Próby wątrobowe. Mądry lekarz zleci to badanie każdemu, kto bierze leki i pije alkohol
Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów w organizmie człowieka. To właśnie ona unieszkodliwia toksyny, produkuje czynniki krzepnięcia, wytwarza żółć, a także jest magazynem żelaza i wielu witamin. Warto więc regularnie sprawdzać, czy funkcjonuje ona prawidłowo. Badaniem, które może być w tym celu przydatne, są próby wątrobowe. Kto powinien je wykonać i w jaki sposób należy się przygotować? O czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki? Wyjaśniamy!
Próby wątrobowe to badanie laboratoryjne, w którym oznacza się poziom we krwi najważniejszych parametrów czynności wątroby. Wykonuje się je przede wszystkim w celu oceny funkcjonowania tego narządu - jeśli któraś ze składowych jest podwyższona, może to świadczyć o obecności choroby wątroby lub dróg żółciowych.
Trzeba pamiętać, że próby wątrobowe nie służą do wykrycia przyczyny zaburzeń funkcjonowania tego narządu. Mogą one być jednak pewną wskazówką co do tego, gdzie prawdopodobnie leży problem. Nieprawidłowy wynik badania powinien więc zawsze skłonić do dalszego poszukiwania przyczyny takiego stanu.
W skład próby wątrobowej wchodzi łącznie pięć różnych oznaczeń. W trakcie badania oznacza się bilirubinę i cztery enzymy wątrobowe: ALT (aminotransferaza alaninowa), AST (aminotransferaza asparaginianowa), ALP (fosfataza zasadowa), GGTP (gamma-gluatmylotranspeptydaza).
Aminotransferaza alaninowa (ALT) i asparaginianowa (AST) to enzymy, które uczestniczą w przemianach białek. Są one obecne w wielu tkankach organizmu człowieka, jednak największa ich ilość znajduje się w komórkach wątroby. Gdy pod wpływem różnorodnych czynników komórki wątroby ulegają zniszczeniu, enzymy w nich zawarte zostają uwolnione do krwiobiegu - stąd ich podwyższony poziom w chorobach tego narządu.
W interpretacji wyników badań ważne jest jednak nie tylko tych dwóch enzymów, ale również stosunek ilościowy między nimi. Jeśli poziom AST jest wyższy od ALT, zwykle świadczy to o głębszym, toksycznym uszkodzeniu komórek wątroby, na przykład pod wpływem nadużywania alkoholu. Natomiast gdy sytuacja jest odwrotna, może to m.in. sugerować wirusowe zapalenie wątroby, niealkoholowe stłuszczenie wątroby czy też zapalenie autoimmunologiczne tego narządu.
Fosfataza zasadowa jest enzymem, który można znaleźć praktycznie we wszystkich tkankach organizmu, jednak szczególnie dużo znajduje się jej w wątrobie i drogach żółciowych. Uczestniczy w reakcjach defosforylacji, to znaczy odłączania grup fosforanowych od białek, co pełni kluczową rolę w procesie komunikacji wewnątrz komórek. Jej poziom wzrasta przede wszystkim w przypadku zablokowania przepływu żółci w drogach żółciowych np. przez złóg, a także w przebiegu wielu różnych chorób wątroby.
Gamma-glutmylotranspeptydaza (GGTP) to również enzym, który uczestniczy w reakcjach metabolicznych w organizmie. Co więcej pełni on także rolę w przemianach leków i substancji toksycznych w komórkach wątroby. Z tego względu poziom GGTP wzrasta najczęściej pod wpływem nadużywania alkoholu czy też w efekcie uszkodzenia hepatocytów stosowanymi lekami.
Bilirubina jest barwnikiem wydzielanym do żółci. Jej poziom może wzrastać nie tylko w przebiegu chorób wątroby i dróg żółciowych, ale także w wyniku m.in. rozpadu krwinek czerwonych u osób z anemią hemolityczną. Nadmiar bilirubiny odkłada się w skórze i białkówce oka, prowadząc do rozwoju żółtaczki.
Choroby wątroby w początkowych stadiach najczęściej nie dają żadnych objawów lub są one mało charakterystyczne. Jeśli się pojawiają, zwykle oznacza to, że choroba jest w zaawansowanym stadium - prawdopodobnie rozwinęła się już marskość i niewydolność tego narządu. Próba wątrobowa to bardzo cenne badanie, które pozwala wykryć zaburzenia czynności wątroby na długo przed rozwinięciem się pierwszych dolegliwości. Warto więc wykonywać je regularnie, najlepiej raz w roku jednocześnie z innymi badaniami profilaktycznymi.
Próbę wątrobową wykonuje się również u wszystkich osób, które mają objawy mogące wskazywać na choroby wątroby lub dróg żółciowych. Trzeba tutaj wymienić przede wszystkim zaburzenia ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, nudności, wymioty), utratę łaknienia i niezamierzone chudnięcie, a także przewlekłe osłabienie czy zażółcenie skóry i białkówek oka.
Próby wątrobowe wykonuje się na czczo, czyli po ok. 12-14 godzinnej przerwie od jedzenia. W praktyce oznacza to zwykle, że w dniu poprzedzającym badanie ostatni posiłek należy spożyć nie później niż o godzinie 18. Dodatkowo trzeba pamiętać, aby na badanie stawić się w godzinach porannych, między 7.00 a 10.00 rano. Wartości enzymów wątrobowych nie są bowiem stałe, a mogą się zmieniać w ciągu dnia.
Badanie polega na pobraniu krwi do oznaczeń laboratoryjnych. Sama procedura jest bardzo krótka - trwa zaledwie kilka minut. To, ile czeka się na wyniki prób wątrobowych zależy w głównej mierze od danego laboratorium. Zwykle jednak są one dostępne już następnego dnia po pobraniu krwi.
- aminotransferaza alaninowa (ALAT, ALT) - norma poniżej 40 IU/l
- aminotransferaza asparaginianowa (ASPAT, AST) - norma poniżej 40 IU/l
- fosfataza zasadowa (ALP) - norma poniżej 270 IU/l
- gamma-glutamylotransferaza - norma dla mężczyzn <40 IU/l, norma dla kobiet <35 IU/l
- bilirubina całkowita - norma dla obu płci od 5,1 do 20,5 umol/litr.
Nieprawidłowe wartości prób wątrobowych, czyli zbyt wysoki poziom enzymów lub bilirubiny może świadczyć zarówno o obecności chorób wątroby, dróg żółciowych jak i innych narządów. Mogą pojawić się u osób z wirusowymi zapaleniami wątroby, jej stłuszczeniem i marskością, a także w przebiegu alkoholowego uszkodzenia wątroby. Do rzadszych przyczyn zalicza się autoimmunologiczne choroby wątroby, nowotwory czy też wrodzone nieprawidłowości, np. chorobę Wilsona. Poziom enzymów wzrasta również przy zablokowaniu przepływu żółci w drogach żółciowych, na przykład przez złóg żółciowy, proces zapalny lub nowotworowy.
Nieprawidłowe wyniki próby wątrobowej nie zawsze jednak muszą oznaczać choroby wątroby. ALT, AST i fosfataza zasadowa to enzymy, które są obecne nie tylko w tym narządzie, ale również w innych tkankach. Ich poziom może więc wzrastać również u osób z zawałem mięśnia sercowego, chorobami mięśni i kości, niektórymi nowotworami, a nawet po intensywnym wysiłku fizycznym. Jeśli więc wynik twoich badań jest nieprawidłowy, staraj się nie interpretować ich na własną rękę, a poszukaj pomocy u specjalisty.
CZYTAJ TAKŻE:
Paznokcie Terry'ego - to znak, że wątroba choruje
