Rak wątroby długo nie daje objawów. Potem chorzy ignorują kilka sygnałów

Ostatnio coraz większy nacisk kładzie się na badania przesiewowe, a duża dostępność ultrasonografii (USG) i różnorodne programy profilaktyczne skierowane do grup ryzyka rozwoju danej choroby zachęcają do wizyt w gabinecie radiologicznym. Czasami udaje się w ten sposób wychwycić różne nieprawidłowości już na wczesnym etapie ich rozwoju. Kiedy w opisie badania widnieje opis podejrzanie wyglądającej zmiany w obrębie wątroby, pojawia się zrozumiały niepokój oraz sporo pytań. Czy to rak? Czy każdy guz jest groźny?

Po pierwsze, warto wiedzieć, że guzy wątroby możemy podzielić na te łagodne oraz złośliwe. Do łagodnych guzów zaliczamy m.in. gruczolaki oraz naczyniaki. Zazwyczaj nie dają żadnych objawów i są przypadkowym znaleziskiem podczas rutynowego badania. Z kolei złośliwe zmiany wymagają dużo większej uwagi. Wyróżniamy spośród nich te pierwotnie wywodzące się z wątroby oraz guzy przerzutowe. Najczęściej taki złośliwy guz jest właśnie przerzutem z innego narządu, np. z jelita grubego. Nowotwory pierwotne są dużo rzadsze, a nawet 90 proc. z nich stanowi pierwotny rak wątroby, inaczej nazywany rakiem wątrobowokomórkowym (w skrócie HCC, od ang. nazwy hepatocellular carcinoma).

Choroby nowotworowe często cechują się wyraźnym zróżnicowaniem pod względem czynników ryzyka i rozmieszczenia geograficznego, co szczególnie dobrze widać na przykładzie raka wątroby. Stanowi on trzecią najczęstszą przyczynę zgonów z powodu choroby nowotworowej na świecie, ale większość przypadków występuje w rejonie Azji oraz Afryki, gdzie do zachorowania przyczyniają się przede wszystkim przewlekłe zapalenia wątroby o etiologii wirusowej (WZW typu B, WZW typu C). W Polsce zakażenie wirusami HBV i HCV także odgrywa dużą rolę w patogenezie tej choroby, ale bardzo istotne są też inne czynniki ryzyka takie jak alkoholizm, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, choroby metaboliczne czy toksyny pleśni obecne w żywności. Niezależnie od pierwotnej przyczyny czynniki te prowadzą do marskości wątroby, a ta z kolei wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym, który sprzyja powstawaniu komórek rakowych.

Z tego powodu leczenie raka wątrobowokomórkowego, ocena rokowania, profilaktyka oraz pojawiające się objawy są często nierozerwalnie związane z osłabioną funkcjonalnością samego narządu. U jednego pacjenta występuje zatem zarówno choroba onkologiczna oraz poważna dysfunkcja wątroby, a oba te stany mogą dawać całe spektrum objawów, często nieswoistych i trudnych do uchwycenia. Nie można jednak zapominać, że rak wątroby może też wystąpić w niezmienionej marsko wątrobie, ale zdarza się to relatywnie rzadko.

Wczesne rozpoznanie raka wątrobowokomórkowego, jak w przypadku każdego nowotworu, daje większe szanse na wyleczenie. Niestety, w większości przypadków ten typ raka na początkowym etapie nie daje żadnych objawów sugerujących, że dzieje się coś niedobrego. Co więcej, dolegliwości często mogą być trudne do odróżnienia od symptomów marskości wątroby, która zazwyczaj leży u podłoża procesu nowotworowego. Z tego powodu niezmiernie ważne są regularne badania przesiewowe w grupach zwiększonego ryzyka. Wszystko po to, by wdrożyć odpowiednią terapię, wtedy gdy jeszcze istnieje szansa na wyleczenie.

W bardziej zaawansowanych stadiach raka często pojawia się pogorszenie funkcji wątroby bez uchwytnej przyczyny. Objawia się to jako:

• żółtaczka - wynika ze zwiększonego stężenia bilirubiny we krwi i oznacza zażółcenie powłok ciała, nierzadko najłatwiej dostrzegalna jest zmiana koloru twardówek i błon śluzowych;
• świąd skóry - także związany ze zwiększeniem stężenia bilirubiny;
• wodobrzusze - jest to nagromadzenie płynów w jamie otrzewnej, które doprowadza do zwiększenia obwodu brzucha;
• encefalopatia wątrobowa - złożone zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne wynikające z uszkodzenia mózgu przez toksyny, których wątroba nie jest w stanie zmetabolizować;
• problemy ze strony układu pokarmowego - biegunka, zaparcia, wzdęcia, utrata apetytu;
• utrata masy ciała i ogólne zmęczenie - częsty objaw towarzyszący chorobom nowotworowym;
• ból brzucha - tępy ból, zlokalizowany w prawym podżebrzu;
• obrzęki kończyn dolnych - mogą zostać zauważone, gdy pojawiają się problemy z założeniem obuwia;
• gorączka - bez uchwytnej przyczyny, niezwiązana z infekcją;
• uczucie pełności w brzuchu - pojawiające się spontanicznie, bez korelacji z posiłkiem;
• wyczuwalny guz w prawym podżebrzu - czasem proces nowotworowy jest tak zaawansowany, że cała wątroba ulega powiększeniu i jest łatwo wyczuwalna przez powłoki skórne.

Ciekawym zagadnieniem są zespoły paraneoplastyczne, czyli takie konstelacje objawów, które nie są związane bezpośrednio z procesem nowotworowym, ale wynikają z wydzielania przez guz różnych związków zaburzających równowagę organizmu. Są one szczególnie częste w raku wątrobowokomórkowym. 

Do zespołów paraneoplastycznych zaliczamy:

• zaburzenia gospodarki lipidowej (np. podwyższenie poziomu cholesterolu),
• choroby skórne (np. pęcherzyca, zapalenie skórno-mięśniowe),
• hiperkalcemię, czyli zwiększenie stężenia wapnia we krwi,
• hipoglikemię, czyli spadek poziomu cukru we krwi,
• zapalenia i bóle stawów,
• zaburzenia neurologiczne,
• podwyższenie ilości czerwonych krwinek w morfologii.

Ponadto zdarza się, że pierwszym symptomem jest krwotok do otrzewnej lub guza, co chory odczuwa jako nagły, bardzo silny ból brzucha. W naczyniach krwionośnych prowadzących z i do wątroby może też dojść do rozwoju zakrzepicy (skutkuje to gwałtownym rozwojem wodobrzusza i krwotokami z przełyku) lub ich zaczopowania przez rosnący nowotwór.

CZYTAJ TAKŻE: 

Przestrzegaj zaleceń z listy, a znacznie zmniejszysz ryzyko raka. Jest ich 12

"Wieczne chemikalia" przyczyną groźnego raka? Naukowcy są pewni

Człowiek się starzeje, a wątroba nie! Ten organ zawsze ma ok. 3 lat