Nadmiar kwasu moczowego boleśnie odczują stawy. Jak obniżyć jego poziom?

Kwas moczowy to końcowy produkt rozkładu zasad purynowych - związków zawierających azot, które powstają w wyniku rozpadu cząsteczek DNA oraz są dostarczane do organizmu wraz z pokarmem. Kwas moczowy nie pełni w naszym ciele istotnej roli i większość, bo aż około 75 proc. jest wydalana wraz z moczem jako produkt uboczny metabolizmu. Pozostałe 25 proc. trafia do przewodu pokarmowego, gdzie rozkłada się z udziałem bakterii jelitowych.

Prawidłowe wartości stężenia kwasu moczowego we krwi zawierają się pomiędzy 180 a 420 μmol/L (3-7 mg/dL), jednak jest to norma ogólna. Ze względu na to, że poziom tego związku jest zwykle wyższy u mężczyzn niż u kobiet, ustalono indywidualne normy zróżnicowane względem płci i wieku:

• norma dla dorosłych kobiet: 240-300 μmol/L (4-5 mg/dL);
• norma dla dorosłych mężczyzn: 300-360 μmol/L (5-6 mg/dL);
• norma u dzieci: 210-240 μmol/L (3,5-4 mg/dL).

Stan, w którym stężenia kwasu moczowego przekraczają wartości prawidłowe nazywamy hiperurykemią.

Zbyt duża ilość kwasu moczowego odkłada się w naszym organizmie w postaci kryształów mleczanu sodu, co może manifestować się nieprzyjemnymi dolegliwościami. Do najczęstszych objawów zgłaszanych przez pacjentów, które mogą sugerować hiperurykemię, należą:

• silny ból, opuchlizna i zaczerwienienie stawów;
• ograniczona ruchomość stawów;
• ból w podbrzuszu, promieniujący do pleców;
• krwiomocz;
• ból podczas oddawania moczu;
• gorączka;
•  nudności i wymioty.

Kwas moczowy produkowany jest w organizmie na skutek rozkładu puryn, które nie są szkodliwe, jeśli występują w małych ilościach. Jednak istnieje szereg czynników, które prowadzą do zwiększenia stężenia kwasu moczowego, co wywołuje bolesne dolegliwości. Do przyczyn hiperurykemii zalicza się:

• nadmierne spożywanie pokarmów bogatych w zasady purynowe m.in. czerwonego mięsa, podrobów, wędlin, owoców morza i niektórych ryb;
• przyspieszony rozpad zasad purynowych po spożyciu alkoholu (w szczególności piwa);
• nadmierna konsumpcja fruktozy, występującej m.in. w owocach i sokach;
• choroby nerek;
• przyjmowanie niektórych leków;
• wzmożony rozpad nukleotydów spowodowany niektórymi nowotworami;
• otyłość;
• hiperurykemia pierwotna uwarunkowana genetycznie.

Czytaj także: Badanie poziomu kwasu moczowego. Oceni pracę nerek i ryzyko bólu stawów

Najczęstszym powikłaniem hiperurykemii jest dna moczanowa, inaczej zwana podagrą. Jest to choroba zapalna obejmująca stawy, powstająca na skutek odkładania się złogów mleczanu sodu w tkankach stawowych. Schorzenie ma charakter napadowy, a ataki dny mogą pojawić się nawet przy prawidłowych wartościach kwasu moczowego we krwi i cechują się nagłym wystąpieniem silnych dolegliwości bólowych, obrzękiem i rumieniem wokół stawów. Dną moczanową najczęściej dotknięci są mężczyźni po 40 r. ż. oraz kobiety po menopauzie.

Nadmiar kwasu moczowego w organizmie może również prowadzić do rozwoju kamicy nerkowej.

Istnieje kilka metod terapeutycznych, które wspomagają leczenie hiperurykemii. Oprócz farmakoterapii bardzo ważne jest stosowanie diety o niskiej zawartości puryn i fruktozy, unikanie spożywania alkoholu oraz regularna aktywność fizyczna, która wspomaga utratę masy ciała u pacjentów z nadwagą lub otyłością.

Do leków, które stosuje się w napadach dny moczanowej, wywołanej hiperurykemią należą: kolchicyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), glikokortykosteroidy ogólnoustrojowe lub dostawowe. U chorych z bardzo ciężkimi napadami podagry włącza się często leczenie skojarzone, które polega na jednoczesnym podawaniu kolchicyny oraz NLPZ lub glikokortykosteroidów.

 Leczenie przewlekłe zalecane jest u pacjentów, u których występują minimum dwa napady dny moczanowej w ciągu roku oraz lub jeśli w badaniu przedmiotowym stwierdza się obecność guzków dnawych. Preparaty wykorzystywane w terapii przewlekłej to przede wszystkim inhibitory oksydazy ksantynowej, takie jak allopurynol i febuksotat.

Dieta odgrywa kluczową rolę w obniżeniu stężenia kwasu moczowego i minimalizowaniu ataków dny moczanowej. Oto kilka wskazówek, co jeść, a czego unikać w przypadku hiperurykemii:

• zaleca się picie dużych ilości wody mineralnej i zrezygnowanie ze słodzonych napojów;
• zaleca się spożywanie produktów ubogopurynowych;
• zaleca się spożywanie chudego mięsa (drobiu, wołowiny), a unikanie czerwonego mięsa, podrobów, konserw, które są bogate w puryny;
• dieta powinna być bogata w świeże warzywa (zwłaszcza korzeniowe) i owoce (wskazane są m.in. wiśnie);
• należy ograniczyć tłuszcze zwierzęce (tłuste sery, masło, tłuste ryby), a zwiększyć ilość pełnoziarnistych węglowodanów (kasza, makarony, pełnoziarniste pieczywo), ponieważ zwiększają one wydalanie moczanów;
• powinno się zminimalizować smażenie potraw i zastąpić je gotowaniem;
• przeciwwskazane jest spożywanie alkoholu, a zwłaszcza piwa, również bezalkoholowego;
• należy jeść regularnie, a ostatni posiłek powinien być spożyty 3-4 godziny przed snem.

Niektóre zioła mogą pomagać w utrzymaniu poziomu kwasu moczowego we krwi w obrębie prawidłowych wartości. Zalicza do nich m.in.:

• ostrożeń warzywny (czarcie żebro),
• podagrycznik pospolity,
• robinię białą,
• niektóre przyprawy, np. liść laurowy, ziele angielskie, lubczyk, kurkumę.

Warto jednak pamiętać, aby nie stosować żadnych ziół ani suplementów diety bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Niektóre z nich mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami, a część może wywoływać również nieprzyjemne skutki uboczne, np. ze strony przewodu pokarmowego.

Źródła:

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2023.
Pachocka L., Jarosz M., Dna moczanowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012.

CZYTAJ TAKŻE:

 Pij przy dnie moczanowej, na złogi w jelitach i odchudzanie. Zdrowsza od maślanki!

Dna moczanowa. Pierwszy atak zapamiętasz do końca życia