Kiedy warto zbadać poziom melatoniny? Te osoby powinny to rozważyć
Bezsenność jest problemem 1/3 światowej populacji. Definiuje się ją jako subiektywne poczucie, że sen nie spełnia swojej roli, zarówno w kryterium jakości, długości trwania, jak i uzyskiwania przez nas poczucia regeneracji po nocy. Znacząco może to pogłębiać istniejące już problemy psychiczne, choroby i niepożądane stany, takie jak strach czy poczucie zmęczenia. Wpływa także na jakość życia, pracy i odpoczynku, na przebieg dnia i poziom stresu przed zaśnięciem. U 40-70 proc. dorosłych problemy ze snem i klinicznie zdiagnozowana bezsenność są związane z niedoborem melatoniny. Dziś o tym, czym jest melatonina i jak zbadać jej poziom w organizmie.
Melatonina to organiczny związek chemiczny będący hormonem - pochodną aminokwasu tryptofanu - syntezowanym w szyszynce (gruczoł wydzielania wewnętrznego znajdujący się w obrębie czaszki, "przykryty" mózgiem od góry). Z szyszynki, przez naczynia krwionośne, wyprowadzany jest do krwiobiegu i do płynu mózgowo-rdzeniowego. Syntezowany jest przez główne komórki szyszynki - pinealocyty.
Melatonina reguluje działanie wewnętrznego zegara biologicznego u ssaków, w tym ludzi, powodując nocne poczucie senności i ułatwiając zasypianie. Zegar biologiczny to oscylator, zespół zarządzanych genami procesów biochemicznych, regulujący wewnętrzny upływ czasu oraz dobowy rytm snu i czuwania.
Wytwarzanie melatoniny hamowane jest pod wpływem światła, niezależnie od jego pochodzenia, naturalnego bądź sztucznego. Dobowy rytm wydzielania melatoniny sprawia, że jej największe ilości wytwarzane i uwalniane są przez szyszynkę między północą a godz. 3 w nocy. Z tego względu stosowanie sztucznego oświetlenia, ale również "doświetlanie" naszych siatkówek oczu światłem telewizora, komputera i telefonu powoduje rozregulowanie rytmu dobowego i dobowej sekrecji melatoniny.
Oprócz swoich kluczowych właściwości melatonina powoduje również wzrost odporności i stanowi silny antyoksydant (substancję wymiatającą wolne rodniki). Jest wydzielana także w układzie pokarmowym, gdzie spowalnia procesy trawienne i pobudza enzymatyczną aktywność trzustki.
Chroniczne problemy ze snem lub zdiagnozowana bezsenność mogą być powodowane przez wiele czynników, a jednym z nich jest niedobór melatoniny. Jej wydzielanie największe jest u dzieci. Do ok. 7. roku życia utrzymuje się wysoki poziom melatoniny, maksimum osiągając ok. 6. roku życia. Ilość wydzielanego hormonu stopniowo spada, w 16. roku życia osiągając 70 proc. wartości maksymalnych, w 45. roku życia - 50 proc., a w 85. roku życia - 25 proc. Obniżenie amplitudy dobowego maksimum i minimum wydzielania osłabia skuteczność zegara biologicznego, co przekłada się na zaburzenia snu i czuwania. Niedobór melatoniny ma kliniczny związek z występowaniem bezsenności u 40-70 proc. ludzi starszych. Z tego powodu warto oznaczyć poziom melatoniny, jeśli podejrzewasz u siebie bezsenność związaną z wiekiem.
Inną grupę, dla której zasadne jest oznaczanie poziomu melatoniny, stanowią osoby często zmieniające strefy czasowe, np. pracownicy linii lotniczych. To m.in. w tej grupie przeprowadzano badania, w których udowodniono skuteczność kliniczną w podawaniu melatoniny w formie doustnej na tzw. jet lag.
Melatoninę oznacza się w ślinie. Praktycznie wszędzie w ofercie komercyjnych laboratoriów melatoninę oznacza się w ramach pobrania trzech próbek śliny w godzinach nocnych. Jest to badanie nierefundowane przez NFZ i stosunkowo nie najtańsze: za oznaczenie trzeba zapłacić kwotę rzędu kilkuset złotych. Pacjent musi najpierw skontaktować się z wybranym laboratorium, które dostarcza zestaw probówek do pobrania, następnie u siebie w domu, w nocy, pobiera ślinę i rano przywozi próbki z powrotem do laboratorium. Ważne, aby zastosować się do instrukcji pobrania, przetrzymywania i dostarczenia próbek, aby badanie było wykonane poprawnie.
Na wynik oczekuje się do kilkunastu dni, ze względu na fakt, iż jest to badanie dość rzadko wykonywane przez pacjentów. Przy odczycie wyników należy odnieść się do zakresu wartości referencyjnych, podanego na wyniku przez laboratorium.
W sytuacji, w której od dłuższego czasu mamy problemy ze snem, niewielu ludzi zdecyduje się na wykonanie oznaczenia melatoniny w pierwszym odruchu. Wielu z nas może mieć problemy ze snem z innych powodów niż niedobór tego hormonu. Należą do nich:
- stres i kłopoty życiowe,
- psychicznie obciążające i drenujące emocjonalnie środowisko w pracy,
- różnego rodzaju choroby psychiczne (np. zaburzenia lękowe, OCD, depresja, ADHD, borderline),
- dolegliwości zdrowotne na tle innych narządów i układów (np. nocny nasilony refluks),
- fizykalne choroby podstawowe, np. choroby zakaźne, choroby przewlekłe,
- przestymulowanie przed snem,
- zbyt długa ekspozycja na sztuczne światło w godzinach nocnych (telewizja, smartfon, komputer, konsola).
Warto - w pierwszej kolejności lub równolegle - poprowadzić diagnostykę lub przynajmniej rozważyć którąś z powyższych możliwości, wraz z oznaczeniem poziomu melatoniny.
Źródła:
Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.
Bhaskar S, Hemavathy D, Prasad S. Prevalence of chronic insomnia in adult patients and its correlation with medical comorbidities. J Family Med Prim Care. 2016 Oct-Dec;5(4):780-784.
https://www.doz.pl/czytelnia/a15501-Melatonina__badanie_dobowe_sliny._Normy_leczenie_zaburzen.
https://melatonina.pl/o-snie/melatonina-hormon-ciemnosci.
CZYTAJ TAKŻE:
Senność bywa objawem. Taki sygnał może wysyłać tarczyca czy wątroba
Godzina wstawania odbija się na zdrowiu. Będziesz zaskoczony, jak działa zegar biologiczny człowieka
