Spis treści:
- Nadciśnienie pierwotne
- Choroby nerek
- Obturacyjny bezdech senny
- Problemy hormonalne
- Choroby układu nerwowego
- Palenie
- Niski poziom potasu
Nadciśnienie pierwotne
Nadciśnienie kojarzy się przede wszystkim jako następstwo niektórych chorób - niesłusznie. Przez choroby spowodowane jest tzw. nadciśnienie wtórne, które dotyczy od 5 do 10 proc. wykrywanych przypadków. O wiele częściej, bo aż u ok. 90 proc. pacjentów stwierdza się nadciśnienie pierwotne, określane także jako idiopatyczne, czyli takie, którego przyczyny nie można ustalić.
Eksperci wskazują, że do głównych czynników zwiększających prawdopodobieństwo nadciśnienia idiopatycznego należą czynniki genetyczne i środowiskowe. Nie do końca wiadomo, na ile winne są same geny, a na ile wyniesione z domu nawyki dietetyczne i podejście do aktywności fizycznej. Na znaczenie genów może wskazywać jednak badanie przeprowadzone na 3-latkach, które wykazało, że już nawet w tej grupie wiekowej część dzieci miała wyższe ciśnienie krwi, co z czasem przekładało się na zwiększone ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i nerek. W kontekście genów warto też wspomnieć o teorii mówiącej, że to warunki genetyczne stanowią o adaptacji tętnic do częstych pobudzeń z układu współczulnego. Po przebudowie ściany tętnic serce staje przed wyzwaniem intensywniejszej pracy, a to może skutkować nadciśnieniem.
Choroby nerek
Nerki i nadciśnienie wbrew pozorom mają ze sobą bardzo wiele wspólnego. Nefropatia cukrzycowa, będąca powikłaniem cukrzycy, kłębuszkowe zapalenie nerek, zwężenie tętnicy nerkowej czy wielotorbielowatość nerek sprzyjają zatrzymaniu wody i sodu w organizmie. Do tego dochodzą jeszcze problemy związane z wydzielaniem hormonów, które powodują nadmierny skurcz naczyń krwionośnych, czego pokłosiem jest wzrost ciśnienia tętniczego. Za najpowszechniej wykorzystywany wskaźnik efektywności filtracji prowadzonej przez nerki uchodzi GFR. Im jest ono niższe, tym nerki gorzej pracują, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nerkopochodnego nadciśnienia tętniczego.
Obturacyjny bezdech senny
Obturacyjny bezdech senny jest chorobą, w której dochodzi do wielokrotnych zatrzymań oddechu podczas snu. Epizody bezdechu powodują spadek saturacji, która odzwierciedla stopień natlenowania krwi. Organizm zaczyna być stymulowany przez część współczulną układu nerwowego, a serce bije z większą siłą, by pompować krew do narządów. Prowadzi to do skoków ciśnienia tętniczego w trakcie snu. Opisywane skoki mogą osiągać zawrotne wartości nawet jeśli za dnia, ciśnieniomierz nie pokazuje odchyleń od normy. Nagminne ataki bezdechu kończą się utrwaleniem wysokich wartości ciśnienia tętniczego, które ostatecznie spełniają kryteria pozwalające rozpoznać nadciśnienie.
Problemy hormonalne
Przytaczając przyczyny nadciśnienia, nie można pominąć roli chorób układu hormonalnego. Zaburzenia endokrynologiczne nieodzownie łączone z nadciśnieniem to m.in.:
- nadczynność i niedoczynność tarczycy;
- zespół Cushinga - polega na zwiększeniu stężenia kortyzolu we krwi. Kortyzol nazywany także hormonem stresu, poza działaniem przeciwzapalnym zwiększa pobór glukozy przez komórki organizmu, uwalnia aminokwasy z tkanek, przyspiesza rozkład kwasów tłuszczowych a także... podwyższa ciśnienie krwi;
- guz chromochłonny nadnerczy, który wydziela w nadmiernych ilościach adrenalinę i noradrenalinę, które obkurczają naczynia i podwyższają ciśnienie tętnicze;
- Zespół Conna - polega na nadmiernym wytwarzaniu aldosteronu. Aldosteron to steroidowy hormon odpowiedzialny za regulację gospodarki wodno-mineralnej organizmu. Powoduje zatrzymywanie sodu w organizmie, co za tym idzie retencje wody i podwyższenie ciśnienia krwi.
- akromegalia, związana z nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu u dorosłych.
Choroby układu nerwowego
Do rozwoju nadciśnienia tętniczego mogą przyczyniać się również choroby ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Na nadciśnienie narażeni są pacjenci, u których występuje zwiększone ciśnienie śródczaszkowe, za które mogą odpowiadać np. wodogłowie lub guzy mózgu. Wysokie ciśnienie śródczaszkowe wywołuje kaskadę kłopotów a konkretnie tzw. triadę Cushinga, objawiającą się: podwyższonym ciśnieniem tętniczym, obniżoną częstością bicia serca (bradykardii) i nieregularnym oddechem. Nadciśnienie tętnicze może także się pojawić u pacjentów z zespołem Guillaina - Barrego oraz dysautonomią, czyli schorzeniami upośledzającymi funkcjonowanie współczulnego układu nerwowego.
Palenie
Palenie papierosów, jak i korzystanie z podgrzewaczy tytoniu czy zyskujących na popularności wapów, przyczynia się do niemal natychmiastowego i krótkotrwałego wzrostu ciśnienia krwi. Poza tym uszkadza ściany naczyń krwionośnych i przyspiesza proces twardnienia tętnic.
Niski poziom potasu
Potas pomaga zrównoważyć ilość soli w organizmie, dlatego jego odpowiedni poziom jest warunkiem dobrego funkcjonowania układu sercowo - naczyniowego: udowodniono, że zwiększona podaż potasu w codziennej diecie redukuje wartość ciśnienia tętniczego zarówno u osób zdrowych, jak i u pacjentów zmagających się z nadciśnieniem tętniczym.
Oczywiście w jednym artykule nie sposób podsumować wszystkich przyczyn nadciśnienia. Dlatego zdecydowanie zachęcamy do kontrolowania ciśnienia w warunkach domowych lub podczas wizyt u lekarza rodzinnego, zwłaszcza jeśli jesteś obciążony przez inne choroby. Jeśli ciśnieniomierz pokazuje wysokie wartości, nie należy bagatelizować tego sygnału. Codzienny pęd z pewnością nie jest sprzymierzeńcem działań profilaktycznych, jednak wiedząc, jak wiele przyczyn może prowadzić do zwiększenia ciśnienia krwi i jakie konsekwencje mogą się z tym wiązać, warto postawić swoje zdrowie na pierwszym miejscu.
Źródła:
- Nugent JT, Maciejewski KR, Finn EB, High Blood Pressure in Children Aged 3 to 12 Years Old With Overweight or Obesity. Child Obes. 2024
- Slowik JM, Sankari A, Collen JF. Obstructive Sleep Apnea. 2025 Mar 4. In: StatPearls [Internet].
- Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
CZYTAJ TAKŻE:
Palce pałeczkowate mogą być objawem nowotworu. To też sygnał problemów z sercem
Proste i nieinwazyjne badanie, które ocenia pracę serca. Czym jest próba wysiłkowa?
Tę arytmię ma ponad milion Polaków. Zwiększa ryzyko udaru i demencji także u młodych
