Cukrzyca jest groźna także dla oczu. Takie objawy mogą sugerować zaćmę cukrzycową

Cukrzyca, plaga naszych czasów, wbrew pozorom ma wiele wspólnego z tym, co dzieje się z oczami, i tym, jak widzimy. Gdy permanentnie doprowadzamy do hiperglikemii, czyli podwyższonego poziom glukozy we krwi, możemy doprowadzić do uszkodzeń, zaburzeń i niewydolność wielu narządów, w tym narządu wzroku.

Powikłania cukrzycy mogą dotyczyć w zasadzie wszystkich tkanek i części oka. Uszkodzenia pojawiają się już we wczesnych stadiach choroby. Już pierwsze wahania glikemii wpływają na istotne elementy optyczne jak rogówka, film łzowy czy soczewka - i bardzo często zdarza się, że to lekarz okulista jest pierwszą osobą, która podejrzewa bądź diagnozuje cukrzycę. Eksperci zauważają, że zwykle pierwszym objawem powikłań ocznych cukrzycy są przejściowe wahania refrakcji - niewyraźne widzenie.

W sumie do najczęstszych zmian w narządzie wzroku obserwowanych w przebiegu cukrzycy należą: retinopatia (powoduje uszkodzenie naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka), zaćma, jaskra, zaburzenia refrakcji i akomodacji, upośledzenie widzenia barw, zaburzenia w zakresie aparatu ochronnego i powierzchni oka, a także porażenie nerwów gałkoruchowych.

Na całym świecie częstość występowania cukrzycy szybko wzrasta. W Polsce na cukrzycę choruje ok. 3 mln ludzi, a 5 mln ma tzw. stan przedcukrzycowy. Wraz ze wzrostem rozpowszechnienia cukrzycy zwiększa się również częstość występowania powikłań okulistycznych. Obecnie ponad 93 mln ludzi na świecie cierpi na jakiś rodzaj uszkodzenia oczu z powodu choroby.  

Najgroźniejszym powikłaniem cukrzycy, jeśli chodzi o oczy, jest retinopatia cukrzycowa. Wskazuje się, że to najczęstsza przyczyna ślepoty u osób w wieku od 20 do 65 lat. Tuż za retinopatią wymieniana jest zaćma cukrzycowa. Jest ona jedną z głównych przyczyn odwracalnego upośledzenia widzenia u chorych na cukrzycę.

Zaćma, zwana też kataraktą, to zmętnienia w soczewkach utrudniające dostęp promienia światła do siatkówki. Główną przyczyną zaćmy jest starzenie się organizmu, w wyniku czego soczewka oka traci swoje naturalne zdolności akomodacyjne. Z wiekiem soczewka staje się sztywniejsza, grubsza, z czasem mętnieje, czego skutkiem jest utrudnione przenikanie przez nią promieni świetlnych. Ale ważnym czynnikiem ryzyka (po starzeniu się jednym z głównych) jest cukrzyca.

Zaćma cukrzycowa rozwija się na skutek szeregu zmian metabolicznych i fizjologicznych wywołanych przez cukrzycę. Kluczowe czynniki, które przyczyniają się do jej rozwoju, to oczywiście wysoki poziom glukozy we krwi, glikacja białek soczewki (proces, w którym glukoza łączy się z białkami, zakłócając ich normalną funkcję; może prowadzić do zmętnienia soczewki i utraty jej przejrzystości), zwiększona produkcja sorbitolu w soczewce (przyczynia się do zmętnienia), zwiększony stres oksydacyjny (uszkadza struktury soczewki), a także uszkodzenie naczyń krwionośnych (cukrzyca może powodować uszkodzenie małych naczyń krwionośnych w oku).

U chorych na cukrzycę zaćma występuje częściej niż u osób na nią niechorujących. Co więcej, w grupie chorych wiek jej występowania jest niższy i z reguły bardziej nasilona jest progresja zaawansowania zmian. U chorych na cukrzycę znacznie wyższe jest również ryzyko ciężkiej utraty widzenia niż u osób zdrowych.

Z wyliczeń ekspertów wynika, że u osób z cukrzycą ryzyko rozwoju zaćmy jest nawet pięciokrotnie większe. U dzieci zaćma spowodowana cukrzycą występuje rzadko.

Choć zaćma najczęściej dotyka osoby starsze, po 60. roku życia, osoby z cukrzycą muszą mieć świadomość, że w ich przypadku może wystąpić w znacznie młodszym wieku. Dlatego powinny być wyczulone na pewne objawy. Wczesne rozpoznanie objawów zaćmy cukrzycowej jest kluczowe dla zachowania jakości widzenia i ogólnej jakości życia.

