Czy to osteoporoza? Wyniki tych badań dadzą jasną odpowiedź

Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się podwyższonym ryzykiem złamań w następstwie zmniejszenia się odporności mechanicznej kości. Odporność mechaniczna zależy od jakości tkanki kostnej i jej gęstości mineralnej. Najczęściej choroba rozwija się u kobiet po menopauzie, rzadziej u mężczyzn w podeszłym wieku. Szacuje się, że dotyczy 22 mln kobiet i 5 mln mężczyzn w 27 krajach Unii Europejskiej. W Polsce na osteoporozę choruje ok. 2,1 mln osób, choć przypuszcza się, że liczba ta jest jeszcze większa.

U kobiet po menopauzie zmniejszanie się gęstości kości znacznie przyspiesza, będąc odpowiedzią na zmniejszający się poziom estrogenów. Estrogeny to grupa hormonów, która wspiera prawidłową budowę kości poprzez swoje działanie ochronne, m.in. hamowanie resorpcji wapnia z kości, zwiększanie syntezy kalcytoniny (która hamuje uwalnianie wapnia z kości) czy wspomaganie aktywności komórek kościotwórczych.

Do czasu wystąpienia złamań osteoporoza przebiega bezobjawowo. Mogą zdarzyć się pojedyncze przypadki złamania kręgów, które przebiegają zupełnie bez objawów lub tylko z bólem o małym nasileniu, powodując jedynie obniżenie wzrostu chorego. Jeśli dochodzi do mnogich złamań kręgów, powodują one ból kręgosłupa i zmiany kształtu jego przebiegu oraz szereg dolegliwości towarzyszących, w tym parestezje. 

Jednym z najczęściej występujących złamań osteoporotycznych jest złamanie bliższego końca kości udowej (BKKU), ale może dojść również do następujących złamań:

• bliższego końca kości ramiennej,
• kręgów,
• dalszego końca kości promieniowej,
• kości miednicy oraz innych złamań.

Przebycie jednego takiego złamania wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań w przyszłości, a złamanie BKKU wiąże się nawet ze zwiększonym ryzykiem zgonu. O złamaniach osteoporotycznych mówimy, że są niskoenergetyczne, ponieważ nie wiążą się z upadkami z dużej wysokości czy poważnymi wypadkami, a dochodzić do nich może w przebiegu normalnego funkcjonowania i wykonywania podstawowych czynności, np. w wyniku przewrócenia się po potknięciu.

Kość w ciągu życia ulega stałej przebudowie, w której uczestniczą trzy typy komórek kostnych: osteoblasty, budujące tkankę kostną, osteoklasty - komórki resorbujące kości, a także osteocyty, które regulują przebudowę kości. Na przebudowę kostną wpływa wiele czynników, zarówno działających lokalnie, jak i ogólnoustrojowo (np. hormony). Przebudowa kostna jest ściśle związana z gospodarką wapniowo-fosforową, w której uczestniczą także hormony i witamina D3.

Profilaktyka osteoporozy będzie zatem dotyczyła następujących działań:

• suplementowanie wapnia i/lub stosowanie diety bogatowapniowej,
• zapobieganie niedoborowi witaminy D3,
• prowadzenie zdrowego trybu życia, wolnego od używek i z odpowiednią dawką wysiłku fizycznego.

W rozpoznaniu i monitorowaniu osteoporozy używa się zarówno badań laboratoryjnych, jak i obrazowych. Te pierwsze często dostępne są w pakietach, nazwanych np. "pakiet na osteoporozę". 

Do badań laboratoryjnych, pomocnych w rozpoznaniu i monitorowaniu osteoporozy, należą:

• wapń całkowity,
• fosfor nieorganiczny,
• witamina D3,
• beta-CTX,
• P1NP całkowity.

Wapń, fosfor i witamina D3 to, jak już powiedzieliśmy, kluczowe komponenty zachowania odpowiedniej gęstości mineralnej kości. Beta-CTX i P1NP to tzw. markery obrotu kości.

Markery obrotu kostnego są fragmentami białkowych elementów strukturalnych kości bądź białkami lub enzymami uwalnianymi do krążenia w wyniku aktywności osteoklastów - komórek "niszczących" kość, resorbujących tkankę kostną. Ich oznaczenie pozwala ocenić zaburzenie metabolizmu kości, zakładając, że istnieje równowaga w procesach tworzenia i resorpcji kości. Podwyższone wartości beta-CTX i P1NP są oznaką, że obrót kostny przyspieszył, zatem dochodzi do zwiększenia resorpcji kości w stosunku do procesów budulcowych kości, co implikuje zagrożenie osteoporozą.

Do badań obrazowych umożliwiających diagnostykę i monitorowanie osteoporozy zalicza się badania radiologiczne (RTG) oraz densytometrię kości metodą DEXA. Badania radiologiczne, czyli nic innego jak wykonanie zdjęć RTG, mają za zadanie ustalić, czy nie doszło do złamań osteoporotycznych. Z kolei DEXA to nieinwazyjne badanie radiologiczne, w przebiegu którego skanuje się kość, najczęściej kręgosłup i kość biodrową, a uzyskane obrazy porównuje z normami wiekowymi i płciowymi gęstości kości.

W diagnostyce i monitorowaniu osteoporozy można wykorzystać również inne techniki obrazowania, takie jak tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny, choć rzadko są one niezbędne bądź pomocne w rozpoznaniu osteoporozy, częściej mogą pomóc zobrazować fragment kości, np. po złamaniu, na którym przeprowadzany będzie zabieg chirurgiczny.

Szczególnie warto, aby badaniami na osteoporozę zainteresowały się kobiety, które przechodzą bądź przeszły już menopauzę, ze względu na zwiększone u nich ryzyko rozwoju osteoporozy. Warto także, aby o badania takie zadbały osoby, które przeżyły jedno bądź kilka złamań niskoenergetycznych.

Źródła:

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.17.

https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza.

https://www.przegladreumatologiczny.pl/markery_obrotu_kostnego.

CZYTAJ TAKŻE: 

Ból, drętwienie i uczucie napięcia. Takie mogą być przyczyny bólu szyi i karku

Ból i sztywność stawów ważnym sygnałem. Te badania pomogą wykryć choroby reumatyczne

Na te badania przyjdź na czczo, a na te po śniadaniu. Zależy od tego wiarygodność wyników