Godzina wstawania odbija się na zdrowiu. Będziesz zaskoczony, jak działa zegar biologiczny człowieka
Niektórzy z nas deklarują, że najbardziej efektywni są rano, dlatego wstają bardzo wcześnie i przystępują do działania, podczas gdy inni dopiero nocą są w stanie przyjmować nowe informacje i to właśnie wtedy osiągają szczyt swojej produktywności. O określonej godzinie muszą wstawać także osoby pracujące w systemie zmianowym, albo takie, które od miejsca zatrudnienia dzieli daleka droga. Jeśli szukałeś informacji o tym, czy pora wstawania ma znaczenie - zrobiliśmy to za ciebie. Sprawdź, co mówią na ten temat badania.
Pewnie czujesz, że twoja aktywność w ciągu dnia się zmienia. To nic złego. Opisywane zjawisko spowodowane jest rytmem okołodobowym, który związany jest z cyklem dnia i nocy oraz tym, co się z nim łączy, np. zmianami oświetlenia i temperatury. Organizm dostaje w ten sposób sygnał, kiedy należy zwiększyć sprawność fizyczną i psychiczną, a kiedy zrelaksować się i przygotować do snu.
Światło, które w ciągu dnia pada na siatkówkę oka, warunkuje czynność mózgu, który natomiast kontaktuje się z resztą ciała za pomocą hormonu nazywanego melatoniną (wytwarzanego w ciemności). W ten sposób za pośrednictwem zegara biologicznego i melatoniny rytm światło-ciemność synchronizuje rytm naszego funkcjonowania do 24 godzin.
Chcąc postępować w zgodzie z naturalnymi procesami kierującymi organizmem, najwłaściwsze wydaje się wstawanie rano, bo to właśnie wtedy zaczyna świecić słońce. No dobrze, ale co z jesienią i zimą albo ludźmi mieszkającymi na terenach, gdzie panuje noc polarna? Na rytm okołodobowy wpływają też: aktywność społeczna i umysłowa, wysiłek fizyczny, rytm posiłków czy korzystanie ze wskazań zegarków i budzików.
Eksperci przeprowadzili doświadczenie analizujące dane dotyczące wschodu słońca w piętnastu brytyjskich miastach - wszystko po to, żeby wyznaczyć najwłaściwszą godzinę na wstawanie jesienią. Wszystko wskazuje na to, że średnia godzina wschodu słońca dla Brytyjczyków to 7.28. Żeby wyliczyć odpowiednią godzinę wstawania w Polsce, wystarczy poznać średnią wschodu słońca. Szacuje się, że w momencie zmiany czasu na zimowy jest to ok. 6.30, a pod koniec listopada już o godzinę później.
Pod koniec XX wieku przeprowadzono doświadczenie, które miało zbadać, jak wczesne rozpoczynanie pracy wpływa na organizm. Eksperyment objął 22 kobiety pracujące na pokładzie linii lotniczych. Wyniki potwierdziły wcześniejsze przypuszczenia naukowców: rozpoczynanie pracy wcześnie rano skracało drugą fazę snu i fazę REM. Uczestniczki następnego dnia były bardziej śpiące i zgłaszały, że sam stres związany z koniecznością szybszego wstania utrudniał im zaśnięcie. Można zatem zauważyć, że zbyt wczesne budzenie się też nie jest idealnym rozwiązaniem, zwłaszcza jeśli nie jest to stały system funkcjonowania, a chaotyczne przypadki.
Nie ma idealnej liczby godzin snu, chociaż najczęściej mówi się, że nocny wypoczynek powinien mieścić się w przedziale od 6 do 8 godzin. Ponieważ z reguły pracujemy od ok. godz. 8-9 rano w dni robocze, to aby się wyspać, należy położyć się o godz. 22-23. Co ciekawe, niektóre badania dowodzą, że drzemki w ciągu dnia, praktykowane przez młode osoby, były związane ze zwiększoną śmiertelnością.
Nocne marki będą obstawać przy tym, że ich kreatywność jest zdecydowanie większa w nocy i nie jest to nieuzasadnione stwierdzenie. Kora przedczołowa, tj. część mózgu odpowiedzialna za koncentrację, zaczyna zwalniać swoją pracę pod koniec dnia, kiedy zwiększa się nasza potrzeba snu, co u niektórych aktywuje twórcze myślenie. Wyciszenie czujności sprzyja wpadaniu na nowe pomysły. Dodatkowo prof. Kanazawa przeprowadził analizę danych pochodzących z badania National Longitudinal Study of Adolescent Health dotyczącego zdrowia młodych ludzi i wysnuł następujący wniosek: dzieci o ponadprzeciętnym IQ częściej są aktywne nocą we wczesnej dorosłości. Jednak osoby, które nie śpią nocami, o wiele częściej zapadają na choroby układu sercowo naczyniowego i cukrzycę.
Okazuje się, że organizm dorosłego człowieka wcale nie jest naturalnie zaprogramowany na zbyt wczesne chodzenie spać. Nic dziwnego zatem, że o godz. 18 czy 19 czujemy się gotowi raczej na spotkanie z przyjaciółmi niż leżenie pod kołdrą.
Wszystko zmienia się u osób pracujących na nocne zmiany lub dojeżdżających bardzo długo do miejsca zatrudnienia. Żeby właściwie funkcjonować, muszą przestawić swój zegar biologiczny i konsekwentnie przestrzegać czasu snu, ponieważ budzenie się, kiedy jest jeszcze ciemno, wymaga nie lada determinacji.
Źródła:
Kecklund G, Akerstedt T, Lowden A. Morning work: effects of early rising on sleep and alertness. Sleep. 1997 Mar;20(3):215-23. doi: 10.1093/sleep/20.3.215. PMID: 9178917.
Chaput JP, Dutil C, Sampasa-Kanyinga H. Sleeping hours: what is the ideal number and how does age impact this? Nat Sci Sleep. 2018 Nov 27;10:421-430. doi: 10.2147/NSS.S163071. PMID: 30568521; PMCID: PMC6267703.
Hasler BP. Chronotype and mental health: timing seems to matter, but how, why, and for whom? World Psychiatry. 2023 Jun;22(2):329-330. doi: 10.1002/wps.21092. PMID: 37159371; PMCID: PMC10168154.
Kanazawa Satoshi, Perina Kaja. Why night owls are more intelligent. Personality and Individual Differences. 2009;47:685-90. doi: 10.1016/j.paid.2009.05.021.
Lee Y, Field JM, Sehgal A. Circadian Rhythms, Disease and Chronotherapy. J Biol Rhythms. 2021 Dec;36(6):503-531. doi: 10.1177/07487304211044301. Epub 2021 Sep 22. PMID: 34547953; PMCID: PMC9197224.
Chen A, Lennon L, Papacosta O, Wannamethee SG. Association of night-time sleep duration and daytime napping with all-cause and cause-specific mortality in older British men: Findings from the British Regional HeartStudy. Sleep Med. 2023 Sep;109:32-39. doi: 10.1016/j.sleep.2023.06.020. Epub 2023 Jun 21. PMID: 37413780.
CZYTAJ TAKŻE:
Jak naturalnie obniżyć kortyzol? Rób to dla lepszego snu i pięknej figury