Objawy, które powinny wzbudzić niepokój, które mogą świadczyć o zaćmie cukrzycowej, to:

• pogorszenie ostrości widzenia - obrazy mogą wydawać się zamglone lub mniej wyraźne;
• szybsze niż zwykle męczenie się oczu;
• zaburzenia widzenia kolorów - zmętnienie soczewki może powodować, że kolory wydają się mniej intensywne lub wyblakłe;
• problemy z oszacowaniem odległości;
• problemy z widzeniem nocnym - zaćma cukrzycowa może znacznie wpłynąć na zdolność widzenia w nocy lub w miejscach, które są słabo oświetlone, ciemne. Utrudnia m.in. prowadzenie pojazdów nocą;
• występowanie rozproszonych kręgów świetlnych (aureoli) wokół źródeł światła. Szczególnie widoczne jest to w nocy;
• pojawianie się plamek w polu widzenia;
• konieczność częstych zmian okularów.

Ważne jest, aby w przypadku wymienionych objawów udać się do lekarza, szczególnie jeśli chorujemy na cukrzycę. Objawy te mogą być oznaką zaćmy lub innych groźnych chorób oczu. 

Diagnoza zaćmy cukrzycowej opiera się na dokładnym badaniu okulistycznym.

W początkowym stadium lekarz może przepisać specjalne krople usprawniające przemianę materii w soczewce, jednak główną metodą leczenia zaćmy cukrzycowej jest operacja, która polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej nową, sztuczną, o prawidłowej przezierności (ok. 20 proc. zabiegów usuwania zaćmy dotyczy właśnie chorych z cukrzycą). Zwraca się przy tym uwagę, że u chorych na cukrzycę taka operacja wiąże się z większym ryzykiem powikłań w porównaniu do osób zdrowych. Należy się liczyć m.in. z większym ryzykiem zakażenia po operacji, w tym zapalenia wnętrza gałki ocznej. Bardzo ważne, zarówno przed operacją, jak i po operacji, jest skuteczne kontrolowanie cukrzycy.

Bywa, że po zakończonym leczeniu operacyjnym zaćmy pojawia się zaćma wtórna. To zmętnienie części tylnej torebki soczewki mogące dotyczyć od kilkunastu do kilkudziesięciu procent pacjentów po operacji usunięcia zaćmy. Wśród czynników, które mogą sprzyjać wystąpieniu zaćmy wtórnej, znajduje się m.in. cukrzyca. Najczęstszym działaniem stosowanym w leczeniu zaćmy wtórnej jest zabieg kapsulotomii tylnej.

Jeśli cierpisz na cukrzycę, możesz podjąć kilka ważnych kroków, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaćmy lub opóźnić jej wystąpienie. Przede wszystkim codziennie monitoruj poziom cukru we krwi i utrzymuj go na odpowiednim poziomie. Niezbędna jest nie tylko ścisła kontrola glikemii, ale też poziomu HbA1c (badanie stężenia hemoglobiny glikowanej to badanie, które obrazuje średnie stężenie we krwi ciągu ostatnich 2-3 miesięcy). Należy także pamiętać o kontroli ciśnienia tętniczego i gospodarki lipidowej.

Oczywistością są regularne badania u lekarza okulisty - diabetycy powinni pozostawać pod stałą opieką okulistyczną. Lekarz okulista może wykryć i zalecić leczenie zmian w oku na długo przed tym, zanim zauważalne staną się jakiekolwiek objawy. W gabinecie należy stawiać się co najmniej raz w roku (chyba że lekarz zaleci inaczej).

Cukrzycy powinni również dbać o utrzymywanie prawidłowej diety i aktywności fizycznej, a także zrezygnować z palenia.

Źródła:

Zmiany w narządzie wzroku u osób, u których rozpoznano stan przedcukrzycowy, Ocular abnormalities in patients with prediabetes, Anna Sokołowska-Oracz, Paweł Piątkiewicz, Klinika Oczna 2014, 116 (3).

https://diabetes.org/health-wellness/eye-health/curious-about-cataracts.

https://www.aao.org/salud-ocular/consejos/diabetes-cataracts.

https://diabetyk.org.pl/powiklania-oczne-w-cukrzycy/.

https://diabetyk.org.pl/slodkie-oczy/.

CZYTAJ TAKŻE: 

Zmagasz się z wysokim poziomem cukru? Naukowcy: To superwarzywo, które zbija glikemię

Regularne picie tych napojów prowadzi do cukrzycy. Dane są alarmujące

Pytania o badania. Jak często badać cukier? Kiedy konieczna jest krzywa cukrowa?