QUIZ: Co dolega twoim jelitom? Już dwie odpowiedzi "tak" świadczą o problemie

Ze względu na obszerność zagadnienia, jakim są choroby jelit, skupimy się tylko na najczęściej występujących. Co współcześnie najczęściej dolega jelitom?

• IBS - zespół jelita drażliwego (z ang. irritable bowel syndrome, IBS) to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, o nieznanej przyczynie, manifestująca się bólami brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżniania. Co ciekawe objawy IBS nie mają przyczyny organicznej ani biochemicznej. Częstość zespołu jelita drażliwego w populacji ogólnej to ok. 4,1 proc.

• SIBO - zespół rozrostu bakteryjnego (z ang. small intestinal bacterial overgrowth) to stan, w którym w jelicie cienkim dochodzi do istotnego zwiększenia liczby bakterii, co powoduje objawy kliniczne i może prowadzić do zaburzeń trawienia i wchłaniania.
  
  
• Celiakia - to choroba jelita cienkiego o podłożu autoimmunologicznym. U osób na nią w wyniku ekspozycji na gluten produkowane są przeciwciała, co skutkuje rozwojem reakcji zapalnej prowadzącej do zaniku kosmków błony śluzowej jelita cienkiego. W krajach zachodnich celiakia występuje u ok. 0,6 proc., a swoiste przeciwciała wykrywa się u ok. 1 proc. populacji.

• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego - (WZJG, CU - colitis ulcerosa) - to rozlane nieswoiste zapalenie błony śluzowej: odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy. Zmiany mają charakter ciągły i obejmują tylko jelito grube i tylko błonę śluzową.

• Choroba Leśniowskiego - Croha- (ChLC) to przewlekłe, przeważnie ziarniniakowe zapalenie o nieznanej etiologii. Proces zapalny rozpoczyna się w błonie śluzowej, stopniowo obejmuje wszystkie warstwy ściany przewodu pokarmowego, prowadzi do jej zniszczenia i włóknienia oraz powstania przetok i zwężeń. Zmiany zapalne są odcinkowe, ale mogą dotyczyć każdego fragmentu przewodu pokarmowego od jamy ustnej aż po odbytnicę. 

Problemy jelitowe mogą mieć również podłoże nietolerancji pokarmowej, które są efektem trudności w trawieniu lub metabolizowaniu określonego pokarmu i nie mają podłoża immunologicznego. Częstość ich występowania w populacji waha się pomiędzy 15 a 20 proc. Objawy nietolerancji pokarmowej ograniczają się zwykle do przewodu pokarmowego.  Leczenie polega na unikaniu drażniącego czynnika. 

Quiz został podzielony na dwie części. Pierwsza z nich sprawdza, czy w ogóle masz problemy z jelitami, takie jak przewlekły stan zapalny - czyli jedna z wymienionych powyżej chorób. Natomiast druga część tekstu nakierowuje na konkretną jednostkę. Wybieraj odpowiedź, która wydaje ci się najbardziej pasować. 

Najpierw odpowiedz na trzy proste pytania

1. Czy doświadczasz bólu brzucha i/lub zmiany częstotliwości wypróżnień (zaparć, biegunek)?
TAK
NIE

2. Czy doświadczasz objawów spoza układu pokarmowego (np. osłabienie, senność, gorączka, spadek masy ciała, problemy skórne)? 
TAK
NIE

 3. Czy wyżej wymienione objawy występują przez długi czas i/lub nawracają?
TAK
NIE

Jeśli na co najmniej dwa z tych pytań odpowiedziałeś "TAK", przejdź do dalszej części testu. Odpowiedz na siedem pytań i przekonaj się, co może dolegać twoim jelitom. 

Pamiętaj, że to tylko quiz szerzący wiedzę o chorobach układu pokarmowego i mający zachęcić do badań profilaktycznych - nie zastępuje wizyty u lekarza i ani nie jest próbą stawiania diagnozy.  

1. W jakich okolicznościach dolegliwości się nasilają?
A/ w sytuacjach stresowych, po posiłkach lub w godzinach porannych
B/ szczególnie 1-2 godziny po spożyciu posiłków bogatych w węglowodany
C/ po zjedzeniu pokarmów zawierających gluten
D/ stres psychiczny, po wprowadzeniu zmian w jadłospisie, po zażyciu niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub antybiotyków
E/ po posiłkach, po paleniu tytoniu  

2. W jakim wieku pojawiły się u ciebie pierwsze objawy?
A/ przed 35 roku życia
B/ po 65 roku życia
C/ po 20 roku życia
D/ między 15 a 30 rokiem życia
E/ między 15 a 20 rokiem życia lub ok. 50 r.z. 

