Nadciśnienie, cukrzyca, rak. Po 50. roku życia nie zapomnij o badaniach

Między 45. a 55. rokiem życia organizm każdego z nas stopniowo przechodzi ze stanu płodnego w bezpłodny. Powolne wygasanie zdolności rozrodczych odczuwalne są zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i psychicznej czy seksualnej. Menopauza i andropauza to jednak naturalny proces biologiczny, nie choroba. Niemniej, to czas, kiedy organizm zaczyna inaczej funkcjonować, co sprzyja nasileniu wcześniejszych problemów zdrowotnych, a także rozwojowi wielu nowych dolegliwości i chorób. 

Tak jest np. z nowotworami - rakiem piersi, rakiem szyjki macicy - u kobiet, czy rakiem prostaty lub jąder u mężczyzn, oraz bardzo uzależnionym od wieku rakiem jelita grubego. Po 50. roku życia łatwiej też o nadciśnienie, które jest głównym czynnikiem ryzyka chorób serca i udaru mózgu. Jednym z powodów, dla których wysokie ciśnienie krwi jest tak powszechne w twojej grupie wiekowej, jest to, że układ naczyniowy zmienia się wraz z wiekiem - tętnice zaczynają sztywnieć i stają się mniej elastyczne, a ciśnienie w nich wzrasta. Nadciśnienie współistnieje często z otyłością. Utrzymaniu ciśnienia w ryzach nie sprzyja stres.

Wraz z wiekiem zwiększa się również prawdopodobieństwo problemów z utrzymaniem odpowiedniego poziomu cholesterolu, co z kolei przekłada się na większe ryzyko miażdżycy, zawału serca, udaru mózgu, niedokrwienia kończyn czy niewydolności nerek. Lekarze podnoszą, że kobiety, które nie ukończyły 45. roku życia, nie są narażone na choroby układu krążenia w takim samym stopniu jak te, które weszły w okres menopauzy. Eksperci szacują, że każdy rok opóźnienia wystąpienia menopauzy zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych o ok. 2 proc.

Jedną z najpowszechniejszych chorób u osób 50+ jest także cukrzyca. Sprzyjają jej: zła dieta, otyłość, brak aktywności fizycznej, używki czy stosowanie niektórych leków. Nieleczona (może rozwijać się po cichu, nie dając wyraźnych sygnałów, więc często diagnozowana jest zbyt późno) prowadzi do wielu schorzeń, w tym chorób nerek, serca czy utraty wzroku.

Po 50. roku życia musisz zwracać również szczególną uwagę na dolegliwości ze strony układu kostnego, w tym osteoporozę - zwaną "cichym złodziejem kości". Powody są dwa - gęstość kości maleje wraz z wiekiem, a ponadto, podczas menopauzy, zmniejszeniu ulega poziom estrogenów, które mają korzystny wpływ na metabolizm kostny. Osteoporoza prowadzi do złamań kości, które możliwe są nawet przy niewielkim urazie.

Zwykle po menopauzie i andropauzie ujawnia się też artretyzm - choroba będąca wynikiem nagromadzenia się zbyt dużych ilości kwasu moczowego we krwi. Kryształy kwasu moczowego odkładają się w torebkach stawowych i otaczających tkankach (np. ścięgnach), co wywołuje ból i jest przyczyną stanów zapalnych. Choroba jest podstępna - może nie dawać objawów przez lata. Pierwszy atak z reguły jest nagły i bardzo silny.  

Lista schorzeń, które ci zagrażają, jest długa, a wiele z nich rozwija się niepostrzeżenie. Jeśli będziesz badać się regularnie, możesz je wykryć na wczesnym etapie. Ma to niebagatelne znaczenie dla późniejszego procesu leczenia.

Kobiety w twoim wieku powinny raz w roku wykonywać morfologię krwi z rozmazem, OB lub CRP oraz badanie ogólne moczu. Już one są w stanie powiedzieć nam wiele o stanie naszego zdrowia, dlatego uchodzą za złoty standard w diagnostyce wielu chorób. Od nich zacznij, ale oczywiście na nich nie poprzestań.

Raz na rok sprawdzaj poziom glukozy we krwi. Podwyższone stężenie może świadczyć np. o utajonej cukrzycy. Raz w roku zrób też badanie hormonów tarczycowych - w przypadku wyników znacząco odbiegających od normy, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że zmagasz się z np. z nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy.

Nie zapomnij o sercu - jesteś już w tym wieku, że musisz uważnie wsłuchiwać się w jego bicie. By sprawdzić, czy rytm serca jest prawidłowy, raz na rok wykonaj badanie EKG. Z kolei, by sprawdzić, czy bez zarzutu funkcjonują nerki, regularnie kontroluj stężenie mocznika we krwi (upewnij się też od razu, czy stężenie kreatyniny jest prawidłowe).

Najlepiej raz w roku wykonywać też próby wątrobowe. W badaniu tym chodzi o oznaczenie stopnia aktywności enzymów wytwarzanych w komórkach organu. Musisz wiedzieć, że wątroba nie boli, dlatego to najlepszy sposób na wykrycie groźnych schorzeń - w porę!

Po 50. roku życia raz na dwa lata należy sprawdzić funkcjonowanie gospodarki lipidowej organizmu. Służy temu lipidogram. W badaniu tym oznacza się cztery wskaźniki: cholesterol całkowity, cholesterol HDL (ten "dobry"), cholesterol LDL (ten "zły") oraz trójglicerydy. Dodatkowym wskaźnikiem jest nie-HDL wyliczany jako różnica między stężeniem cholesterolu całkowitego i cholesterolu "dobrego". Lipidogram to badanie stosowane przede wszystkim w ocenie ryzyka rozwoju miażdżycy, choroby wieńcowej, zawału serca i udaru mózgu.

Jeśli palisz lub paliłeś papierosy, przynajmniej raz na dwa lata, a najlepiej raz do roku, udaj się na RTG klatki piersiowej. Jeżeli nie miałeś styczności z tytoniem, pamiętaj o tym badaniu raz na pięć lat.

Przed 45. rokiem życia rak piersi występuje rzadko. Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Nowotworów, większość zachorowań dotyczy kobiet po 50. roku życia (ok. 80 proc.). Dlatego przynajmniej raz w miesiącu badaj piersi - sama, za pomocą dotyku, możesz wyczuć niepokojącą zmianę. Mammografię, czyli prześwietlenie rentgenowskie piersi, po ukończeniu 50 lat wykonuj co rok.

W kierunku diagnostyki raka szyjki macicy wykonuje się natomiast cytologię. O tym badaniu, nie rzadziej niż co trzy lata, także powinny pamiętać kobiety po menopauzie. Panie, które mają 65-70 lat, po konsultacji z lekarzem, mogą zaprzestać wykonywania tego badania, ale pod pewnymi warunkami - nie ma ku temu przeciwwskazań, jeśli wyniki trzech kolejnych badań były prawidłowe, a wyniki badania ginekologicznego w ostatnich 10 latach nie wykazały żadnych nieprawidłowości. Tak, to oznacza, że w tym wieku nie możesz zaprzestać kontrolnych wizyt u ginekologa. Ważną rolę przypisuje się USG transwaginalnemu.

Mężczyźni, oprócz wyżej wymienionych badań profilaktycznych, nie mogą zapominać o badaniu prostaty. Wizyta u lekarza powinna być obowiązkowa, bowiem rak gruczołu krokowego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn. Do lekarza zdecydowanie powinni udać się mężczyźni, którzy odczuwają ból w trakcie oddawania moczu, zauważyli w nim domieszkę krwi i skarżą się na występujące bóle w podbrzuszu. Uzupełnieniem badania fizykalnego może być oznaczenie markeru nowotworowego PSA, który jest antygenem gruczołu krokowego. Badanie wykonywane jest na podstawie próbki krwi i może pomóc w ewentualnej diagnostyce.

Do badań koniecznych po 50. roku życia, które niestety owiane są złą sławą, a przez to wykonywane są bardzo rzadko, a tak naprawdę wtedy, kiedy nie ma już odwrotu, należą gastroskopia i kolonoskopia. Na gastroskopię, która pozwala wykryć m.in. raka przełyku i raka żołądka, a także chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, udaj się raz na pięć lat. Kolonoskopia natomiast jest jednym z kluczowych badań profilaktycznych w kierunku raka jelita grubego. Zaleca się jej wykonywanie co 10 lat (chyba że ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu jest duże - wtedy konieczne jest powtarzanie badania częściej). Zanim wykonasz gastroskopię i kolonoskopię skonsultuj się z lekarzem. 

Raz do roku osobom, które ukończyły 50 lat, zaleca się również wykonywanie badania na krew utajoną w kale. To badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Umożliwia ono wykrycie krwawienia z przewodu pokarmowego, które nie jest widoczne gołym okiem, a które może być objawem raka jelita grubego.

Wiesz już też, że w twoim wieku grozi ci osteoporoza. Podstawą diagnostyki w przypadku tej choroby jest badanie densytometryczne - rodzaj prześwietlenia, które pozwala ocenić gęstość mineralną kości. Jest to metoda bezinwazyjna i bezbolesna. Nie ma jasnych wskazań co do tego, co ile wykonywać densytometrię. Większość lekarzy sugeruje jednak, by stan naszego kośćca sprawdzać co dwa lata. 

Istotne w rozpoznaniu artretyzmu jest natomiast badanie stężenia kwasu moczowego - przynajmniej raz w roku.

Musisz pamiętać także o regularnych pomiarach ciśnienia tętniczego, kontrolowaniu znamion (pod kątem ryzyka rozwoju czerniaka) oraz o cyklicznych wizytach u stomatologa i okulisty (w tym m.in. o badaniu dna oka i ciśnienia śródgałkowego).

Pamiętaj, że jeśli masz predyspozycje do rozwoju jakiejś choroby (np. ze względu na jej występowanie w rodzinie), lekarz może zalecić ci wykonywanie powyższych badań częściej, niż wskazaliśmy.

CZYTAJ TAKŻE: 

10 najważniejszych faktów na temat menopauzy

Powody, dla których dojrzała kobieta to szczęśliwa kobieta