Duszność i ból w klatce są zwiastunem. Zator płuc może zabić w kilka minut

Zatorowość płucna (ZP) jak sama nazwa wskazuje to stan, w którym materiał zatorowy zamyka lub ogranicza przepływ krwi przez tętnicę płucną. Skrzepliny pochodzą zwykle z żył głębokich kończyn dolnych, dlatego ZP jest uznawana za najczęstszą manifestację żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. 

Uważa się, że zatorowość płucna jest przyczyną około 7 proc. zgonów szpitalnych.

W efekcie uszkodzenia śródbłonka tworzy się skrzep, który zostaje oderwany przez krew przepływającą przez naczynie pod dużym ciśnieniem. Żyłami dostaje się do prawej części serca, skąd wędruje do krążenia małego (płucnego), powodując blokadę.

Jeśli krew nie dopływa do pęcherzyka płucnego, mimo że zachodzi wentylacja, niemożliwe jest przyłączenie tlenu. Z powodu niedotlenienia organizm zaczyna aktywować mechanizm obronny polegający na zwiększeniu częstości oddechów, (to właśnie w tym momencie pacjenci odczuwają duszność). Opisana sytuacja prowadzi do zwiększenia intensywności wydychania dwutlenku węgla, co zwiększa pH krwi (rozwija się zasadowica oddechowa). Jeśli takie epizody występują często, może dojść do zablokowania tętnic płucnych i wzrostu oporu, w wyniku czego serce z większą trudnością pompuje krew, a to z kolei może skończyć się niewydolnością prawej komory lub nadciśnieniem płucnym. 

Zamknięcie lub zwężenie tętnicy płucnej (bądź jej rozgałęzień) jest konsekwencją przedostania się do naczynia materiału zatorowego, którym może być:

• skrzeplina - pochodząca zwykle z żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy mniejszej;
• płyn owodniowy - zdarza się tak (chociaż bardzo rzadko), wtedy kiedy następuje przedwczesne oddzielenie się łożyska;
• powietrze - które dostało się do naczyń, np. podczas wprowadzenia lub usunięcia cewnika dożylnego;
• tkanka tłuszczowa - pochodząca ze złamania niektórych kości (m.in. udowej, ramiennej, strzałkowej, promieniowej);
• ciała obce - wykorzystywane w procedurach medycznych służących do udrażniania naczyń;
• masy które oderwały się od guza nowotworowego.  

W kontekście zatorowości płucnej bardzo często mówi się o tzw. triadzie Virchowa, czyli trzech głównych czynnikach ryzyka predysponujących do rozwoju zatorowości płucnej, należą do niej:

• zwolniony przepływ krwi w żyłach;
• zaburzenie ilości czynników krzepnięcia;
• uszkodzenie śródbłonka.

Do grupy zagrożonej ZP zalicza się zatem osoby;

• po przebytej żylnej chorobie zakrzepowo- zatorowej;
• po urazach - zwłaszcza wielonarządowych;
• cierpiące na nadkrzepliwość;
• chore na nowotwory - szczególnie: mózgu, płuca, jajnika, nerki;
• z zwiększonym stężeniem estrogenów, czyli kobiety w ciąży, połogu, korzystające z antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej;
• otyłe i po 40 r.ż;
• z niewydolnością oddechową lub niewydolnością serca;
• po udarze mózgu. 

Zatorowość płucna bywa również poważnym niebezpieczeństwem dla pacjentów, którzy przeszli rozległy zabieg operacyjny, przede wszystkim w okolicy: kończyn dolnych, jamy brzusznej i miednicy. Interwencja chirurgiczna nierzadko łączy się także z długotrwałą rekonwalescencją i parotygodniowym unieruchomieniem, które dodatkowo sprzyjają ZP.

Zatorowość płucna może przebiegać nie dając żadnych objawów lub mogą one występować nagle. Najczęstsze dolegliwości związane z tą jednostką to: ból w klatce piersiowej, duszność, suchy kaszel, krwioplucie, zasłabnięcie lub omdlenie, oraz zwiększona częstość bicia serca (tachykardia). 

Zatorowość płucną potwierdza się w warunkach szpitalnych na podstawie angio-TK klatki piersiowej. To badanie wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie i kontrast. Ten ostatni wstrzykuje się do żyły, co umożliwia uwidocznienie drożności naczyń. Pacj

entom wykonuje się także EKG, oraz testy laboratoryjne, sprawdzające stężenie: d-dimerów (pojawiają się kiedy powstaje skrzep, więc ich podwyższenie wskazuje na ZP),  troponin sercowych i/lub peptydów natriuretycznych.

Inne badania diagnostyczne wykorzystywane do rozpoznania zatorowości płucnej to; echokardiografia, służąca do określenia czy prawa komora serca jest przeciążona oraz ultrasonograficzny test uciskowy (CUS)  pozwala na stwierdzenie zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych (żył uda i dołu podkolanowego) u chorego z klinicznym podejrzeniem ZP.

Leczenie zatorowości płucnej uzależnione jest od stopnia ryzyka dla pacjenta ustalanego przez lekarza na podstawie odpowiednich skal.

Po potwierdzeniu rozpoznania ZP wysokiego ryzyka i braku przeciwwskazań, należy rozpocząć leczenie trombolityczne, którego celem jest rozpuszczenie skrzepu. Po jego zakończeniu chory powinien przyjmować leki przeciwkrzepliwe. Czasem konieczne jest leczenie inwazyjne, czyli embolektomia płuca. To zabieg polegający na przezskórnym lub chirurgicznym usunięciu skrzepliny, lub założenie filtru do żyły głównej. W leczeniu ZP,  gdy ryzyko zgonu jest umiarkowane lub niskie, pacjentom podaje się leki przeciwkrzepliwe i monitoruje ich stan.

Źródła:

R. Niżankowski i in., Choroby układu krążenia. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, w: Interna Szczeklika 2020, red. A. Budaj, W. Leśniak, Kraków 2020.

Grupa robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego do spraw diagnostyki i postępowania w ostrej zatorowości płucnej. Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i postępowania w ostrej zatorowości płucnej przygotowane we współpracy z European Respiratory Society (2019)

C. Nickson, Pulmonary Embolism [online], w: Life In The Fastlane, https://litfl.com/pulmonary-embolism/.

CZYTAJ TAKŻE:

Nie rak płuc a choroby naczyniowe - to one najbardziej zagrażają palaczom

Zapalenie płuc. Śmiertelnie groźna choroba

Plaga XXI wieku. Czym jest niewydolność serca?