Nie tylko refluks i zgaga. Za częstym odbijaniem stoją też mało znane przyczyny

Zacznijmy od tego, że odbijanie się to całkowicie fizjologiczna reakcja. Każdy z nas zna to uczucie - po obfitym posiłku z żołądka nagle wydobywa się powietrze, czasem z charakterystycznym dźwiękiem. Eruktacja, bo tak brzmi fachowa nazwa tego zjawiska, ma konkretną funkcję: podczas połykania do organizmu dostaje również powietrze. 

Żołądek nie jest przystosowany do magazynowania gazów, dlatego muszą istnieć mechanizmy ich ewakuacji. Odbijanie to najprostsza metoda - polega na otwarciu dolnego zwieracza przełyku (LES - Lower Esophageal Sphincter) i uwolnieniu powietrza z powrotem do przełyku, a następnie na zewnątrz. Jeśli jednak zdarza się zbyt często, w niecodziennych sytuacjach lub towarzyszą mu inne objawy, może wskazywać na bardziej złożone problemy zdrowotne.

Pewnie choć raz zwrócono ci uwagę, by nie mówić w czasie jedzenia. To mądrość ludowa, która ma naukowe uzasadnienie. Wspomniane rozmawianie w czasie spożywania pokarmów, jedzenie w pośpiechu, picie napojów gazowanych - to wszystko sprzyja aerofagii, czyli nadmiernemu połykaniu powietrza. To nie patologia, choć może prowadzić do dyskomfortu. Dlaczego tak się dzieje? Nie całe powietrze jest usuwane przez odbijanie - część dostaje się ponownie do żołądka, powiększając znajdującą się w nim bańkę gazu i czasami nasilając nieprzyjemne odczucia.

W wyniku nadmiernego rozluźnienia dolnego zwieracza przełyku kwaśna treść pokarmowa zalegająca w żołądku może przedostać się do przełyku, a czasem nawet w okolice gardła - to tzw. refluks. Najczęściej towarzyszy mu również uczucie pieczenia za mostkiem (zgaga) i kwaśne odbijanie. Zarzucanie treści pokarmowej w przebiegu choroby refluksowej przełyku nasila się w pozycji leżącej, przy pochylaniu, a także po tłustych i dużych posiłkach.

Przepuklina rozworu przełykowego, choć może brzmieć jak termin rodem z medycznego słownictwa, dotyczy jednej z najczęstszych przyczyn uporczywego odbijania, z którym borykają się osoby w różnym wieku. To schorzenie wynikające z nieprawidłowości anatomicznych, a dokładniej przemieszczania się części lub całego żołądka przez rozwór przełykowy przepony do klatki piersiowej. 

Przyczyną przepuklin jest osłabienie mięśni otaczających rozwór przełykowy. Gdy LES nie zamyka się prawidłowo, część zawartości żołądka (w tym gazów) zaczyna przemieszczać się do przełyku, wywołując nie tylko zgagę, ale i kłopotliwe odbijanie. Objawy pojawiają się szczególnie po jedzeniu, ponieważ wówczas zwiększa się ciśnienie w żołądku, dodatkowo upośledzając mechanizm otwierania się LES.

Zespół Roemhelda to mało znane schorzenie, które udowadnia jak skomplikowane może być połączenie między układem pokarmowym, a układem sercowo-naczyniowym. 

W skrócie, zespół Roemhelda to stan, w którym wzdęcia, nadmierna produkcja gazów w żołądku lub jelitach oraz nieprawidłowości w trawieniu prowadzą do uczucia dyskomfortu, które może być odczuwane jako bóle w klatce piersiowej, zawroty głowy czy przyspieszone bicie serca. Jednym z najczęstszych objawów tego zespołu jest właśnie odbijanie się, które staje się nie tylko reakcją organizmu na nadmiar powietrza w żołądku, ale także wynikiem tego, jak mocno gaz może naciskać na przeponę i serce.

Nietolerancja FODMAP to jedna z tych przyczyn odbijania, o której mówi się dość rzadko. Obserwowane w ostatnich dekadach zmiany sposobu odżywiania charakteryzują się znacznym wzrostem spożycia węglowodanów, co wiąże się z narastającym problemem nietolerancji tych składników diety. A przecież węglowodany są wszędzie, nie tylko w słodyczach, ale i produktach zbożowych, owocach, czy roślinach strączkowych. 

FODMAP to specjalna grupa fermentujących węglowodanów, które nie są w pełni trawione w jelicie cienkim i zamiast tego trafiają do jelita grubego, gdzie stają się pożywką dla bakterii. Efekt? Wzmożona produkcja gazów, wzdęcia, uczucie ciężkości i... uporczywe odbijanie.

Nasze jelita to tętniący życiem ekosystem miliardów bakterii, które wspierają trawienie, odporność i ogólną kondycję organizmu. Kiedy jednak równowaga mikrobioty zostaje zachwiana, na przykład przez stres, antybiotyki czy niewłaściwą dietę, zaczynają dominować bakterie produkujące nadmierne ilości gazów. Ich migracja w górę przewodu pokarmowego, co prowadzi do częstego, niekiedy wyjątkowo uciążliwego odbijania.

Zespół ruminacji to jedno z tych zaburzeń, które potrafią zaskoczyć - zarówno pacjentów, jak i lekarzy. Zwłaszcza dlatego, że rozpoznaje się go dość rzadko. Choć przypomina refluks, jego mechanizm jest zupełnie inny. W tej tajemniczej dolegliwości treść pokarmowa cofa się z żołądka do przełyku i jamy ustnej, ale nie na skutek nadmiernej produkcji kwasu, lecz mimowolnych skurczów mięśni brzucha. Wywołuje to powracanie resztek jedzenia, oraz odbijanie, które bywa dla chorych wyjątkowo krępujące. 

Co ciekawe, zespół ruminacji często rozwija się na skutek przewlekłego stresu lub nieprawidłowych nawyków trawiennych, a organizm "uczy się" nieświadomie odruchu cofania pokarmu. Ponieważ objawy pojawiają się zazwyczaj wkrótce po posiłku, bywa mylony z refluksem czy nietolerancjami pokarmowymi, co utrudnia postawienie diagnozy.

Źródła:

Chirurgia. Podręcznik dla studentów, red. O.J. Garden i in., red. zbior. wyd. pol., tłum. M. Sierżęga, wyd. 2, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.

Zarys chirurgii. Podręcznik dla studentów i lekarzy w trakcie specjalizacji, red. A. Żyluk, Medipage, Warszawa 2016.

CZYTAJ TAKŻE: 

Jak objawia się nerwica jelit? 

Tak poznasz, że wątrobie brakuje żółci. Skutki są niebezpieczne dla zdrowia

Sylwetka kasztanowego ludzika jest objawem marskości wątroby. Jak wygląda?