogrzanie. Taką osobę należy w pierwszej kolejności przenieść w ciepłe i suche miejsce, okryć ją np. ręcznikiem lub kocem i stopniowo ogrzewać ciało. W sytuacji, gdy ma na sobie przemoknięte ubranie, należy je natychmiast ściągnąć. W miarę podwyższania temperatury organizmu poszkodowany powinien poczuć się lepiej.

Jeśli w wyniku szoku termicznego doszło do zatrzymania krążenia, należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe i rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową do momentu przyjazdu ratowników medycznych. Resuscytację wykonuje się poprzez sekwencję uciśnięć klatki piersiowej i wykonywania oddechów zastępczych w stosunku 30:2.

Aby uchronić się przed szokiem termicznym, najważniejszy jest zdrowy rozsądek i przestrzeganie kilku prostych zasad. Może on dotknąć każdego bez względu na wiek, jednak największą ostrożność powinny zachować osoby starsze, obciążone chorobami przewlekłymi, kobiety w ciąży oraz rodzice małych dzieci, wbiegających do wody.

Przede wszystkim należy unikać nagłego wchodzenia i skoków do wody, kiedy ciało jest rozgrzane po opalaniu, saunie czy solarium. Najpierw powinno się przystosować organizm do zmiany temperatury poprzez powolne i stopniowe zanurzanie się w wodzie. Nie wolno również pływać pod wpływem alkoholu, gdyż oprócz większego ryzyka wystąpienia wstrząsu termicznego, stan upojenia alkoholowego powoduje zaburzenia sprawności zarówno fizycznej, jak i psychicznej, predysponując do utonięć. Dodatkowo bardzo ważne jest, aby nigdy nie kąpać się samemu, szczególnie w miejscach, które nie są nadzorowane przez ratowników wodnych.

Źródła:

Barwood, Martin J et al. “Habituation of the cold shock response: A systematic review and meta-analysis." Journal of thermal biology vol. 119 (2024): 103775. doi:10.1016/j.jtherbio.2023.103775

Kopta A., Mierzejwski J., Kołodziej G., Kwalifikowana pierwsza pomoc, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2016.

CZYTAJ TAKŻE: 

Złuszczaj, nawilżaj, włącz do diety. Tymi domowymi sposobami utrwalisz opaleniznę

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Umiesz uratować życie?

Mnóstwo ich w Bałtyku, ale też w morzu w Chorwacji. Co robić, gdy oparzy meduza?