3. Jaki jest charakter twoich wypróżnień? 
A/ biegunki (czasem tłuszczowe) lub zaparcia
B/ biegunka wodnista lub tłuszczowa
C/ przewlekła biegunka
D/ biegunka, często zawierająca krew
E/ biegunka, rzadko z domieszką krwi

4. Jaki jest charakter bólu brzucha?
A/ ostry, kurczowy i nękający, nie budzi w nocy
B/ skurczowy związany z gromadzeniem się gazów jelitowych
C/ zróżnicowany i mocno skorelowany z rodzajem przyjętego pokarmu
D/ pojawia się zwłaszcza w okresie zaostrzeń, często przy wypróżnianiu
E/ niespecyficzne, mogą budzić w nocy 

5/ W którym miejscu lokalizuje się ból brzucha?
A/ najczęściej zlokalizowany w podbrzuszu i lewym dolnym kwadrancie
B/ rozlany
C/ rozlany połączony z powiększeniem obwodu brzucha
D/ często w podbrzuszu
E/ zwykle w prawej dolnej części brzucha

6/ Jakie objawy spoza układu pokarmowego odczuwasz?
A/ ból pleców w odcinku lędźwiowym, senność, częste i naglące oddawanie moczu, zaburzenia miesiączkowania, bólu w trakcie stosunku płciowego
B/ spadek masy ciała, nieprzyjemny zapach z ust, mdłości, zmęczenie
C/ objawy anemii, opryszczkowe zapalenie skóry, nawracający ból głowy, przewlekły ból stawów, brak miesiączkowania, problemy ze szkliwem i dziąsłami 
D/ zahamowanie wzrostu, tachykardię, osłabienie, obrzęki
E/ osłabienie, gorączka, guz wyczuwalny w prawym dolnym kwadrancie brzucha 

7/ Czy zauważyłeś jakiekolwiek objawy skórne? 
A/ niekoniecznie
B/ tak, rumień, plamisto-grudkową wysypkę
C/ tak, nawracające afty, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, opryszczkowe zapalenie skóry
D/ tak, rumień, łuszczycę, stany zapalenie skóry
E/ tak, ropnie, przetoki, owrzodzenia okolic odbytnicy

Większość odpowiedzi A - objawy charakterystyczne dla IBS -  jeśli zaznaczyłeś większość odpowiedzi a, najprawdopodobniej cierpisz na IBS, który objawia się przede wszystkim stałym lub nawracającym bólem, najczęściej zlokalizowanym w podbrzuszu i lewym dolnym kwadrancie brzucha, który jest związany ze zmianą rytmu wypróżnień i nie wybudza w nocy. Podstawą leczenia jest: spożywanie pokarmów bogatych w błonnik, stosowanie leków rozkurczowych, przeciwdepresyjnych, zapobiegających biegunce (w postaci choroby z dominującą biegunką), probiotyków i leków na wzdęcia. Jeśli leczenie nie przynosi efektów, a nasilenie objawów wiąże się ze stresem lub zaburzeniami emocjonalnymi, skuteczne może okazać się leczenie psychologiczne. 

Większość odpowiedzi B - objawy charakterystyczne dla SIBO - w warunkach fizjologicznych w jelicie cienkim znajduje się stosunkowo mała liczba bakterii - < 10^3 CFU/ml. znaczne jej przekroczenie niesie za sobą pewne nieprzyjemne implikacje kliniczne, w tym: wzdęcia i  przewlekłą biegunkę, również tłuszczową, która jest konsekwencją niedoborów trawiących tłuszcze soli kwasów żółciowych, rozkładanych przez nadmiar obecnych w jelicie cienkim drobnoustrojów. Celem leczenia jest zmniejszenie liczby bakterii bytujących w jelicie cienkim -podstawowe znaczenie ma antybiotykoterapia.

Większość odpowiedzi C - objawy charakterystyczne dla celiakii - jej objawy mogą być niezwykle zróżnicowane. Najczęściej zalicza się do nich: przewlekłą biegunkę (z utratą masy ciała, której czasem towarzyszy ból brzucha, wzdęcia poposiłkowe, nawracające afty jamy ustnej i niestrawność. Rozpoznanie celiakii wiąże się z koniecznością utrzymywania diety bezglutenowej do końca życia. Poprawa samopoczucia po wprowadzeniu diety jest związana z regeneracją kosmków jelitowych.

Większość odpowiedzi D - objawy charakterystyczne dla WZJG - w przebiegu tego schorzenia, biegunka może występować aż do 20 razy na dobę, a w kale może znajdować się domieszka krwi. Pacjenci skarżą się także: na ból w trakcie defekacji, bóle brzucha i bolesne parcie na stolec. Leczenie dzielimy na: indukujące remisję, którego celem jest wygojenie błony śluzowej i ustąpienie zmian zapalnych, podtrzymujące - mające zapobiegać nawrotom choroby, operacyjne - wprowadzane w  przypadku powikłań choroby i nieskuteczności leczenia zachowawczego.

Większość odpowiedzi E - objawy charakterystyczne dla Choroby Leśniowskiego-Crohna - na ChLC wskazują ból brzucha - u 80 proc. chorych, w prawym dolnym kwadrancie brzucha, biegunka, rzadko z domieszką krwi, wymioty, ropnie okołoodbytowe i ból w trakcie połykania. Poza unikaniem czynników powodujących zaostrzenia należy unikać niedoborów pokarmowych, stosować glikokortykosteroidy i w razie konieczności - leki biologiczne.  

Źródła:

Z. Bartuzi i in., Choroby układu pokarmowego. Nadwrażliwość pokarmowa, red. A. Dąbrowski i in., w: Interna Szczeklika 2022, red. P. Gajewski, Kraków 2022.
J. Daniluk, Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology 2020, "Medycyna Praktyczna" 2020, nr 9.
M. Kaniewska, G. Rydzewska, Choroba trzewna u dorosłych - patogeneza, manifestacje kliniczne, współistnienie z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit i innymi chorobami o podłożu immunologicznym, "Przegląd Gastroenterologiczny" 2009, tom 4, nr 4.  Gastroenterologia, red. P. Socha, w: Pediatria, red. W. Kawalec, R. Grenda, M. Kulus, t. 1, wyd. 2, Warszawa 2018.