Gdy mowę blokuje psychika, czyli czym jest jąkanie i jak sobie z nim radzić?
Powtarzanie dźwięków, pauzy i przeciąganie słów, to tylko czubek góry lodowej, jaką jest jąkanie. Osoby dotknięte tym zaburzeniem zwykle mierzą się również z niepewnością i lękiem, a także swego rodzaju stygmatyzacją społeczną. Żeby uniknąć pogłębiania problemu jąkania, warto dowiedzieć się o nim jak najwięcej: czym tak naprawdę jest? Jak się objawia? Jakie ma przyczyny i czy można je leczyć? Poznaj lepiej przypadłość cesarza Klaudiusza i wielu innych znanych osób!
Jąkanie to rodzaj zaburzenia mowy charakteryzujący się powtarzaniem lub przedłużaniem sylab, słów lub dźwięków, ewentualnie występowaniem pauz pomiędzy kolejnymi wyrażeniami, co przekłada się na zaburzenia rytmu mowy. Za osoby jąkające uznaje się zarówno te, u których problem występuje w niewielkim stopniu, jak i te, w przypadku których komunikacja werbalna jest silnie upośledzona. Generalnie jąkanie dzieli się w zależności od stopnia nasilenia na:
- łagodne - nie występują tiki, pauzy trwają około sekundy, a zaburzenia w artykulacji dotyczą do 5 proc. słów;
- umiarkowane - zaburzonych jest od 5. do 8 proc. wypowiadanych słów, pojawiają się napięcia mięśniowe przeszkadzające w mówieniu, pauzy trwają około sekundy, a osoba mówiąca doświadcza tików i grymasów na twarzy;
- znaczne - zaburzone jest około 12 do 25 proc. słów, pauzy w mówieniu trwają do 5 sekund, napięcie mięśniowe jest wyraźnie zauważalne, słuchający ma istotne problemy ze zrozumieniem słów wypowiadanych przez mówiącego;
- głębokie - zaburzonych jest więcej niż 25 proc. słów, napięcie mięśniowe jest dostrzegalne na pierwszy rzut oka, pauzy przekraczają 5 sekund, obecne są tiki i grymasy, a jąkanie jest na tyle wyrażone, że może być przyczyną niemożności porozumienia się z otoczeniem.
Osoby cierpiące z powodu jąkania poza powtarzaniem określonych dźwięków mają tendencję do przeciągania wyrazów, a w szczególności występujących w nich samogłosek i półsamogłosek, po to, by ukryć istnienie stresujących powtórzeń, które przyczyniają się do występowania psychologicznego niepokoju. Poza powtarzaniem fraz i przeciąganiem słów, osoby jąkające się mają tendencje do tzw. bloków, czyli niewłaściwego wstrzymywania dźwięków i zaburzeń w przepływie powietrza.
Należy podkreślić, że jąkanie się nie ogranicza się jedynie do kłopotów z artykulacją, ma ono również negatywny wpływ na samopoczucie i stan emocjonalny osoby dotkniętej tym problemem. U pacjentów, u których występuje to zaburzenie, zwykle pojawiają się: lęk przed izolacją społeczną, wstyd, poczucie utraty kontroli, obawa przed podjęciem rozmowy. Co istotne jąkanie się, nie ma wpływu na inteligencję.
Jąkanie się w powiązaniu z psychiką osoby z tym zaburzeniem są jak samonapędzająca się machina: niska samoocena i stres prowadzą do pogłębiania się jąkania, a ono samo zwiększa poziom stresu i obniża samoocenę. Chociaż przyczyny tej niepełnosprawności nie są znane, ostatnie badania wskazują na znaczną rolę genetyki (przy czym dziedziczy się prawdopodobnie nie samo jąkanie, ale obniżoną sprawność językową, co nie jest równoznaczne z występowaniem tej przypadłości) i układu nerwowego w rozwoju jąkania. Za przyczyny jąkania się dzieci uznaje się:
- jąkanie związane z naśladownictwem sposobu mowy opiekunów;
- zachowanie wyuczone - tzw. jąkanie behawioralne;
- dominacja lewego ucha jako narządu słuchu;
- przebycie traumy np. śmierć członka rodziny, wypadek, choroba;
- uszkodzenia mózgu;
- opóźnienie rozwoju mowy;
- zaburzenia emocjonalne.
Co ciekawe, jąkanie się zdecydowanie częściej dotyczy chłopców niż dziewczynek, a ryzyko jego wystąpienia znacznie spada z wiekiem.
Do tej pory trudno mówić o skutecznej terapii jąkania. Oczywiście wskazane jest wsparcie psychologiczne i logopedyczne dziecka, aczkolwiek najważniejsza rola w procesie upłynniania mowy przypada rodzicom. Specjaliści radzą, by opiekunowie starali się kreować dziecku bezpieczną przestrzeń wypowiedzi, to znaczy dawać swobodę i unikać nadmiernej obserwacji. Wypowiedzi kierowane do dziecka nie powinny być przekazywane zbyt szybko, co więcej nie należy przymuszać pociechy do mówienia, zwłaszcza przy obcych, ponieważ może to budować niechęć i wyzwalać blokadę.
Świadomy rodzic nie powinien także odpowiadać na pytania za swoje dziecko ani zbyt emocjonalnie podchodzić do poprawności mowy malucha, po to, by uniknąć nakładania na niego presji. Istotne jest także, by stworzyć dziecku spokojne warunki bytowania, zarówno w domu, jak i przedszkolu czy szkole- w tym celu można porozmawiać z wychowawcami dziecka i przekazać im zalecenia terapeutyczne.
Jąkanie nie przeszkodziło wielu osobom w osiągnięciu sukcesu. Z tym problemem zmagał się np. wsławiony cesarz Klaudiusz, z historycznych doniesień wynika, że Klaudiusz, kierując się radami męża stanu- Demostenesa, wkładał w swoje usta kamienie, aby poprawić mowę. Podobno jąkali się także: Arystoteles, Izaak Newton, czy Karol Darwin.
Jednak jąkających się nie trzeba szukać na aż tak odległych kartach historii, do sławnych postaci dotkniętych tym zaburzeniem należeli także: Winston Churchill i Marylin Monroe. Jąkanie się nie zablokowało kariery niektórym aktorom np. Bruce’owi Willisowi, Emily Blunt, czy Eric’owi Robertsowi.
CZYTAJ TAKŻE:
