Chora wątroba może zmienić osobowość. Czym jest encefalopatia wątrobowa?

Encefalopatia wątrobowa (HE) to szereg zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych, wywołanych upośledzoną zdolnością wątroby do usuwania toksyn z krwiobiegu. Objawy spowodowane są poważną chorobą tego narządu (najczęściej marskością wątroby). Szacuje się, że HE z widocznymi objawami występuje u ok. 30 do 45 proc. osób z marskością wątroby.

Encefalopatię wątrobową można podzielić na:

• minimalną - w której przebiegu zaburzenia czynności intelektualnych wykrywane testami psychometrycznymi (u 60 do 70 proc. chorych z marskością wątroby);
• jawną - u 10 do 14 proc. chorych może wystąpić w postaci epizodycznej w następstwie działania czynnika wyzwalającego (np. krwawienia z przewodu pokarmowego, zakażenia, przedawkowania leków moczopędnych, niewydolność nerek, zaparcie) lub w postaci utrwalonej z objawami, które nawracają lub utrzymują się.

Do tej pory nie wiadomo dokładnie, jakie są przyczyny encefalopatii wątrobowej. Uważa się, że opisywany stan jest następstwem działania pochodzących z wnętrza organizmu toksyn, takich jak: amoniak, kwasy tłuszczowe o krótkich i średnich łańcuchach, odpowiedników alkoholi zawierających siarkę, zwanych merkaptanami i związków chemicznych z grupy fenoli. Wszystkie one uszkadzają tkankę nerwową, prowadząc do rozwoju zaburzeń psychicznych. Skąd biorą się te substancje? Jak wspomniano na wstępie, ich krążenie w krwioobiegu jest wynikiem nieprawidłowości w pracy wątroby, do których może dochodzić na skutek: marskości powiązanej z nadmiernym spożywaniem alkoholu, autoimmunologicznego zapalenia wątroby, wirusowego zapalenia wątroby typu: C lub B, zatrucia lekami, niedokrwienia oraz chorób zajmujących drogi żółciowe. 

Encefalopatia wątrobowa powoduje występowanie zaburzeń nastroju i zachowania. Pacjenci nią dotknięci cechują się zmienioną świadomością, upośledzeniem czynności intelektualnych, a nawet zmianami osobowości.  

Z czasem chorzy zaczynają zdradzać także inne dolegliwości, mi.in.: odwrócenie rytmu dobowego, zmęczenie lub bezsenność, lęk, zaburzenia mowy i oczopląs. Często nie wiedzą, w jakim miejscu się znajdują, nie są też zorientowani co do daty i godziny. Za charakterystyczny symptom encefalopatii uważa się tzw. drżenie grubofaliste. Jeżeli pacjent nie uzyska w porę pomocy lekarskiej, grozi mu śpiączka, która może zakończyć się zgonem.

U chorego z marskością wątroby rozpoznanie ustala się na podstawie:

• wywiadu z pacjentem i jego rodziną - chory jest pytany m.in. o zażywane leki, spożywanie alkoholu i schorzenia współwystępujące;
• badania przedmiotowego - lekarz sprawdza m.in. obecność wodobrzusza, żółtaczki i obrzęków kończyn;
• specjalnych testów psychometrycznych np. testu rysowania zegara czy łączenia liczb i symboli;
• badania krwi - w którym sprawdza się np. stężenie amoniaku; 
• obecności charakterystycznych objawów neuropsychicznych;
• zmian w EEG;
• wzrostu amoniaku we krwi.

W skali oceny ciężkości objawów, punkty (od 0 do 4)  są przyznawane za: stan świadomości, funkcje intelektualne, zachowanie i zaburzenia nerwowo - mięśniowe. Im wyższy wynik, tym poważniejsze nasilenie dolegliwości.

Żeby zwiększyć szanse na wyleczenie encefalopatii wątrobowej, należy usunąć czynnik, który ją wyzwolił oraz stosować ścisłą dietę z ograniczeniem białka przez ok. 2 dni. Wśród farmaceutyków przydatnych w terapii wymieniania się: ornitynę, laktulozę i antybiotyki (ryfaksyminę). Najbardziej skuteczną metodą leczenia encefalopatii wątrobowej jest przeszczep wątroby. W trakcie oczekiwania na wykonanie przeszczepu można zastosować leczenie wątrobowozastępcze, którego celem jest oczyszczenie krwi z krążących w niej toksyn.

Warunkiem cofnięcia się objawów HE jest odpowiednio wczesna interwencja specjalisty. Rokowanie jest gorsze u pacjentów zmagających się z chorobami przewlekłymi. W nielicznych przypadkach zmiany neuropsychiczne ulegają utrwaleniu. Im więcej epizodów encefalopatii wątrobowej, tym nasilenie pozostałych zaburzeń jest większe.

Źródła:

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2023;

U. Grata-Borkowska i in., Zaburzenia psychiczne i neurologiczne u pacjentów z encefalopatią wątrobową, "Psychiatria" 2016, tom 13, nr 4.

Hartleb M., Hartleb M.: Diagnostyka i leczenie encefalopatii wątrobowej u chorych z marskością wątroby; rekomendacje EASL i AASLD. Gastroenterologia Praktyczna 2016, 2 (31), 32-42.

CZYTAJ TAKŻE:

Sylwetka kasztanowego ludzika jest objawem marskości wątroby. Jak wygląda?

Hepatomegalia. Wątroba nie boli, ale jej powiększenie już tak. Co oznacza?

Choroba żelaznych żył częściej dotyczy kobiet. Objawy w konkretnych miejscach